Săn cổ tức mùa đại hội

Hai hình thức trả cổ tức

Doanh nghiệp cổ phần có nhiều cách phân phối lợi nhuận cho cổ đông, phổ biến nhất là chia cổ tức bằng tiền mặt, hoặc bằng cổ phiếu, hoặc kết hợp cả hai hình thức trên. Các quyết định chia cổ tức của doanh nghiệp được thông qua tại đại hội cổ đông.

Chia cổ tức bằng tiền mặt là hình thức mà cổ đông nhận được tiền mặt trực tiếp từ phía doanh nghiệp họ sở hữu cổ phần. Hình thức này đem lại lợi nhuận trực tiếp cũng như dòng tiền cho các cổ đông, nhà đầu tư nhưng lại khiến quỹ tiền mặt của doanh nghiệp giảm đi, qua đó, ảnh hưởng đến khả năng mở rộng quy mô, lĩnh vực hoạt động của doanh nghiệp đó so với việc giữ lại lợi nhuận để tái đầu tư.

Trên thị trường, có nhiều doanh nghiệp nổi tiếng với việc chi trả cổ tức cao bằng tiền. Chẳng hạn, năm 2023, Công ty cổ phần Vinacafé Biên Hòa (mã VCF) chi trả cổ tức với tỷ lệ 250%, tức mỗi cổ phiếu được nhận cổ tức 25.000 đồng. Để thực hiện đợt trả cổ tức này, Công ty đã chi ra số tiền hơn 664 tỷ đồng. Trước đó, giai đoạn 2020 - 2021, doanh nghiệp này cũng trả cổ tức ở mức 25.000 đồng/cổ phiếu hàng năm. Đỉnh điểm là năm 2017, Vinacafé Biên Hòa trả cổ tức lên đến 66.000 đồng/cổ phiếu.

Bà Trần Thị Hà, Viện Chiến lược và Chính sách - Kinh tế tài chính, Bộ Tài chính

Theo tài liệu sơ bộ từ đại hội cổ đông thường niên 2025, Công ty cổ phần Cơ Điện Lạnh (mã REE) dự kiến trả cổ tức năm 2024 bằng tiền mặt theo tỷ lệ 25%. Như vậy, doanh nghiệp này đã duy trì chính sách cổ tức ổn định ở mức 25% trong suốt 4 năm liên tiếp.

Trước đó, giai đoạn 2016-2019, tỷ lệ cổ tức của REE dao động trong khoảng 16 - 18%. Riêng năm 2020, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, Công ty không thực hiện chi trả cổ tức.

Việc chi trả cổ tức bằng tiền mặt thường nhắm tới mục tiêu giữ chân và thu hút các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư lớn, nhà đầu tư chiến lược. Việc này cũng giúp tạo niềm tin về tài chính cho doanh nghiệp và xây dựng hình ảnh đáng tin cậy đối với khách hàng. Bên cạnh đó, chi trả cổ tức bằng tiền mặt còn giúp giảm áp lực tái đầu tư vốn, đáp ứng nhu cầu của các cổ đông, đặc biệt là các cổ đông chiến lược.

Một số doanh nghiệp khác chia cổ tức bằng cổ phiếu hoặc kết hợp với chia bằng tiền mặt, thậm chí không chia cổ tức cho cổ đông. Các công ty trong giai đoạn tăng trưởng thường ưu tiên phương án chia cổ tức bằng cổ phiếu. Cách làm này giúp doanh nghiệp giữ lại tiền để tái đầu tư, đồng thời tăng vốn chủ sở hữu. Tuy nhiên, việc này có thể làm pha loãng giá trị cổ phiếu, khiến giá cổ phiếu điều chỉnh giảm sau khi chia. Trong trường hợp doanh nghiệp sử dụng không hiệu quả dòng tiền tái đầu tư, cổ đông có thể chịu rủi ro thua lỗ khi giá cổ phiếu giảm cùng với kết quả hoạt động kinh doanh kém của doanh nghiệp.

Cộng đồng doanh nghiệp đang bước vào mùa đại hội cổ đông thường niên 2025. Nhiều doanh nghiệp đã hé lộ phương án chia cổ tức năm 2024 cũng như kế hoạch cổ tức 2025. Đây là thông tin được nhiều nhà đầu tư quan tâm khi lựa chọn cổ phiếu cho danh mục đầu tư của mình.

Lưu ý khi đầu tư “ăn” cổ tức

Thông thường, những doanh nghiệp tích lũy được nguồn lợi nhuận lớn, năng lực tài chính tích cực, dòng tiền ổn định mới có thể thực hiện được việc chi trả cổ tức bằng tiền mặt, đặc biệt là khi doanh nghiệp duy trì chính sách này trong nhiều năm liền. Do vậy, đầu tư vào những doanh nghiệp như vậy sẽ mang lại dòng tiền ổn định cũng như tạo sự yên tâm cho nhà đầu tư khi đây là các doanh nghiệp có hoạt động kinh doanh hiệu quả.

Vấn đề là, việc tiếp cận cổ phiếu của các doanh nghiệp trả cổ tức “khủng” bằng tiền không phải lúc nào cũng dễ dàng với các nhà đầu tư nhỏ lẻ. Nhiều doanh nghiệp trong số này do các cổ đông lớn sở hữu đa số, tỷ lệ cổ phiếu “trôi nổi” rất thấp, trong khi thị giá lại rất cao, nên nhà đầu tư cá nhân bên ngoài khó có thể sở hữu. Bên cạnh đó, cổ đông hiện hữu thường có xu hướng nắm giữ để hưởng cổ tức cũng là nguyên nhân khiến thanh khoản của các cổ phiếu này thường rất thấp, thậm chí không có thanh khoản.

Chính sách cổ tức là một trong những chỉ số được nhà đầu tư cổ phiếu quan tâm

Tiêu biểu như cổ phiếu MCH của Masan Consumer, trong đợt chi trả cổ tức gần 6.884 tỷ đồng cuối năm 2024, có tới gần 6.377 tỷ đồng, tức 92,6% chảy vào túi công ty mẹ là Masan Consumer Holdings (do công ty này sở hữu tỷ lệ tương ứng cổ phiếu MCH đang lưu hành trên thị trường). Tương tự, tại Công ty cổ phần Viễn thông FPT (mã FOX), trong kế hoạch tạm ứng cổ tức lần 1/2024 bằng tiền mặt theo tỷ lệ 20%, ngày thanh toán dự kiến là 30/5/2025, với giá trị tạm ứng khoảng 985 tỷ đồng, riêng hai cổ đông lớn nhất là Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) và Công ty cổ phần FPT sẽ nhận được tổng cộng 944 tỷ đồng, tức chiếm tới 95,8% tổng số tiền dự kiến chi trả.

Trường hợp của VCF cũng tương tự khi công ty mẹ Masan Beverage nắm giữ tới gần 99% cổ phần.

Quan sát trên thị trường, các doanh nghiệp chi trả cổ tức ở mức cao khá hạn chế, còn các doanh nghiệp trả cổ tức trên 100% chỉ “đếm trên đầu ngón tay”. Theo thống kê từ VietstockFinance, trong năm 2023, có 749 doanh nghiệp chốt quyền trả cổ tức bằng tiền trên cả ba sàn HOSE, HNX và UPCoM, trong đó có 441 đơn vị chi trả với tỷ lệ từ 10% trở lên. Theo các chuyên gia, các doanh nghiệp có tỷ lệ chi trả cổ tức từ 10% trở lên đi kèm với triển vọng tăng giá của cổ phiếu sẽ mang lại mức sinh lời thỏa đáng. Chiến lược đầu tư vào các doanh nghiệp loại này sẽ phù hợp với các nhà đầu tư theo đuổi chiến lược đầu tư dài hạn.

Nhóm doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn vừa có triển vọng kinh doanh tốt, vừa duy trì mức cổ tức cao qua từng năm thường là các doanh nghiệp thiên về sản xuất, hoạt động trong các ngành công nghệ viễn thông, dược phẩm, dầu khí hoặc ngành có tính ổn định cao như bảo hiểm.

Tuy nhiên, các nhà đầu tư theo trường phái tăng trưởng lại không mấy mặn mà với các doanh nghiệp này. Bởi theo góc nhìn của họ, các doanh nghiệp này có thể đã phát triển tới mức bão hoà, không chủ động tìm kiếm cơ hội mở rộng lĩnh vực hoạt động để tạo sức bật mới cho các giai đoạn tiếp theo. Do đó, hiệu quả và lợi nhuận trong dài hạn của các doanh nghiệp này sẽ suy yếu, tỷ lệ chi trả cổ tức cũng sẽ giảm trong dài hạn.

Để ra quyết định lựa chọn cổ phiếu, các nhà đầu tư còn cần phải căn cứ vào lịch sử chia cổ tức của doanh nghiệp, xem doanh nghiệp có duy trì cổ tức ổn định hay không. Nhà đầu tư cần xem xét nguồn tiền dùng chi trả cổ tức, nếu là nguồn từ lợi nhuận để lại (được thể hiện thông qua việc dòng tiền tự do dương) là tín hiệu tốt.

Bên cạnh đó, nhà đầu tư cần phân tích kỹ các chỉ tiêu trên báo cáo tài chính để đánh giá sức khỏe của doanh nghiệp, bởi việc chi trả cổ tức là cho giai đoạn đã qua, trong khi với việc mua cổ phiếu, nhà đầu tư đặt kỳ vọng vào triển vọng tương lai của doanh nghiệp.

Thực tế, với các doanh nghiệp duy trì được tỷ lệ cổ tức bằng tiền cao, ổn định trong thời gian dài, cổ đông, nhà đầu tư “ăn trọn” khoản cổ tức bằng tiền do thị giá cổ phiếu nhanh chóng trở lại mốc trước ngày chốt quyền chia cổ tức, thậm chí tăng mạnh. Trên thị trường không hiếm những cổ phiếu như vậy, có thể kể tới như VEA, FPT, REE… Ngược lại, nếu không duy trì được cổ tức cao, thị giá cổ phiếu sẽ khó trở về mức giá trước ngày điều chỉnh, thậm chí đi xuống, khiến khoản cổ tức không đem lại lợi ích thực sự cho cổ đông, nhà đầu tư.

Chính sách chia cổ tức cũng là một chỉ báo quan trọng phản ánh chiến lược tài chính và định hướng phát triển của doanh nghiệp. Nhà đầu tư không nên chỉ nhìn vào tỷ lệ cổ tức cao hay thấp, mà cần phân tích sâu hơn về khả năng tài chính và mục tiêu dài hạn của doanh nghiệp. Trong bối cảnh thị trường chứng khoán biến động, việc đánh giá chính sách cổ tức tại đại hội cổ đông sẽ giúp nhà đầu tư có cái nhìn toàn diện, từ đó đưa ra quyết định đầu tư thông minh hơn.