Những gì đã xảy ra trong năm 2025
Việc Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng vào năm 2025 đã mở đầu cho một năm đầy biến động đối với thương mại toàn cầu, với hàng loạt thuế quan áp lên các đối tác thương mại của Mỹ, đẩy thuế nhập khẩu lên mức cao nhất kể từ thời kỳ Đại suy thoái, gây chấn động thị trường tài chính và thúc đẩy cho các vòng đàm phán về thỏa thuận thương mại và đầu tư.
Theo Phòng thí nghiệm Ngân sách Yale, các động thái của Tổng thống Trump đã đẩy mức thuế quan trung bình lên gần 17% từ mức dưới 3% vào cuối năm 2024, và các khoản thuế này hiện đang tạo ra khoảng 30 tỷ USD doanh thu mỗi tháng cho ngân sách của chính phủ Mỹ.
Thuế quan đã khiến các nhà lãnh đạo thế giới đổ xô đến Washington để tìm kiếm các thỏa thuận về mức thuế thấp hơn, thường là để đổi lấy cam kết đầu tư hàng tỷ đô la từ phía Mỹ. Các thỏa thuận khung đã được ký kết với một loạt các đối tác thương mại lớn, bao gồm Liên minh châu Âu (EU), Anh, Thụy Sĩ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam và các nước khác, nhưng đáng chú ý là thỏa thuận cuối cùng với Trung Quốc vẫn chưa được hoàn tất bất chấp nhiều vòng đàm phán và cuộc gặp trực tiếp giữa Tổng thống Trump và lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình.
EU đã vấp phải nhiều chỉ trích liên quan đến thỏa thuận áp thuế 15% đối với hàng xuất khẩu của khối, cùng với một cam kết chưa rõ ràng về các khoản đầu tư lớn từ Mỹ. Thủ tướng Pháp khi đó, ông François Bayrou đã nhận định đây là một hành động nhượng bộ và là một “ngày u ám” đối với EU. Trong khi đó, một số ý kiến khác cho rằng đây chỉ là giải pháp ít bất lợi nhất trong số các lựa chọn hiện có.
Kể từ đó, các nhà xuất khẩu và nền kinh tế châu Âu đã thích nghi với mức thuế mới, nhờ vào nhiều miễn trừ và khả năng tìm kiếm thị trường ở những nơi khác. Ngân hàng Pháp Societe Generale ước tính tổng tác động trực tiếp của thuế quan chỉ tương đương 0,37% GDP của khu vực.
Trong khi đó, thặng dư thương mại của Trung Quốc đã vượt mốc 1.000 tỷ USD nhờ thành công trong việc đa dạng hóa nền kinh tế, giảm sự phụ thuộc vào Mỹ, nâng cao giá trị ngành sản xuất và tận dụng lợi thế từ khoáng sản đất hiếm để phản ứng trước trước sức ép từ Mỹ hoặc châu Âu nhằm kiềm chế thặng dư thương mại.
Điều đáng chú ý là thảm họa kinh tế và lạm phát cao mà nhiều nhà kinh tế dự đoán sẽ xảy ra do thuế quan của Tổng thống Trump đã không diễn ra.
Nền kinh tế Mỹ đã trải qua sự suy giảm nhẹ trong quý I do nhu cầu nhập khẩu hàng hóa tăng cao trước khi thuế quan có hiệu lực, nhưng đã nhanh chóng phục hồi và tiếp tục tăng trưởng với tốc độ vượt xu hướng nhờ sự bùng nổ đầu tư vào trí tuệ nhân tạo và chi tiêu tiêu dùng mạnh mẽ. Trên thực tế, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã hai lần nâng triển vọng tăng trưởng toàn cầu trong những tháng sau khi Tổng thống Trump công bố thuế quan vào đầu tháng 4, khi sự bất ổn giảm bớt và các thỏa thuận giảm mức thuế ban đầu được ký kết.
Mặc dù lạm phát ở Mỹ vẫn ở mức cao một phần do thuế quan, các nhà kinh tế và hoạch định chính sách hiện dự đoán tác động sẽ nhẹ hơn và ngắn hạn hơn so với dự kiến, với việc chia sẻ chi phí thuế nhập khẩu diễn ra trên toàn chuỗi cung ứng giữa các nhà sản xuất, nhà nhập khẩu, nhà bán lẻ và người tiêu dùng.
Những điều cần lưu ý trong năm 2026
Một ẩn số lớn cho năm 2026 là việc những mức thuế của Tổng thống Trump có được duy trì hay không. Thách thức đối với cơ sở pháp lý mới cho thuế quan đối ứng đối với hàng hóa từ từng quốc gia, cũng như các khoản thuế áp lên Trung Quốc, Canada và Mexico gắn với dòng chảy fentanyl vào Mỹ - đã được đưa ra tranh luận trước Tòa án Tối cao vào cuối năm 2025, và dự kiến sẽ có phán quyết vào đầu năm 2026.
Chính quyền Tổng thống Trump khẳng định rằng có thể chuyển sang các thẩm quyền pháp lý khác đã được thiết lập hơn để duy trì thuế quan nếu thua kiện. Nhưng những biện pháp đó phức tạp hơn và thường bị hạn chế về phạm vi, vì vậy việc thất bại tại Tòa án Tối cao có thể dẫn đến các thỏa thuận đã đạt được cho đến nay có thể được đàm phán lại hoặc mở ra một kỷ nguyên mới của sự bất ổn về việc thuế quan sẽ được áp dụng như thế nào.
Có thể nói, một yếu tố quan trọng không kém đối với châu Âu là diễn biến trong quan hệ thương mại với Trung Quốc. Việc đồng nhân dân tệ mất giá cùng với quá trình nâng cấp dần lên chuỗi giá trị cao hơn của các doanh nghiệp Trung Quốc đã hỗ trợ cho hoạt động xuất khẩu của nước này.
Trong khi đó, các doanh nghiệp châu Âu lại gặp khó khăn trong việc mở rộng thêm thị phần tại thị trường nội địa Trung Quốc đang chững lại. Một trong những câu hỏi then chốt cho năm 2026 là liệu châu Âu có áp dụng thuế quan hoặc các biện pháp khác để xử lý những gì mà một số quan chức của khối gọi là sự mất cân đối trong quan hệ thương mại Trung Quốc - EU.
Bên cạnh đó, những nỗ lực nhằm củng cố thỏa thuận Mỹ - Trung cũng đang hiện hữu. Một thỏa thuận hòa hoãn mong manh đạt được trong các cuộc đàm phán năm nay sẽ hết hạn vào nửa cuối năm 2026, và lãnh đạo hai quốc gia dự kiến sẽ có hai cuộc gặp trong năm 2026.
Cuối cùng, thỏa thuận thương mại tự do với hai đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ là Canada và Mexico sẽ được xem xét lại vào năm 2026 trong bối cảnh không chắc chắn về việc liệu Tổng thống Trump sẽ để thỏa thuận hết hạn hay cố gắng điều chỉnh lại cho phù hợp hơn với quan điểm của mình.
"Có vẻ như chính quyền đang giảm bớt lập trường cứng rắn nhất về thuế quan để giảm thiểu một số vấn đề về lạm phát và giá cả… Vì vậy, thị trường ít lo ngại hơn. Có thể sẽ có ích một chút cho triển vọng lạm phát nếu thuế quan được giảm hoặc ít nhất là không tăng thêm. Trước thềm cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào cuối năm 2026, một cuộc chiến thương mại đối đầu với Trung Quốc sẽ không tốt, mà một thỏa thuận sẽ tốt hơn về mặt chính trị và kinh tế cho triển vọng của Mỹ”, Chris Iggo, Giám đốc đầu tư của Core Investments và chủ tịch Viện Đầu tư tại AXA Investment Managers cho biết.
