Từ kỳ vọng…
Dự án KRX được Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE) ký kết với Sở Giao dịch Chứng khoán Hàn Quốc (KRX) vào năm 2012. Việc chuẩn bị sẵn sàng cho hệ thống mới là trách nhiệm của các đơn vị như HOSE, Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX), Tổng công ty Lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) và các công ty chứng khoán.
Thị trường từng kỳ vọng hệ thống KRX khi đi vào vận hành không chỉ hỗ trợ triển khai các sản phẩm mới, chẳng hạn, có thêm hợp đồng tương lai của chỉ số, từ đó giúp dòng tiền có nhiều sự lựa chọn hơn và hạn chế rủi ro tập trung. Bên cạnh đó, hệ thống KRX sẽ hỗ trợ cho cơ quan quản lý trong công tác giám sát thị trường, dựa trên ứng dụng tiến bộ công nghệ thông tin
Cùng với đó, KRX được kỳ vọng là nền tảng để cơ quan quản lý tiến tới triển khai nghiệp vụ giao dịch T+0 (giao dịch trong ngày). Đây cũng là nghiệp vụ được đặt nhiều kỳ vọng sẽ giúp thị trường chứng khoán Việt Nam cải thiện về thanh khoản.
Một thay đổi nổi bật khác của KRX là giúp rút ngắn thời gian thanh toán, triển khai thêm các sản phẩm hợp đồng quyền chọn (option contract), thúc đẩy giao dịch thuật toán được lập trình sẵn như lướt sóng siêu ngắn (Scalping), giao dịch theo cặp (Pair trading) hay giao dịch lưới (grid)... Đồng thời, KRX có thể tiến tới triển khai nghiệp vụ bán khống trong tương lai. Bán khống được đánh giá là một phần không thể thiếu để giúp tăng thanh khoản và tính hấp dẫn của thị trường.
Trong những cuộc họp giữa HOSE và các thành viên thị trường chứng khoán Việt Nam, dựa trên kịch bản kiểm thử với các công ty chứng khoán, HOSE cũng chia sẻ rằng, phần lớn các công ty chứng khoán đều thực hiện yêu cầu về hệ thống. Cũng theo lộ trình đã được HOSE công bố, cơ quan quản lý đã hoàn tất việc tổ chức kiểm thử đợt kiểm thử cuối cùng (FAT) trong tháng 3/2024 để sẵn sàng triển khai vào đầu tháng 5/2024, nhưng cuối cùng, việc vận hành đã bị trì hoãn.
Liên quan đến lý do trì hoãn lần gần đây nhất, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho rằng, các điều kiện để vận hành hệ thống công nghệ thông tin mới (KRX) theo đề nghị của HOSE chưa đảm bảo. Cụ thể, HOSE chưa báo cáo Bộ Tài chính, Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam (VNX). Các đơn vị thụ hưởng, gồm HNX và VSDC cũng chưa có ý kiến về việc vận hành KRX, nên không đảm bảo tuân thủ quy định.
Bên cạnh đó, hệ thống công nghệ thông tin mới thiếu biên bản nghiệm thu tổng thể giữa chủ đầu tư, nhà thầu và các đơn vị thụ hưởng (HNX và VSDC). Báo cáo của HOSE gửi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng không thể hiện rằng hệ thống đã được đơn vị chủ quản phê duyệt cấp độ an toàn thông tin.
… đến “hụt hẫng"
Theo lộ trình đã được HOSE chia sẻ, cơ quan quản lý đã hoàn tất việc tổ chức kiểm thử đợt kiểm thử cuối cùng trong tháng 3/2024 để sẵn sàng triển khai vào đầu tháng 5/2024, nhưng cuối cùng, việc vận hành đã bị trì hoãn.
KRX vốn là một câu chuyện lớn của thị trường chứng khoán Việt Nam. Có hai đối tượng nhà đầu tư quan tâm đến KRX.
Thứ nhất là những nhà đầu tư dựa vào tin tức liên quan đến các thời điểm quan trọng của hệ thống giao dịch này và các tác động ngắn hạn lên cổ phiếu, nhất là nhóm cổ phiếu ngành chứng khoán. Vài năm trở lại đây, mỗi khi có tin KRX sắp “chạy” là nhiều người tranh thủ “lướt sóng” nhóm cổ phiếu chứng khoán.
Thứ hai là những nhà đầu tư chuyên nghiệp trên thị trường này, nhất là những nhà đầu tư có thiên hướng mua và nắm giữ cổ phiếu lâu dài, bao gồm các tổ chức lớn, các quỹ đầu tư nước ngoài và cả các công ty chứng khoán. Lợi ích mà họ nhận khi có KRX dĩ nhiên là rất lớn, việc trì hoãn cũng vì thế khiến họ phiền lòng.
Một số ý kiến khác cho rằng, dù KRX được thực hiện kiểm thử cùng công ty chứng khoán, sự chuẩn bị của các công ty chứng khoán cho việc vận hành KRX đã ở mức đầy đủ, nhưng đó là đáp ứng về mặt kỹ thuật. Còn việc “trải nghiệm” thực tế trên diện rộng cho tất cả các nhân sự thuộc thành viên thị trường là chưa; các quy chế từ Sở Giao dịch chứng khoán chưa có; công ty chứng khoán cũng chưa có đủ căn cứ hướng dẫn để có thể xây dựng các tài liệu nội bộ và phổ biến cho nhân viên…
“KRX nếu có được đưa vào vận hành thì dường như cơ quan quản lý chưa có lộ trình vận hành các cơ chế giao dịch hay dịch vụ mới, ví dụ như chưa cho bán khống trên cổ phiếu, chưa cho bán chứng khoán chờ về, chưa mở phái sinh trên cổ phiếu…, tức là chỉ giúp tăng quy mô giao dịch hàng ngày…”, ông Hoàng Long, nhà đầu tư tại TP.HCM nhìn nhận.
Vì thế, theo ông Long, việc hoãn vận hành hệ thống KRX chủ yếu tác động đến niềm tin của thị trường, còn về cơ bản không ảnh hưởng đến quá trình đầu tư, hay hoạt động cung cấp dịch vụ cho nhà đầu tư của các công ty chứng khoán.
Nhà đầu tư Nguyễn Xuân Hòa lại cho rằng, việc cơ quan quản lý nhiều lần đưa ra thông báo sẽ đưa hệ thống KRX vào vận hành và sau đó lại trì hoãn đã khiến nhà đầu tư dần mất niềm tin, thậm chí khiến nhà đầu tư bức xúc và hụt hẫng. Nhà đầu tư đang chờ đợi, sau văn bản chỉ đạo hoãn triển khai hệ thống này từ phía Ủy ban Chứng khoán Nhà nước thì lãnh đạo đơn vị liên quan có thể sớm công bố tiến trình vận hành mới hay không, cũng như những cơ chế giao dịch mới nào sẽ có thể được áp dụng. Thậm chí, việc nhiều lần trễ hẹn trên có thể khiến nhà đầu tư lo lắng hệ thống này không đáp ứng được khối lượng giao dịch lớn hơn (so với hệ thống giao dịch hiện tại) bởi dự án này đã chậm tiến độ hơn 10 năm nên có thể có nhiều yếu tố không theo kịp xu hướng phát triển hiện nay của thị trường chứng khoán.
Giám đốc tư vấn đầu tư một công ty chứng khoán chia sẻ, đúng là nhà đầu tư đã có sự kỳ vọng rất lớn vào việc triển khai KRX sẽ mang lại những thay đổi tích cực, tuy nhiên, vì nhiều lý do mà đến nay, hệ thống giao dịch mới vẫn “lỡ hẹn”. Điều này đã làm niềm tin của nhà đầu tư bị tác động rất nhiều. Tuy nhiên, cần đảm bảo mọi điều kiện cần thiết để khi đi vào vận hành, hệ thống không xảy ra sự cố, ảnh hưởng đến quyền lợi của nhà đầu tư.
