Trên nền của những cái nhất này, một loạt giải pháp hỗ trợ cho sự phát triển của TTCK sẽ được triển khai trong năm 2013. ĐTCK trao đổi với TS. Vũ Bằng, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK).
Ý kiến của nhiều thành viên thị trường nhận xét, năm 2012, TTCK phải đối mặt với những khó khăn lớn nhất sau hơn 12 năm phát triển. Liệu ông có cái nhìn khác?
Đúng là năm 2012, TTCK phải đối mặt với những khó khăn lớn nhất sau hơn 12 năm phát triển. Điều này thể hiện: các DN vừa phải trải qua năm 2011 quá nhiều khó khăn, thì năm 2012 lại tiếp tục phải chịu đựng thêm nhiều khó khăn lớn khác. Đó là thị trường bất động sản trầm lắng kéo dài, việc xử lý nợ xấu của khối ngân hàng gặp nhiều khó khăn… Diễn biến này tác động tiêu cực đến sức cầu của thị trường. Dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài (FII) năm 2012 vào thuần từ đầu năm đến hết tháng 10 giảm 60% so với cùng kỳ năm 2011. Khối CTCK thua lỗ, dẫn tới vi phạm chuẩn mực đạo đức hoạt động như lạm dụng tài khoản tiền và chứng khoán của NĐT. Điều này tác động tiêu cực đến lòng tin của NĐT và hình ảnh của thị trường. Năm 2012, trong số 105 CTCK hoạt động, thì có trên 50% bị lỗ và trên 70% có lỗ lũy kế.
Tuy nhiên, kết thúc năm 2012, TTCK có những điểm sáng đáng ghi nhận. Trong đó, nổi bật hơn cả là huy động vốn qua TTCK trong năm 2012 đạt kỷ lục từ trước đến nay, đạt 170.000 tỷ đồng, tăng hơn 40% so với năm 2011. Trong đó, lượng vốn huy động qua kênh trái phiếu đạt 160.000 tỷ đồng, tăng gần gấp đôi so với năm 2011. Thanh khoản của thị trường có sự cải thiện, khi tăng khoảng 40% so với năm ngoái. Thậm chí, có những tháng thanh khoản toàn thị trường đạt tương đương với mức cao của năm 2010. Tuy chịu nhiều yếu tố bất lợi, nhưng năm 2012, VN-Index tăng 17,7%. Vốn FII trong tháng 11 và tháng 12/2012 tăng trưởng đột biến, đạt gần 230 triệu USD, làm cho dòng vốn cả năm tăng khoảng 25% so với năm 2011. Việc hoàn thiện hành lang pháp lý đã có bước tiến quan trọng trong năm 2012, bởi rất nhiều văn bản được ban hành. Gói thầu 04 đã được ký kết, mở đường cho việc khẩn trương hiện đại hóa hệ thống công nghệ toàn thị trường. Ngoại trừ tái cấu trúc các Sở GDCK chậm so với lộ trình, 3 trụ cột tái cấu trúc còn lại gồm: hàng hóa, cơ sở NĐT và tổ chức kinh doanh chứng khoán đã đạt được những kết quả bước đầu.
Nhắc đến tái cấu trúc CTCK, liệu có “vùng cấm” trong việc này, thưa ông?
Hoàn toàn không có vùng cấm trong quá trình thực hiện tái cấu trúc CTCK. UBCK không chịu sức ép nào từ các phía. Tất nhiên, trong quá trình tái cơ cấu, do liên quan đến sự tồn tại hay không tồn tại, nên các CTCK tìm cách này cách khác để tác động đến các cấp quản lý sao cho có lợi cho họ. Tuy nhiên, UBCK đã nhiều lần giải thích cho các CTCK về việc phải tuân thủ nghiêm các quy định của pháp luật và UBCK cũng hành xử theo pháp luật, nên không có ngoại lệ.
Trong năm 2012, UBCK đặt 11 CTCK vào diện kiểm soát đặc biệt, 3 CTCK vào diện kiểm soát; đình chỉ hoạt động 3 CTCK gồm: Trường Sơn, Hà Nội và Cao Su; rút nghiệp vụ tự doanh của 2 CTCK là Hà Thành và Việt Tín; rút nghiệp vụ bảo lãnh phát hành của CTCK Thương mại và Công nghiệp Việt Nam… Tuy nhiên, việc tái cấu trúc CTCK đang gặp khó khăn, nên chưa đạt kết quả như mong muốn. Việc xử lý các CTCK lạm dụng tài khoản tiền, chứng khoán của NĐT không đơn giản. UBCK đã phối hợp chặt chẽ với cơ quan công an và chuyển hồ sơ các vụ việc liên quan đến lạm dụng tài sản khách hàng, để cơ quan chức năng xử lý theo thẩm quyền.
Trọng tâm tái cấu trúc khối CTCK trong năm 2013 là gì, thưa ông?
Trong năm 2013, tái cấu trúc CTCK tiếp tục là tâm điểm tái cấu trúc TTCK. Trong đó, UBCK sẽ tiếp tục đẩy mạnh hoạt động phân loại và xử lý các CTCK vi phạm, nhất là vi phạm về an toàn tài chính, về đảm bảo an toàn tài sản của NĐT. Trên cơ sở kết quả đạt được trong năm 2013, giai đoạn 2 của quá trình tái cấu trúc CTCK sẽ bắt đầu triển khai từ năm 2014, với nhiệm vụ trọng tâm là nâng chuẩn điều kiện thành lập và hoạt động của CTCK. Trong đó, tập trung vào việc đưa ra các điều kiện khắt khe hơn về an toàn tài chính, quản trị rủi ro...
Ông nhận định như thế nào về triển vọng phát triển của hệ thống quỹ mở trong năm 2013?
Năm 2013, sự phát triển của hệ thống quỹ mở sẽ có bước chuyển tích cực. Tuy nhiên, trong bối cảnh vĩ mô và TTCK còn khó khăn, quỹ mở sẽ chưa thể có bước phát triển mạnh trong 2013. Kinh nghiệm thế giới cho thấy, phải mất 6 - 7 năm gây dựng và phát triển, hệ thống quỹ mở mới đạt đến độ sâu cần thiết để tạo ra những bước phát triển lớn. Bởi vậy, năm 2013, việc phát triển quỹ mở vẫn ở giai đoạn tập dượt. Cùng với đó, UBCK sẽ đánh giá thực tiễn triển khai để hoàn thiện các giải pháp nghiệp vụ, cũng như các điều kiện khác, để đón đầu kinh tế vĩ mô hồi phục sẽ tiếp sức cho sự tăng tốc của hệ thống quỹ mở.
Đặc biệt, để tạo điều kiện cho quỹ mở phát triển, Bộ Tài chính đang khẩn trương phối hợp với các bộ, ngành hữu quan xây dựng Đề án triển khai Quỹ hưu trí tự nguyện. Cùng với đó, tiếp tục khuyến khích thị trường trái phiếu, để tạo đồng bộ cho sự phát triển của thị trường vốn, qua đó hỗ trợ quỹ mở phát triển đa dạng, bền vững hơn.
Theo Đề án tái cơ cấu TTCK mà Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào cuối năm 2012, năm 2015 sẽ hoàn chỉnh tái cơ cấu Sở GDCK. Sự khó khăn của TTCK có ảnh hưởng đến lộ trình này không, thưa ông?
Theo lộ trình, năm 2012 hoàn tất trình Chính phủ Đề án tái cấu trúc Sở GDCK. Tuy nhiên, từ năm 2011 đến nay, TTCK gặp nhiều khó khăn, nên có ảnh hưởng đến việc thực hiện lộ trình này. Đây là lý do Bộ Tài chính, UBCK đề xuất Thủ tướng Chính phủ cho phép lùi thời gian hoàn thành Đề án tái cấu trúc Sở GDCK một năm so với kế hoạch và đã được chấp thuận. Bởi vậy, năm 2013, UBCK sẽ trình Chính phủ Đề án tái cấu trúc Sở GDCK. Sau khi có sự chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ, sẽ bắt đầu triển khai từ năm 2014.
Ẩn số lớn của TTCK năm 2013 là nợ xấu, hàng tồn kho và khả năng phá băng tín dụng
Định hướng tái cấu trúc là phát triển một thị trường duy nhất có hai sàn, nhưng thống nhất về: bộ máy quản lý và điều hành; trên một nền tảng công nghệ thống nhất; chuẩn hóa chế độ báo cáo, công bố thông tin… Việc chọn TP. HCM hay Hà Nội làm trụ sở chính đang được cân nhắc kỹ lưỡng trên nhiều yếu tố. Việc thực hiện tái cấu trúc không chỉ phải đảm bảo giảm thiểu sự xáo trộn trong vận hành thị trường, mà còn phải tạo ra sức bật mới cho Sở GDCK. Với định hướng này, phải mất ít nhất 1 năm để cơ cấu lại các phòng, ban của hai Sở hiện tại, việc chuẩn hóa hàng hóa phải mất khoảng 2 năm…
Được biết, UBCK đang có hướng tìm kiếm một số giải pháp hỗ trợ thiết thực cho DN trên TTCK trong năm 2013. Chi tiết các giải pháp này là gì, thưa ông?
Chính phủ đang triển khai đồng bộ các giải pháp hỗ trợ DN và thị trường. Để tăng tính hiệu quả cho các giải pháp này, Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành, địa phương trong vai trò quản lý của mình cần chủ động đề xuất và triển khai các giải pháp khả thi, hiệu quả. Bởi vậy, UBCK đang tính toán triển khai 3 giải pháp nhằm góp phần tháo gỡ khó khăn cho DN và cho TTCK.
Thứ nhất, tập trung tháo gỡ khó khăn cho DN trong huy động vốn qua TTCK. Chủ trương tái cấu trúc TTCK là nâng cao tiêu chuẩn phát hành, niêm yết, nay lại đặt vấn đề tháo gỡ khó khăn cho DN để huy động vốn, thì có vẻ mâu thuẫn. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường khó khăn, UBCK sẽ nỗ lực tìm kiếm giải pháp kỹ thuật, để kiến nghị cấp có thẩm quyền hoặc quyết định triển khai giải pháp hợp lý. Trong đó, trước mắt là cho phép DN được phát hành tăng vốn điều lệ dưới mệnh giá.
Thứ hai, tạo thuận lợi cho quá trình hợp nhất, sáp nhập DN. Theo quy định và thông lệ quốc tế, khi sáp nhập mà DN thua lỗ sẽ không được niêm yết.
Thứ ba là tạo ra động lực mới trong thu hút vốn nước ngoài nhằm thúc đẩy sức cầu TTCK, thu hút NĐT có tổ chức, qua đó hỗ trợ cho công tác xử lý nợ. UBCK đang nghiên cứu các giải pháp thí điểm báo cáo Bộ Tài chính để trình Chính phủ về vấn đề tỷ lệ sở hữu không có quyền biểu quyết, hoặc thí điểm phân loại một số DN không thực sự cần thiết nắm giữ để có giải pháp xử lý phù hợp, tập trung chủ yếu cho các NĐT có tổ chức. Tuy quy định pháp lý cho phép NĐT nước ngoài được nắm 49% hoặc 100% vốn của tổ chức kinh doanh chứng khoán, nhưng thực tế các ngưỡng này bộc lộ những hạn chế trong thu hút dòng vốn ngoại. Bởi vậy, UBCK đang tính toán các giải pháp kỹ thuật, để làm mềm hóa tỷ lệ sở hữu, qua đó giúp NĐT có nhiều lựa chọn hơn khi đầu tư vào tổ chức kinh doanh chứng khoán.
Theo ông, TTCK năm 2013 có khả quan hơn năm 2012?
Do bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước vẫn còn bộc lộ nhiều khó khăn, nên TTCK trong năm 2013 còn đối mặt với không ít thách thức. Tuy nhiên, nếu việc giải quyết 3 thách thức lớn nhất hiện tại là: nợ xấu, hàng tồn kho và đóng băng tín dụng đạt được những kết quả lớn trong năm 2013, thì đó là một động lực đáng kể tác động tích cực lên TTCK. Đây thực sự là một ẩn số lớn của TTCK trong năm 2013.
