Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, thu hồi nợ đọng 6 tháng của năm 2011 đạt 306,7 tỷ đồng, số thuế nợ đọng giảm gần 50% so với bình quân số thu hồi trong năm 2010
DN nhiều chiêu “xù” thuế
Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Bắc Hà Nội (Cục Hải quan Hà Nội) Phạm Trần Thành dẫn ra ví dụ, một DN ở quận Hai Bà Trưng (Hà Nội) được thành lập năm 2003, DN này mở 5 bộ tờ khai nhập khẩu xe gắn máy tại Hải quan Bắc Hà Nội và được hưởng ân hạn thuế nhập khẩu. Theo đó, DN nhập hàng hóa để sản xuất hay sản xuất hàng xuất khẩu thay vì phải nộp thuế nhập khẩu ngay trước khi nhận hàng thì được chậm nộp một thời gian, với mức tối đa lên đến 275 ngày. Hết thời hạn quy định, DN vẫn không chịu nộp thuế. Hải quan Bắc Hà Nội đã phải phối hợp với Chi cục Thuế quận Hai Bà Trưng và Ngân hàng Techcombank - nơi DN mở tài khoản, để thu đòi nợ thuế. Nhưng lúc này, tài khoản của DN tại ngân hàng trong tình trạng trống rỗng, khiến phía ngân hàng không thể trích nộp thuế theo quy định. Sau nhiều lần chuyển địa điểm kinh doanh, chủ DN đã bỏ trốn, mang theo khoản nợ thuế lên đến hơn 5,3 tỷ đồng.
Cũng theo ông Phạm Trần Thành, việc thu hồi nợ thuế hiện nay gặp rất nhiều khó khăn, bởi đa số các khoản nợ thuế còn tồn đọng phát sinh đã lâu, nhiều khoản rất khó có khả năng thu hồi do DN đã giải thể, phá sản, tự ngừng hoạt động... Có trường hợp người đứng tên giám đốc lại không phải là chủ DN mà chỉ là giám đốc thuê, một số chủ DN phạm pháp bị lĩnh án tù nên cũng không có khả năng nộp thuế. Trong khi đó, cán bộ hải quan được giao nhiệm vụ đi đốc thu thuế phải đi truy tìm, xác minh, điều tra đối tượng nợ thuế trong hoàn cảnh rất vất vả, có khi còn nguy hiểm, người nợ thuế cố tình gây gổ, hành hung... “Điều này đang gây ra những khó khăn nhất định cho cơ quan hải quan” - ông Thành nói.
Theo ông Đào Văn Liên, Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Cửa khẩu quốc tế Nội Bài, thời gian qua, một số DN thậm chí đã có hẳn “quy trình”, thủ đoạn để qua mặt cơ quan quản lý. Đó là thành lập DN “ma” để nhập khẩu hàng hóa; đến hạn nộp thuế, DN cố tình chây ỳ không thanh toán, thậm chí bỏ trốn khỏi địa bàn kinh doanh để né khoản thuế phải nộp.
Bịt kẽ hở - cách nào ?
Theo ông Đào Văn Liên, chủ trương ưu đãi của chính sách ân hạn thuế vốn chủ yếu nhằm vào việc khuyến khích các DN đầu tư máy móc, thiết bị phục vụ cho hoạt động sản xuất và sản xuất hàng xuất khẩu. Nhưng trên thực tế, đa phần các DN có chức năng sản xuất thì lại không kiêm nhiệm chức năng kinh doanh XNK. Sự ưu ái của chính sách ân hạn thuế hầu như rơi vào các DN hoạt động trên lĩnh vực dịch vụ, kinh doanh XNK, với chức danh nhà nhập khẩu uỷ thác mà đáng lý ra nó phải được dành cho những đơn vị trực tiếp sản xuất ra hàng hoá.
Trong khi đó, phân tích về nguyên nhân nợ đọng thuế XNK, một chuyên gia kinh tế cho rằng, có 5 nguyên nhân dẫn đến nợ đọng thuế bao gồm: yếu tố chính sách, nhận thức của DN, thay đổi về cơ chế dẫn đến hoạt động của DN có xáo trộn, DN cố tình vi phạm và cuối cùng là các biện pháp thu đòi của cơ quan chức năng chưa hiệu quả.
Theo vị chuyên gia này, điều lo nhất chính là ý thức chấp hành pháp luật thuế của DN. Bởi khi DN đã cố tình trốn thuế, việc thu đòi nợ thuế sẽ gặp nhiều khó khăn. Trong khi đó, việc thực hiện cưỡng chế theo trình tự quy định của Luật Quản lý thuế còn phức tạp, khó thực hiện. Đơn cử, khi áp dụng biện pháp kê biên tài sản, bán đấu giá phải mất nhiều thời gian, gây tốn kém do tiền lưu kho, lưu bãi quá lớn...
Theo các chuyên gia, để ngăn chặn hiệu quả tình trạng DN “xù” nợ thuế cũng như giải quyết việc nợ đọng thuế, nợ khó đòi, bên cạnh nỗ lực của các cơ quan Thuế, Hải quan, thì vấn đề tiên quyết là cần có sự thay đổi từ chính sách. Về lâu dài, những điều khoản không còn phù hợp với thực tiễn trong các chính sách thuế cần phải có sự thay đổi.
Để hạn chế “lỗ hổng” trong chính sách, ngành Thuế và ngành Hải quan đã trình Bộ Tài chính ý kiến xem xét cho sửa một số điều trong Luật quản lý thuế theo hướng trừ trường hợp có bảo lãnh được áp dụng thời hạn nộp thuế 30 ngày, DN phải nộp thuế trước khi nhận hàng, mà như hiện nay chỉ hàng tiêu dùng và hàng phi mậu dịch phải nộp thuế trước khi nhận hàng. Đây sẽ là những căn cứ quan trọng để ngành thuế, hải quan bịt các “lỗ hổng” chính sách thời gian qua, đồng thời ngăn chặn những chiêu lách luật của DN.
