Thoái vốn, cổ phần hóa đang ngày một khó hơn

Khó kiếm nhà đầu tư chiến lược

Tại Hội thảo “Doanh nghiệp cần làm gì để thu hút các nhà đầu tư chiến lược thông qua giao dịch M&A” do Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) tổ chức cuối tuần qua, luật sư Sung Mee Hong, thành viên phụ trách nghiệp vụ M&A - Công ty Luật Lee & Ko (Hàn Quốc) nhận xét:

Nghị định 126/2017/NĐ-CP về chuyển doanh nghiệp nhà nước, công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do doanh nghiệp nhà nước đầu tư 100% vốn thành công ty cổ phần, khoản ký quỹ mà nhà đầu tư chiến lược được yêu cầu thực hiện tăng từ 10% lên 20% tổng giá trị cổ phần được đăng ký theo quy định cổ phần hóa là quá cao so với hầu hết các giao dịch M&A quốc tế.

Theo quy định, nếu có từ 2 nhà đầu tư chiến lược trở lên và họ đăng ký mua số lượng cổ phần lớn hơn số lượng được đề xuất bán cho nhà đầu tư chiến lược trong kế hoạch cổ phần hóa đã được phê duyệt, thì việc bán cổ phần sẽ được thực hiện thông qua đấu giá trên sở giao dịch chứng khoán.

Điều này, theo luật sư Sung Mee Hong, sẽ gây khó khăn cho nhà đầu tư chiến lược trong việc đàm phán các quyền lợi và sẽ không có quy trình thẩm định, gây cản trở các nhà đầu tư tiềm năng khi họ xem xét tham gia vào quy trình đấu thầu.

Cũng theo Nghị định 126/2017, chỉ có doanh nghiệp mà Nhà nước tiếp tục nắm giữ hơn 50% vốn điều lệ (sau cổ phần hóa) mới được quyền chào bán cổ phiếu của mình cho các nhà đầu tư chiến lược và ít nhất 20% số cổ phần trong 1 doanh nghiệp nhà nước được cổ phần hóa phải được bán thông qua hình thức công khai; 1 nhà đầu tư chiến lược không được nắm giữ hơn 30%.

“Đây là tỷ lệ cổ phần quá thấp. Hầu hết các nhà đầu tư chiến lược của Hàn Quốc, đặc biệt là nhà đầu tư chiến lược hoạt động cùng ngành đều mong muốn có được quyền cổ đông đa số”, luật sư Sung Mee Hong nói và bình luận thêm:

“Nghị định 126/2017 dường như loại trừ khả năng đầu tư của các nhà đầu tư tài chính khi đặt ra yêu cầu nhà đầu tư chiến lược phải có lợi nhuận trong ít nhất 2 năm và phải có kế hoạch hỗ trợ doanh nghiệp cổ phần hóa chuyển giao công nghệ mới, đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao năng lực tài chính, quản trị doanh nghiệp…”.

Ông Vũ Quang Thịnh, Tổng giám đốc Dynam Capital cho biết, để thực hiện một thương vụ M&A, chi phí là rất đắt, phải mất hàng trăm ngàn USD để thuê luật sư, kiểm toán, mức phí thuê tư vấn M&A từ 2-8% giá trị thương vụ...

"Vì vậy, giá thực tế để mua 1 cổ phần là không hề rẻ, nên không dễ dàng để các nhà đầu tư nước ngoài ra quyết định 'chốt' một thương vụ. Thông thường, họ phải rà soát, trao đổi, thẩm định doanh nghiệp vô cùng kỹ lưỡng", ông Thịnh nói. 

Doanh nghiệp tâm tư khi Nhà nước thoái vốn

Trong khi các quy định ngày một chặt chẽ và khó khăn cho quá trình tìm kiếm nhà đầu tư lớn, bản thân các doanh nghiệp cũng chưa sẵn sàng với quá trình thoái vốn, cổ phần hóa. Điều này thể hiện khá rõ ở Hội nghị công tác đại diện vốn nhà nước tại doanh nghiệp của SCIC tổ chức cuối tuần qua tại Đà Nẵng.

Ông Đoàn Đình Duy Khương, Quyền Tổng giám đốc Công ty cổ phần Dược Hậu Giang bày tỏ, SCIC có đóng góp quan trọng trong sự phát triển của doanh nghiệp. Hệ thống quản trị hiện đại mà Dược Hậu Giang đang áp dụng có công lớn của SCIC trong việc đóng góp ý kiến, xây dựng và phát triển.

Theo ông Khương, trong giai đoạn đầu triển khai chiến lược mới, Dược Hậu Giang cần sự ổn định. Vì vậy, Dược Hậu Giang mong được kéo dài thời gian quá trình thoái vốn để SCIC tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp.

Trường hợp nếu phải thoái vốn thì “đề xuất SCIC giúp cho Dược Hậu Giang tìm được đối tác gắn bó với chiến lược của doanh nghiệp trong trung và dài hạn, để Công ty tiến tục phát triển đúng định hướng, trở thành thương hiệu, niềm tự hào của Việt Nam”.

Bởi trên thực tế, từng xuất hiện việc đối tác bên ngoài mua doanh nghiệp và biến doanh nghiệp thành công cụ cho họ, khiến cho thương hiệu doanh nghiệp không phát triển...

Ông Lê Văn Thành, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Bảo Minh cho biết, việc Nhà nước thoái vốn khỏi Bảo Minh đã mang đến nhiều tâm tư cho cán bộ công nhân viên rằng, họ sẽ đi đâu, về đâu.

“Anh em rất dao động trong làm việc, chưa chăm chút cây họ đang trồng và mong SCIC có định hướng cụ thể”, ông Thành nói.

Ông Lê Hoàng, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng công ty Nhựa Việt Nam cũng cho biết, Tổng công ty nằm trong diện SCIC sẽ thoái vốn toàn bộ, nên tâm tư, nguyện vọng của người lao động bị dao động.

"Có thời điểm Tổng công ty rất khó khăn, không biết đi đâu về đâu. Nhiều khi chỉ đạo của Ban Giám đốc không ai nghe. Người đại diện cũng có băn khoăn, có lúc muốn rút lui khỏi công việc…

Ban lãnh đạo doanh nghiệp phải họp với người lao động và quán triệt tư tưởng rằng, Nhà nước thoái vốn, cổ phần hóa là để doanh nghiệp hoạt động hiệu quả cao hơn, trường hợp chủ mới không thuê thì chấp nhận. Hiện tại, về cơ bản, người lao động đã ổn định tư tưởng", ông Hoàng nói.

Theo ông Nguyễn Đức Chi, Chủ tịch Hội đồng thành viên SCIC, ý kiến của doanh nghiệp muốn SCIC giữ vốn lâu dài tại doanh nghiệp để người đại diện, người lao động yên tâm, nhưng SCIC cũng phải chấp hành chủ trương của Chính phủ trong việc thoái vốn những ngành nghề không cần nắm giữ.

Cũng theo ông Chi, để không ảnh hưởng tới người đại diện khi SCIC thoái vốn, người đại diện vốn cần xác định tâm thế trở thành một nghề chuyên nghiệp.

Nếu người đại diện chuyên nghiệp, luôn tạo ra giá trị và hiệu quả doanh nghiệp cao, thì Nhà nước hay ông chủ nào khác cũng đều cần người đại diện như vậy. Chủ tịch SCIC cũng nhấn mạnh rằng, bản thân người đại diện phải trau dồi bản lĩnh và năng lực để thích ứng với sự thay đổi tại doanh nghiệp. 

Khẩu vị của nhà đầu tư “cá mập”

Nhìn nhận về khẩu vị của các nhà đầu tư lớn đối với danh mục thoái vốn của SCIC, ông Lê Thanh Tuấn, Trưởng Ban Đầu tư 4 (SCIC) cho biết, các doanh nghiệp mà SCIC sở hữu trên 25% vốn thường là mục tiêu M&A của nhà đầu tư, bởi với việc nắm giữ tỷ lệ này, quyết định của nhà đầu tư có thể ảnh hưởng lớn đến chiến lược, định hướng tăng vốn của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, những doanh nghiệp có thị phần lớn trên thị trường cũng dễ tìm kiếm nhà đầu tư hơn.

Đối với các doanh nghiệp nhỏ, theo ông Tuấn, đối tượng tìm đến chủ yếu là nhà đầu tư tài chính, bởi họ nhắm vào tài sản của doanh nghiệp là đất đai, bất động sản.

Đối với doanh nghiệp mua quyền sử dụng đất, giá bán có thể cao hơn nhiều so với giá khởi điểm với kỳ vọng là có thể đầu tư cao ốc ở khu vực đó.

Chẳng hạn, Khách sạn Kim Liên có giá khởi điểm 30.600 đồng/cổ phần, nhưng giá bán thành công lên tới 274.200 đồng/cổ phần; tương tự, mỗi cổ phần của CTCP Xuất nhập khẩu văn hóa phẩm có giá khởi điểm là 13.000 đồng, nhưng giá bán thành công là 255.000 đồng/cổ phần.

“Yếu tố khiến một doanh nghiệp trở thành mục tiêu M&A hấp dẫn là doanh nghiệp hoặc rất tốt, hoặc rất xấu, chẳng hạn: Doanh nghiệp có lợi thế sản xuất, nhưng tiềm năng dưới ngưỡng trung bình; công ty chưa phải đại chúng có nợ vay nhiều...", ông Lê Thanh Tuấn nhận xét.