Với các nhà đầu tư trên toàn cầu, những tuần vừa qua, cái tên GameStop bắt đầu phủ sóng “trên mọi mặt trận” với tần suất xuất hiện ngày càng dày đặc. Điều gì đang diễn ra khiến các thị trường tài chính chấn động?
Câu chuyện được tóm tắt như sau: Một nhóm các nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ tụ họp với nhau để chống lại những quỹ đầu cơ khổng lồ, tinh ranh trên thị trường và bất ngờ giành phần thắng.
Đối với không ít người, đây là bước ngoặt lịch sử, sự trỗi dậy của những nhà đầu tư nhỏ bé trước thế lực lớn trên thị trường, là chiến thắng đầu tiên của lớp nhà đầu tư F0. Vậy nhưng, cuộc chiến chưa đi đến hồi kết và ngày càng có nhiều diễn biến phức tạp, bởi những quỹ đầu cơ, nhà quản lý quỹ sừng sỏ trên thị trường đâu dễ chịu bại trận.
Dưới đây là một số diễn biến chính của “cuộc chiến” cho tới nay.
“Cá con” tập hợp
Từ cách đây vài tháng, một số người dùng mạng xã hội Reddit, dẫn đầu bởi 1 người có biệt danh DeepFuckingValue đã đưa ra trường hợp đầu tư vào GameStop tại diễn đàn r/WallStreetBets trên Reddit.
Thành lập từ năm 1984, GameStop là một trong những chuỗi phân phối game lớn mạnh nhất toàn ngành. Thương hiệu GameStop từng có thời gian phát triển theo cấp số nhân, đạt thời hoàng kim vào những năm 2009 - 2010. Theo công bố từ chính GameStop, tập đoàn này hiện đang sở hữu khoảng 5.800 cửa hàng trên khắp thế giới.
Dù vậy, trong vài năm gần đây GameStop đang chứng kiến sự sa sút không phanh về doanh số lẫn số lượng cửa hàng.
Ngày 8/12/2020, giá cổ phiếu GameStop giảm sau khi Công ty công bố doanh thu quý IV/2020 thấp hơn dự báo của các chuyên gia phố Wall. Nguyên nhân chính là đại dịch diễn biến phức tạp khiến một số cửa hàng phải đóng cửa, trong khi sức nóng cạnh tranh từ các nhà kinh doanh trò chơi điện tử gia tăng, tác động tiêu cực tới doanh số bán hàng.
Ngày 11/1/2021, GameStop bổ nhiệm Ryan Cohen – người đồng sáng lập Chewy Inc, cùng với 2 chuyên gia tên tuổi mảng thương mại điện tử vào HĐQT với mục tiêu củng cố doanh số bán hàng online.
Động thái này được các nhà đầu tư Reddit tỏ ra ủng hộ, nhưng không lấy làm thuyết phục với các nhà đầu tư lớn phố Wall, mà điển hình là nhà bán khống Melvin Captial, cùng một số quỹ đầu cơ khác. Các quỹ lớn này đặt cược giá cổ phiếu GameStop sẽ tiếp tục giảm.
Các quỹ đầu cơ này kiếm tiền từ cổ phiếu GameStop bằng nghiệp vụ bán khống – kiếm lời từ việc giảm giá của cổ phiếu. Chẳng hạn, nhà đầu tư tin rằng giá cổ phiếu sẽ giảm, để kiếm lời, nhà đầu tư mượn 1 cổ phiếu từ nhà môi giới với giá 100 USD/cổ phiếu và bán ngay cổ phiếu này trên thị trường mở. Tuần sau, cổ phiếu giảm giá còn 70 USD/cổ phiếu, nhà đầu tư mua lại cổ phiếu này với giá 70 USD/cổ phiếu để trả lại nơi đã mượn, hưởng chênh lệch 30 USD/cổ phiếu. Tuy nhiên, trong trường hợp ngược lại, nếu giá cổ phiếu tăng, nhà đầu tư sẽ chịu lỗ.
 |
Nghiệp vụ bán khống |
Các nhà đầu tư Reddit nhận ra, nếu họ có thể đẩy giá cổ phiếu GameStop lên mức cao hơn, các nhà bán không sẽ chịu lỗ nặng, buộc phải mua lại cổ phiếu để “trả” cho nơi đã vay cổ phiếu, đóng vị thế giao dịch để cắt lỗ. Đồng thời, lực mua này tạo động lực cho giá cổ phiếu tăng lên lên, càng khiến các nhà bán khống chịu lỗ. Đây là tình huống được gọi là “short squeeze” – bán non.
Nghĩ là làm, nhóm nhà đầu tư Reddit tập hợp nhau và quyết định mua nhiều nhất có thể cổ phiếu GameStop. Hành động này khiến giá cổ phiếu tăng 144% tính tới ngày 25/1/2021.
Đà tăng của giá cổ phiếu GameStop tiếp tục được thổi bùng lên khi tỷ phú Elon Musk đăng dòng trạng thái chia sẻ nội dung trên Reddit của nhóm Wallstreetbets, thậm chí tuyên bố sẽ gắn tên GameStop lên tên lửa của hãng Tesla X.
Giá cổ phiếu GameStop tăng thêm 92,7% trong phiên giao dịch ngày 26/1.
 |
Diễn biến giá cổ phiếu GameStop |
Tới ngày 27/1, Melvin Capital, Citron Research buộc phải đóng vị thế để cắt lỗ với cổ phiếu GameStop. Một nhà bán khống nổi tiếng khác là Muddy Waters cũng chịu đòn đau, nhanh chóng đóng vị thế để hạn chế khoản lỗ hàng tỷ USD.
Quỹ Đầu tư Mạo hiểm Melvin Capital Management chịu tổn thất hơn 3,7 tỷ USD tính từ đầu năm đến ngày 29/1, chủ yếu là do đặt cược sai, bán khống một số cổ phiếu, nổi bật là GameStop. Maplelane Capital LLC, một quỹ đầu tư mạo hiểm tại New York, cũng là một nạn nhân khác. Khởi đầu năm 2021 với tổng số vốn 3,5 tỷ USD, giá trị tài sản của quỹ này đến ngày 27/1 chỉ còn chưa đến 30%, cũng bởi nguyên nhân chính là đánh xuống GameStop, sau đó buộc phải mua lại.
Theo Independent, các quỹ đầu cơ đã thua lỗ khoảng 19 tỷ USD trong cuộc chiến với các nhà đầu tư nhỏ lẻ với riêng cổ phiếu GameStop. Nhìn chung, trong 10 ngày giao dịch, giá cổ phiếu GameStop tăng 1.640%, thậm chí có thời điểm tăng tới 2.000% trước khi quay đầu giảm.
Nhà đầu tư nhỏ lẻ tuyên chiến cá mập phố Wall
Các quỹ đầu cơ Mỹ (hedge fund) được ví như những con cá mập thao túng thị trường chứng khoán. Khi thấy một công ty làm ăn bết bát, các quỹ này sẽ nhảy vào bán khống (short selling) nhằm làm suy giảm giá trị cổ phiếu của công ty đó liên tục cho đến khi… phá sản.
GameStop chính là nạn nhân mới nhất của các quỹ đầu cơ do công ty này làm ăn thua lỗ liền trong 6 năm qua và không có triển vọng lợi nhuận trước năm 2023. Đây là điều mà cộng đồng game thủ trên Reddit không thể chấp nhận được.
Sau khi tập hợp lực lượng mua cổ phiếu GameStop, thậm chí “thề” sẽ không bán ra khiến các quỹ đầu cơ thua lỗ nặng nề, các nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ đang đưa ra thông điệp mạnh mẽ và sẵn sàng tuyên chiến.
 |
Số lượng các thành viên r/Wallstreetbets kể từ tháng 1/2020 tới nay |
Tại Reddit, một thành viên Wallstreetbets viết: “GME (mã cổ phiếu GameStop) đã gửi đi 1 thông điệp. Chúng ta hành động vì những cuộc khủng hoảng mà những gã phố Wall gây ra. Cho tất cả những người đã mất nhà, mất việc. Những cá nhân không thể trả nổi học phí đại học vì mức lương cơ bản rẻ mặt, trong khi những kẻ đầu cơ phố Wall ngày càng giàu lên. Cho tất cả các nhà đầu tư nhỏ lẻ luôn đứng ngoài lề”.
Một thành viên khác lập lời thề không bán cổ phiếu GameStop cho biết: “Tôi tự hào vì là một phần trong lịch sử này cùng các bạn. Tôi gọi nó là cơ hội, là cuộc báo thù vì công lý. Chúng ta đang đứng về lẽ phải trong cuộc chiến này”.
Đáng chú ý, như đã nhắc ở trên, một số tên tuổi lớn cũng đồng tình cùng phong trào này. Tỷ phú Elon Musk đăng trạng thái trên Twitter thể hiện sự ủng hộ, tác động mạnh mẽ tới thị trường.
Trong vụ GameStop, dòng tweet của Elon Musk đã giúp cổ phiếu của Công ty này kéo lại 40% giá trị và đạt đỉnh ở mức 347,51 USD tại phiên giao dịch ngày thứ Tư, trước khi giảm về lại 193,60 USD ở phiên giao dịch thứ Năm (theo giờ Mỹ).
 |
Elon Musk công khai ủng hộ nhà đầu tư Reddit trong vụ GameStop |
Nguyên nhân xuất phát từ việc Tesla cũng không ít lần là nạn nhân của các quỹ đầu cơ phố Wall. Trong năm 2020, nhiều lần vị CEO này phải lên tiếng bảo vệ cổ phiếu doanh nghiệp trước các quỹ đầu cơ. Kết quả là cổ phiếu Tesla tăng 743% trong năm vừa qua, khiến các quỹ bán khống lỗ 40,1 tỷ USD.
Elon Musk cũng không ngần ngại tham chiến cùng các nhà đầu tư Reddit để “dạy dỗ” phố Wall thêm một bài học.
Phong trào lan rộng
Không chỉ GameStop, giá cổ phiếu của một số doanh nghiệp được các quỹ bán khống “ưa chuộng” cũng tăng đột biến nhờ được các nhà đầu tư nhỏ lẻ mua vào. Chẳng hạn, giá cổ phiếu BlackBerry tăng khoảng 280%, giá cổ phiếu AMC Entertainment (doanh nghiệp sở hữu cụm rạp chiếu phim lớn nhất nước Mỹ) tăng khoảng 840% trong những tuần vừa qua, bất chấp đại dịch khiến công việc kinh doanh thiệt hại nặng.
 |
Diễn biến giá cổ phiếu GameStop và AMC |
Không riêng tại Mỹ, việc nhà đầu tư “cá con” tập hợp dằn mặt cá mập trở thành hiện tượng toàn cầu. Mới nhất, ngày thứ Sáu (29/1/2021), giá cổ phiếu của một doanh nghiệp sản xuất găng tay cao su tại Malaysia tăng vọt sau khi nhóm nhà đầu tư thuộc r/BursaBets trên Reddit “để mắt”.
Chưa hết, không chỉ cổ phiếu, giá bạc cũng tăng trong những ngày gần đây sau khi một nhóm nhà đầu tư Reddit quyết định “tấn công” thị trường hàng hoá nơi quy tụ nhiều quỹ đầu tư lớn.
Tại châu Âu, các cổ phiếu được nhóm bán khống ưa thích như Unibail – Rodamco – Wesstfield tăng giá hơn 20%. Nhà bán lẻ thương mại điện tử Rakuten Inc và hãng sản xuất đồ dùng trẻ em Pigeon Corp cũng chứng kiến giá cổ phiếu tăng ít nhất 6,9% tại Tokyo.
Tất nhiên, câu chuyện với nhóm đông nhà đầu tư Reddit không toàn thuận lợi. Trong phiên giao dịch thứ Năm (28/1), biến động của các cổ phiếu mà nhà đầu tư nắm giữ rất dữ dội. Giá cổ phiếu GameStop giảm hơn 40% trong 1 phiên giao dịch, giá cổ phiếu AMC giảm hơn 50%, sau khi các nhà môi giới quyết định hạn chế lệnh mua mới.
Cú phản đòn từ cá mập
Các nhà đầu tư cá nhân không phải đối tượng duy nhất có thể tập hợp để tạo nên sức mạnh to lớn hơn. Các “cá mập” trên thị trường cũng sẵn sàng hỗ trợ lẫn nhau trong cuộc chiến hiện tại. Dù từng là đối thủ của nhau, nhưng không ít quỹ đầu cơ có hành động hỗ trợ vốn để gia tăng sức mạnh trong cuộc chiến. Chẳng hạn, quỹ đầu tư Melvin được nhận hỗ trợ khẩn cấp gần 3 tỷ USD.
Cùng với đó, các nhà môi giới, sàn giao dịch vẫn “thân thiện” với các khách hàng lớn, quỹ đầu tư hơn trong cuộc chiến này.
Đứng trước việc giá cổ phiếu của GameStop cùng với AMC Holdings và BlackBerry, một số nền tảng trung gian đã tuyên bố hạn chế giao dịch với cổ phiếu tăng nóng này. Nền tảng Interactive Brokers cho biết sẽ không cho phép khách hàng lựa chọn vị thế mới đối với 3 cổ phiếu nêu trên, khẳng định khách hàng không được phép vay ký quỹ cho vị thế mua, còn vị thế bán sẽ yêu cầu ký quỹ 300% cho đến khi có thông báo mới.
Robinhood cũng hạn chế giao dịch cổ phiếu tăng nóng gần đây, trong đó có GameStop, AMC, BlackBerry, Bed Bath & Beyond, Express, Koss, Naked Brand và Nokia… Đáng chú ý, Robinhood là nền tảng giao dịch mới phất lên gần đây nhờ quy tụ đa phần nhà đầu tư cá nhân, nhỏ lẻ…
 |
Robinhood hạn chế giao dịch với cổ phiếu GameStop. Ngay lập tức, nhiều nhà đầu tư cho biết sẽ kiện sàn giao dịch này, khiến giá cổ phiếu Robinhood xuống dốc |
Một số chính trị gia có quan hệ thân thiết với giới tài phiệt cũng lên tiếng yêu cầu Uỷ ban Chứng khoán và sàn giao dịch Mỹ (SEC) sớm can thiệp trước tình trạng giá cổ phiếu thay đổi đột ngột, cho rằng đây là hành động lũng đoạn thị trường.
Cuộc chiến nhiều hệ luỵ
Biến động dữ dội của thị trường thu hút sự chú ý của nhà quản lý, bởi cuộc chiến giữa những người tý hon và gã khổng lồ phố Wall kéo theo nhiều hệ luỵ khó lường.
Danh sách các cổ phiếu biến động đột ngột vì có sự tham gia của nhóm nhà đầu tư Reddit ngày càng dài thì bất ổn thị trường chung cũng ngày càng lớn. Trong phiên giao dịch ngày thứ Tư (27/1), chỉ số S&P 500 giảm gần 3% - mức mạnh nhất kể từ tháng 10/2020 tới nay. Nguyên nhân là việc một số quỹ đầu cơ buộc phải bán cổ phiếu blue chíp để huy động thêm tiền mặt, bảo vệ vị thế bán không, phần nào hạn chế lỗ.
Dòng tiền rút ra cả ở vị thế mua và bán trong 4 phiên liên tiếp với tốc độ nhanh nhất kể từ tháng 10/2014, theo số liệu của Goldman Sachs Group Inc.
SEC cho biết đang theo dõi sát sao diễn biến thị trường, trong khi đó, thượng nghị sĩ Sherrod Brown – người sắp giữ chức Chủ tịch Uỷ ban Ngân hàng tại Thượng viện cho biết, ông có kế hoạch triệu tập phiên điều trần tại Uỷ ban về vấn đề trên thị trường chứng khoán hiện nay.
Ngay trong nội bộ các nhà quản lý cũng có những quan điểm có phần trái chiều. William Galvin, một trong những quan chức đứng đầu thị trường chứng khoán tại Massachusetts cảnh báo: “Thị trường tài chính là nơi chấp nhận rủi ro, nhưng không phải nơi để hành động liều lĩnh. Những diễn biến vừa qua đã làm “xói mòn” hệ thống và buộc nhà quản lý phải tự nhìn lại”.
Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren cho rằng: “Trong nhiều năm, các quỹ đầu cơ, quỹ đầu tư vốn cổ phần tư nhân và các nhà đầu tư giàu có khác đã cư xử trên thị trường chứng khoán như thể đó là sòng bài của riêng mình, trong khi bắt những người khác trả giá.
“Đã rất lâu rồi, SEC và các quan chức tài chính khác chưa “tỉnh dậy” và làm việc của mình”.
