Dường như cam kết trong cải thiện thủ tục hành chính của các cơ quan chưa đến được với doanh nghiệp. Đánh giá hiệu quả hưởng lợi thực tiễn của những cải cách, rút ngắn thời gian trong thủ tục xuất nhập khẩu, thông quan, quyết toán thuế, chỉ khoảng 7% doanh nghiệp tham gia cho rằng họ đã nhận được. Số còn lại ghi điểm âm cho nỗ lực cải thiện này của các cơ quan quản lý nhà nước. Thậm chí, có tới gần 30% doanh nghiệp đổ lỗi cho khó khăn về nguyên liệu đầu vào phục vụ sản xuất hàng xuất khẩu là do thủ tục nhập khẩu rườm rà.
Trong khi đó, những chính sách hỗ trợ về kiểm định chất lượng, vốn được kỳ vọng là kênh hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu một cách trực tiếp, phù hợp với quy định quốc tế, lại bị nhìn nhận là gây khó khăn cho doanh nghiệp. Có tới 72% doanh nghiệp tham gia khảo sát đánh giá thấp về hiệu quả của chính sách hỗ trợ kiểm định chất lượng. Cũng chỉ có khoảng 41% doanh nghiệp nhìn thấy cơ hội từ một hoạt động hỗ trợ được phép khác là hỗ trợ xúc tiến thương mại; 59% doanh nghiệp không nhận được lợi ích từ hoạt động này, cho dù đây đang là trọng tâm hỗ trợ doanh nghiệp của nhiều bộ, ngành, địa phương…
Mang những đánh giá này tới một số quan chức trong ngành liên quan, câu trả lời đúng là còn khoảng cách giữa thực tiễn và kế hoạch cải cách. Tuy nhiên, một quan chức ngành thuế cho rằng, khi tỷ lệ doanh nghiệp phàn nàn giảm từ 70% xuống còn 30% đối với thủ tục về thuế, hải quan thì cũng đã là một bước tiến.
“Tất nhiên, nỗ lực của ngành là sẽ giảm dần lời phàn nàn xuống còn khoảng 15 - 16% trong năm nay. Ví dụ như thời gian thực hiện các thủ tục thuế vài năm trước bị liệt kê tới khoảng trên 1.000 giờ/doanh nghiệp/năm thì hiện chúng tôi giảm xuống còn khoảng 400 giờ/doanh nghiệp/năm. Kèm theo đó là cải thiện các bước trình tự, quy trình thủ tục…, đặc biệt là thực hiện qua mạng. Tuy nhiên, chỉ riêng nỗ lực của ngành thuế sẽ không đủ để làm giảm bớt lời phàn nàn”, vị quan chức này cho biết.
Thực tế, không hẳn những cải tiến đều nhận được sự đồng thuận của doanh nghiệp. Đơn cử như kế hoạch mở rộng thủ tục khai thuế qua mạng không hề đơn giản khi nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa sẵn sàng, chưa đầu tư hệ thống thiết bị tương thích. Cũng không nhiều doanh nghiệp từ chối việc chịu thêm chi phí cho nhân viên để được ưu tiên chen ngang. Có thể thấy rằng, có khi lời phàn nàn về thủ tục của một doanh nghiệp này lại có lý do vì sự không tuân thủ đúng quy trình của một doanh nghiệp khác. Như vậy, khi doanh nghiệp không đủ kiên nhẫn để làm đúng, cộng với một bộ phận công chức không thực thi đúng phận sự, kế hoạch cải cách thủ tục hành chính của các cơ quan quản lý nhà nước bị cản trở không nhỏ, nếu không nói có khi phá vỡ cả một chương trình.
Cũng không thể không nhắc tới thực trạng hiện nay, những rào cản về thủ tục không chỉ tạo thêm chi phí khó định lượng cho doanh nghiệp, mà còn có thể làm thay đổi cơ hội tồn tại hay làm đảo chiều sinh mệnh cho một doanh nghiệp. Nhiều quan chức các ngành, địa phương thừa nhận, có khoảng cách không nhỏ giữa chính sách, văn bản quy phạm pháp luật và thực tiễn áp dụng, và rằng nếu như các chính sách, văn bản đó được thực hiện đúng thì doanh nghiệp cũng đỡ khổ, song vấn đề nảy sinh không nhỏ là các quy định nhiều khi không đủ rõ ràng, không được hiểu thống nhất… để có thể thực hiện một cách thuận tiện. Nhiều doanh nghiệp than phiền về việc các chi cục hải quan, cục hải quan không thống nhất trong thực hiện một số luật, thông tư, công văn dẫn đến hàng hóa của doanh nghiệp không được thông quan, phải chịu chi phí lưu kho, thiếu nguyên vật liệu sản xuất. Điều này dẫn tới việc doanh nghiệp không kịp xuất hàng trả khách, hoặc phải sử dụng vận tải hàng không làm tăng chi phí không đáng có. Hay như câu chuyện đang tranh luận qua lại giữa doanh nghiệp nhập khẩu thép và doanh nghiệp sản xuất thép về tình trạng có lách luật để nhập thép hay không?
Rõ ràng, khoảng cách không chỉ từ chính sách với thực tiễn thực hiện, mà còn thiếu khớp nối ngay trong nội dung các điều khoản..
