Thị trường hấp dẫn
Với hơn 90 triệu dân, trong đó phần lớn là người trẻ, Việt Nam được xem là một trong những quốc gia có ngành tài chính tiêu dùng giàu tiềm năng. Theo số liệu của Trung tâm thông tin tín dụng - Ngân hàng Nhà nước (CIC), tốc độ tăng trưởng tín dụng tiêu dùng ở Việt Nam hiện lên đến 36%/năm.
Động lực chính thúc đẩy đà phát triển tín dụng tiêu dùng là nhu cầu của thị trường khá lớn, khi số lượng dân số trong độ tuổi lao động ở mức cao (khoảng 70%). Trong khi đó, số lượng dân cư có giao dịch tín dụng được ghi nhận chính thống qua ngân hàng, công ty tài chính (CTTC)... mới vào khoảng 33,5 triệu người, tiềm năng tăng trưởng của thị trường là rất lớn.
Cho vay tiêu dùng tại Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng vượt bậc kể từ năm 2015. Theo Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, thị trường tài chính tiêu dùng Việt Nam đã tăng từ 50,2% năm 2016 lên 65% năm 2017 và thị phần vay tiêu dùng trong tổng thị trường tín dụng tăng từ 12,3% năm 2016 lên 18% năm 2017.
Làn sóng đẩy mạnh cho vay tiêu dùng là điều dễ hiểu khi các số liệu thống kê cho thấy, người Việt ngày càng ưa chuộng việc vay để chi tiêu. Theo đó, dư nợ tiêu dùng của cư dân Việt Nam vào cuối năm 2018 đã lên đến hơn 5 tỷ USD. Trong bối cảnh này, chuyên gia tài chính Huỳnh Trung Minh cho rằng, các định chế tài chính sẽ tiếp tục nhắm đến thị trường tiêu dùng đầy tiềm năng. Đây cũng là lý do trong thời gian ngắn vừa qua, hàng loạt CTTC chuyển mình đầu tư mạnh vào công nghệ nhằm khai thác thị trường, kỳ vọng thu lợi khủng.
Thực tế, lợi nhuận của các CTTC đã không ngừng leo dốc trong những năm qua, thu hút thêm sự góp mặt của các tên tuổi mới, khiến sức ép cạnh trạnh ngày càng gay gắt.
Mặc dỳ tỷ lệ đóng góp vào ngân hàng mẹ được cho là đã giảm so với trước đây, hiện còn khoảng 36%, song kết thúc năm 2018, FE Credit vẫn là công ty con đóng góp tỷ lệ cao nhất vào tổng lợi nhuận 9.200 tỷ đồng trước thuế của Ngân hàng VPBank. Theo Công ty Chứng khoán HSC, FE Credit đã đóng góp gần một nửa lợi nhuận cho ngân hàng mẹ.
Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản (ROA) và vốn chủ sở hữu (ROE) của Công ty đạt lần lượt 2,5% và 22,9%. Tỷ lệ thu nhập lãi thuần (NIM) ở mức 9%. Đồng thời, FE Credit cho biết, năm qua, Công ty đạt mức tăng trưởng khả quan khi số lượng tài khoản vay mới tăng 30%, lượng khách hàng tăng thêm 23% so với năm 2017.
Kết thúc năm 2018, HD Saison đạt lợi nhuận trước thuế 900 tỷ đồng, tăng 73% so với năm 2017 và đóng góp trên 25% vào tổng lợi nhuận hơn 4.000 tỷ đồng của ngân hàng mẹ HDBank hợp nhất.
Phân tích sâu về danh mục cho vay khách hàng, HSC cho biết, năm qua, ngân hàng mẹ HDBank ghi nhận mức tăng trưởng tín dụng 18,3%, nằm trong hạn mức do Ngân hàng Nhà nước cho phép. Trong khi đó, HD Saison tăng trưởng cho vay 12,7%. HSC đánh giá, triển vọng lợi nhuận của HDBank năm 2019 rất khả quan, dự kiến tăng trưởng 27,3%, đạt 5.098 tỷ đồng. Kế hoạch này được xây dựng dựa trên các giả định gồm cho vay khách hàng tăng trưởng 18,2% so với năm 2018, đạt 145.000 tỷ đồng. Trong đó, cho vay khách hàng HDBank tăng trưởng 18% và HD Saison tăng trưởng 20%.
Trước sức nóng của thị trường tài chính, tiêu dùng Việt Nam, không ít ngân hàng cho biết, sẽ sớm thành lập mới hoặc mua lại CTTC để đẩy mạnh cho vay tiêu dùng, khai thách tiềm năng thị trường và chia sẻ “miếng bánh” 1 tỷ USD này.
Sức nóng cạnh tranh
Theo các chuyên gia trong ngành, tỷ lệ thâm nhập thị trường hiện nay của các CTTC tiêu dùng chỉ tương đương 25% đến 30% so với tiềm năng của Việt Nam. Trong khi đó, so với các thị trường lân cận như Thái Lan, Indonesia hay Hàn Quốc, tỷ lệ thâm nhập tại Việt Nam có khả năng cao gấp 2 - 3 lần so với hiện tại. Vì vậy, cơ hội cho việc tăng trưởng tín dụng còn lớn và thị trường sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới.
Chính sự tăng trưởng mạnh và sức hấp dẫn của tài chính tiêu dùng đã thu hút nhiều tổ chức tài chính, nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia thị trường. Trong năm 2018 đã có thêm 3 CTTC bước vào sân chơi này, bao gồm Viet Credit (được chuyển đổi từ CTTC Xi Măng), SHB Finance, Easy Credit… và sắp tới, thị trường sẽ đón nhận các CTTC trực thuộc OCB, ACB...
Không riêng các tổ chức tài chính nội địa tỏ rõ sự quan tâm với thị trường tài chính tiêu dùng, mà dòng vốn ngoại cũng sớm để mắt đến thị trường này. Chẳng hạn, Tập đoàn Lotte (Hàn Quốc) mua lại Techcom Finance trong một thương vụ M&A trị giá 1.700 tỷ đồng. Trước đó, vào tháng 9/2017, Shinsei Bank (Nhật Bản) đã mua lại 49% vốn tại CTTC MB Shinsei từ Ngân hàng quân đội (MB). Shinhan Bank mở rộng mảng bán lẻ thông qua việc mua lại mảng bán lẻ của ANZ tại Việt Nam. Đồng thời, thông qua công ty con Shinhan Card, Shinhanbank đã chi 151 triệu USD (khoảng 3.400 tỷ đồng) để mua lại Prudential Finance.
Ông Dmitry Mosolov, Tổng giám đốc Home Credit Việt Nam cho rằng, Việt Nam hiện là quốc gia có tỷ lệ chi tiêu tiêu dùng trong tăng trưởng kinh tế (GDP) cao thứ hai trong khối ASEAN. Trong đó, độ tuổi lao động chiếm đến 70% trong hơn 90 triệu dân số. Tuy vậy, lượng người dân có giao dịch tín dụng được ghi nhận thông qua ngân hàng, các công ty tài chính mới chỉ đạt khoảng 33,5 triệu người. Như vậy, tiềm năng để ngành tài chính tiêu dùng có thể khai thác là rất lớn.
Theo dự báo của các chuyên gia tài chính, dân số Việt Nam tiếp tục tăng và đạt tới 100 triệu người vào năm 2025, dư địa này hết sức tiềm năng cho kênh tài chính tiêu dùng bứt phá và khởi sắc. Riêng Home Credit cũng đã gặt hái được không ít kết quả ở Việt Nam.
Ông Kalidas Ghose, Tổng giám đốc kiêm Phó chủ tịch Hội đồng thành viên FE Credit cho rằng, thị trường Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng rất mạnh mẽ của ngành tài chính tiêu dùng từ 40% đến 50% trong vòng 3 năm qua kể từ năm 2015. Trong năm 2019, do quy mô thị trường đã mở rộng hơn rất nhiều nên FE Credit kỳ vọng sẽ giữ tăng trưởng ổn định ở mức 20 - 25%.
So với các CTTC nước ngoài, CTTC thuộc sở hữu của ngân hàng trong nước vẫn chiếm ưu thế trên thị trường, chằng hạn FE Credit của VPBank, HD Saison của HDBank, vì có sự am hiểu về văn hóa của người tiêu dùng Việt Nam để cung ứng sản phẩm phù hợp.
Tuy nhiên, bất kỳ CTTC nào, nhất là doanh nghiệp mới bước vào thị trường tài chính tiêu dùng tại Việt Nam cũng đều phải đối mặt với thách thức lớn nhất là quản lý rủi ro khách hàng, mà nguyên nhân xuất phát từ việc thiếu thông tin để xác minh khách hàng, cũng như kho dữ liệu hạn chế.
Tại FE Credit, để khắc phục việc thiếu các dữ liệu về hành vi người tiêu dùng, Công ty đã kết hợp với các đối tác chiến lược quan trọng như Telco và áp dụng các hình thức đánh giá rủi ro mới dựa trên các nguồn chứng minh thu nhập của khách hàng như hóa đơn điện thoại, hóa đơn điện hay các giao dịch tài chính khác.
Bên cạnh đó, tài chính tiêu dùng là một ngành rất đặc thù, đòi hỏi đội ngũ quản lý phải có chuyên môn cao để kiểm soát tốt quá trình hoạt động và các rủi ro đi kèm. Hiện tại, việc ra mắt các sản phẩm - dịch vụ mới, mạng lưới phân phối rộng rãi, đội ngũ giàu kinh nghiệm và sử dụng các nền tảng kỹ thuật số sẽ giúp các sản phẩm của CTTC dễ tiếp cận khách hàng hơn, nhưng hoạt động kinh doanh hàng ngày cần được bảo vệ bởi quy trình quản lý rủi ro thực sự vững chắc.
Toàn thị trường Việt Nam hiện nay có khoảng 17 CTTC tiêu dùng đang hoạt động. Theo đánh giá của chuyên gia tài chính - ngân hàng, TS. Lê Xuân Nghĩa, sự bùng nổ tín dụng tiêu dùng của Việt Nam chỉ vừa bắt đầu và đang được thúc đẩy bởi quá trình đô thị hóa, thu nhập tăng cao và sự chuyển dịch sang ngành tài chính hộ gia đình. Tài chính tiêu dùng phát triển phần nào đẩy lùi được tín dụng đen, song lãi suất cho vay tiêu dùng cũng nên được các CTTC điều chỉnh ở mức phù hợp hơn, thay vì lên mức quá cao (50 - 60%/năm) khiến cho người vay tiêu dùng gặp áp lực trả lãi.
