Tái cơ cấu các TCTD
Với sự tham gia tích cực của các NHTM nhà nước và một số NHTM cổ phần lớn, NHNN đã chủ động phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương có liên quan để triển khai quyết liệt các giải pháp, hiện thực hóa các chủ trương sáp nhập, hợp nhất, mua lại. Kết hợp giữa việc xử lý các TCTD yếu kém với xử lý các vấn đề về sở hữu héo và hình thành một số TCTD lớn, có sức cạnh tranh tầm khu vực. Kết quả, các giải pháp đã được triển khai đồng bộ theo Đề án tái cơ cấu lại hệ thống TCTD giai đoạn 2011-2015, từng bước củng cố và nâng cao chất lượng hoạt động, đảm bảo an toàn trong hoạt động của các TCTD.
Đối với các NHTM nhà nước, tích cực triển khai các giải pháp theo đề án tái cơ cấu đã được NHNN phê duyệt: sáp nhập NHTM khác (MHB sáp nhập vào BIDV); tham gia cơ cấu lại NHTM cổ phần yếu kém và được kiểm soát đặc biệt theo phương án đã được Chính phủ phê duyệt.
Chẳng hạn, Vietinbank tham gia tái cơ cấu GPBank, OceanBank; Vietcombank tham gia tái cơ cấu Ngân hàng Xây dựng; Vietinbank và BIDV hỗ trợ xử lý DongA Bank khi ngân hàng này bị kiểm soát đặc biệt. Theo đó, các NHTM nhà nước có hình thức hỗ trợ như: cử cán bộ có trình độ tham gia quản trị điều hành; triển khai các giải pháp hỗ trợ nguồn vốn, huy động, ứng dụng công nghệ, chấn chỉnh và xử lý các tồn đọng.
Về các TCTD yếu kém, NHNN cũng đã áp dụng các giải pháp cụ thể. Đối với ngân hàng yếu kém nhưng có khả năng tự tái cơ cấu, NHNN yêu cầu thường xuyên đánh giá thực trạng, giám sát chặt chẽ và xử lý thận trọng, kể cả việc hỗ trợ thanh khoản kịp thời, bảo đảm hoạt động của các ngân hàng này phải trong tầm kiểm soát, không gây ảnh hưởng đến sự an toàn và ổn định của hệ thống, tiếp tục tăng trưởng và hỗ trợ nền kinh tế.
Còn với các NHTM yếu kém không có khả năng tự tái cơ cấu, không có phương án tái cơ cấu khả thi, vi phạm pháp luật nghiêm trọng, thì trên cơ sở phương án đã được Chính phủ phê duyệt, NHNN kiên quyết áp dụng giải pháp can thiệp bắt buộc đó là mua lại với giá “0 đồng” và chỉ đạo NHTM nhà nước tham gia quản trị điều hành. Cụ thể, đó là Ngân hàng Xây dựng, OceanBank, GPBank. Sau đó, các nhà băng này đã được chuyển đổi thành ngân hàng 100% vốn nhà nước.
Xử lý tồn đọng
Đến nay, hoạt động của 3 ngân hàng trên đã từng bước ổn định, xử lý các tồn tại, yếu kém, vi phạm bước đầu được chấn chỉnh, đảm bảo chi trả đầy đủ thời gian đến hạn, góp phần ổn định tâm lý người gửi tiền, thanh khoản được đảm bảo và hiện vẫn đang hồi phục tốt.
Đối với các TCTD khác: Yêu cầu tích cực nâng cao năng lực tài chính (tăng vốn điều lệ, vốn chủ sở hữu), nâng cao năng lực quản trị điều hành, hiệu quả hoạt động; chủ động xử lý nợ xấu theo chỉ đạo của NHNN. Một số NHTM đã chủ động mua lại, tham gia tái cơ cấu TCTD yếu kém hoặc sáp nhập với NHTM khác để phát triển quy mô hoạt động như: SouthernBank sáp nhập vào Sacombank, MDBank sáp nhập vào MaritimeBank, hay như một số NHTM mua lại các công ty tài chính.
Đánh giá sau 3 năm triển khai, có 5 vấn đề trong Đề án tái cấu trúc 254 cần được đề cập. Theo đó, Đề án được triển khai trong bối cảnh có nhiều yếu tố không thuận lợi như ảnh hưởng từ kinh tế toàn cầu, sản xuất - kinh doanh bị đình trệ, lãi suất cao, tỷ giá biến động... Song với quyết tâm cao nhất, Đề án đã được thực hiện quyết liệt, có hiệu quả, đạt được những kết quả quan trọng theo đúng mục tiêu đã đề ra. Đến nay, hệ thống các TCTD được duy trì và cải thiện một bước quan trọng, nợ xấu được kiểm soát hiệu quả, dòng vốn vào nền kinh tế từng bước được khơi thông, thanh khoản của hệ thống được đảm bảo…, hầu hết các phương án tái cơ cấu lại, kể cả sáp nhập, hợp nhất đều được tiến hành trên nguyên tắc tự nguyện và không sử dụng ngân sách nhà nước. Kết quả, tái cơ cấu lại các TCTD không chỉ giúp lành mạnh hệ thống ngân hàng, mà còn tạo động lực cho việc tái cấu trúc DN, thị trường và môi trường đầu tư.
Ông Nguyễn Hoàng Minh, Phó giám đốc NHNN Chi nhánh TP. HCM
Về nợ xấu
Một trong những vấn đề đáng chú ý nhất trong việc thực hiện tái cơ cấu NHTM trong giai đoạn hiện nay cũng như trong thời gian tới chính là xử lý nợ xấu. Ngoài việc tiếp tục triển khai mạnh mẽ các giải pháp, mục tiêu mà Đề án 254 đã đề ra, cụ thể là không còn ngân hàng yếu kém vào cuối năm 2015, thì có 2 vấn đề quan trọng cần phải lưu ý triển khai thật hiệu quả, đó là xử lý nợ xấu và tăng cường công tác thanh tra, giám sát hoạt động ngân hàng, đảm bảo an toàn hoạt động của các TCTD, hỗ trợ quá trình tái cơ cấu và xử lý nợ xấu.
Trong xử lý nợ xấu, nhờ sự chủ động, nỗ lực và quyết tâm của ngành, nợ xấu của các ngân hàng tính đến cuối tháng 9/2015 đã được kiềm chế và xử lý một lượng đáng kể. Mặc dù nợ xấu trong những tháng đầu năm có lúc tăng tới 6%, do các TCTD phải áp dụng đầy đủ các quy định về phân loại nợ theo Thông tư 02, nhưng quy định này đã giúp cho số liệu nợ xấu của các TCTD trung thực, minh bạch hơn. Từ đó, có giải pháp phù hợp hơn để xử lý kịp thời.
Đơn cử, tính đến cuối tháng 9/2015, ngành ngân hàng trên địa bàn TP. HCM có 49.714 tỷ đồng nợ xấu, chiếm 4,23% tổng dư nợ. Nhưng nếu loại trừ nợ xấu của 3 ngân hàng “0 đồng” (OceanBank, CB, GPBank) là khoảng 20.500 tỷ đồng, thì nợ xấu trên địa bàn Thành phố chỉ còn khoảng 29.214 tỷ đồng, tương ứng 2,48% tổng dư nợ.
Nếu tính theo chỉ tiêu cụ thể mà NHNN giao xử lý là 25.300 tỷ đồng, thì TP. HCM đã xử lý vượt mục tiêu đề ra. Cụ thể, trong 25.300 tỷ đồng, Thành phố đã thực hiện được 7.076 tỷ đồng (trong đó phần các ngân hàng tự xử lý là 3.100 tỷ đồng), bằng 23% chỉ tiêu; bán nợ cho VAMC là 22.200 tỷ đồng, thì đã thực hiện được 23.914 tỷ đồng, vượt 8% chỉ tiêu.
Trong thời gian tới, công tác thanh tra, giám sát hệ thống sẽ tập trung vào một số trọng tâm gồm: hoạt động cấp tín dụng, chất lượng tín dụng; thực hiện các chỉ số về an toàn trong hoạt động ngân hàng; phân loại nợ và trích dự phòng rủi ro; hoạt động huy động vốn; cổ đông, cổ phần, cổ phiếu; ban hành các quy định, quy trình nội bộ về quản lý rủi ro về đầu tư, về thanh khoản.
Qua công tác thanh tra, giám sát hoạt động của các TCTD, NHNN sẽ cảnh báo, phát hiện kịp thời các sai phạm; đánh giá kết quả tái cơ cấu và xử lý nợ xấu của từng TCTD, để từ đó đưa ra các chỉ đạo, xử lý kịp thời và phù hợp. Đối với các TCTD chưa tích cực cơ cấu lại và để nợ xấu cao, NHNN sẽ yêu cầu giảm tối đa chi phí hoạt động, không tăng tiền lương, tiền thưởng, thù lao cho cán bộ, đặc biệt là cán bộ quản lý; kiểm soát chặt chẽ việc tạm ứng, chia cổ tức và hạn chế mở rộng mạng lưới, quy mô hoạt động.
Mục tiêu đề ra
Thực tế cho thấy, qua 3 năm thực hiện Đề án 254, các TCTD yếu kém đã được kiểm soát và xử lý triệt để, đến nay đều có tình hình hoạt động ổn định và cải thiện hơn nhiều so với thời điểm bắt đầu thực hiện tái cơ cấu lại. Từ đó, nguy cơ đổ vỡ, mất an toàn hệ thống bị đẩy lùi, tài sản của Nhà nước và quyền lợi của người gửi tiền được đảm bảo, góp phần giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.
Bên cạnh đó, các sai phạm về tỷ lệ sở hữu cổ phần của cổ đông lớn, vi phạm về cấp tín dụng được khắc phục và xử lý quyết liệt cũng là một thành công lớn trong 3 năm thực hiện đề án tái cơ cấu ngành. Những kết quả đạt được trong tái cơ cấu hệ thống ngân hàng đã góp phần quan trọng trong việc ổn định hệ thống tài chính, kinh tế vĩ mô, hỗ trợ điều hành chính sách tiền tệ và tạo cơ sở cho việc đẩy nhanh cơ cấu lại các TCTD trong giai đoạn tiếp theo.
Trong giai đoạn 2016 - 2020, mục tiêu của ngành ngân hàng đặt ra đối với việc tái cơ cấu hệ thống tập trung vào một số nội dung chính: tiếp tục xử lý dứt điểm các TCTD yếu kém; đẩy mạnh việc sáp nhập, hợp nhất hoặc mua lại của các TCTD dựa trên nguyên tắc tự nguyện; xử lý triệt để sở hữu chéo và vi phạm về tỷ lệ sở hữu của một số cổ đông lớn; tiếp tục phương án nâng cao năng lực tài chính, mà trọng tâm là phát triển vốn điều lệ của các TCTD.
