Bước tiến pháp lý mở đường cho tài sản số tại Việt Nam
TS. Jeff Nijsse, giảng viên cấp cao ngành Kỹ thuật phần mềm tại Đại học RMIT, chuyên gia về tiền mã hóa dự đoán, ngày càng có nhiều người tìm đến các giải pháp thay thế để tiết kiệm tiền và Bitcoin là loại tiền mã hóa được ưa chuộng. Việt Nam có tỷ lệ người dân sử dụng tiền mã hóa cao thứ ba trên toàn cầu và cao nhất trong khu vực Đông Nam Á tính đến năm 2023. Tuy nhiên, Việt Nam đang tụt hậu trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương về đổi mới và quản lý tài sản số.
Nhìn ra khu vực, tại Trung Quốc, dự án mBridge là sáng kiến nhằm sử dụng tiền điện tử do ngân hàng trung ương nước này phát hành như e-CNY trong các giao dịch xuyên biên giới. Dự án này dựa trên quan hệ đối tác với Ngân hàng Thái Lan và Cơ quan Tiền tệ Hồng Kông cùng nhiều bên khác. mBridge hiện đang ở giai đoạn sản phẩm khả dụng tối thiểu.
Trong khi đó, tại Hồng Kông (Trung Quốc), một số quỹ giao dịch hoán đổi (ETF) cho Bitcoin và Ethereum đã ra mắt vào tháng 4/2024, chỉ vài tháng sau khi Hoa Kỳ đồng thời ra mắt 11 quỹ ETF cho Bitcoin. Các quỹ ETF này cho phép các nhà đầu tư và quản lý quỹ tiếp cận Bitcoin mà không cần trực tiếp mua và nắm giữ tài sản. Điều quan trọng là các quỹ này được giám sát bởi cơ quan quản lý tài chính địa phương, như Ủy ban Chứng khoán và Hợp đồng tương lai Hồng Kông.
Vào năm 2024, Cơ quan Tiền tệ Singapore đã cấp giấy phép cho các sàn giao dịch OKX và Gemini và hiện có 81 sàn giao dịch tiền mã hóa đang hoạt động, mặc dù hiện tại họ không có bất kỳ quỹ ETF tiền mã hóa nào dành cho các nhà đầu tư.
Đến nay, Việt Nam vẫn khá chậm chạp so với các thị trường trên. Mặc dù việc sở hữu và giao dịch Bitcoin không phải là bất hợp pháp, nhưng Bitcoin vẫn không được sử dụng để thanh toán hàng hóa và dịch vụ. Điều này khiến các doanh nghiệp và công ty khởi nghiệp khó có thể tiếp nhận công nghệ này.
TS. Jeff Nijsse kỳ vọng Việt Nam sẽ sớm hình thành một khuôn khổ pháp lý để quản lý tiền mã hóa. Chiến lược này được kỳ vọng sẽ làm rõ môi trường pháp lý cũng như thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực và công nghệ, qua đó, giúp Việt Nam bắt kịp các nền kinh tế dẫn đầu khu vực như Singapore và Hồng Kông (Trung Quốc) trong việc tiếp nhận đổi mới về tiền mã hóa.
Theo ông Trần Huyền Đỉnh, Chủ tịch Ủy ban Ứng dụng Fintech thuộc Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA), việc Quốc hội thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số vào ngày 14/6/2025 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong quá trình định hình thị trường tài sản số tại Việt Nam. Lần đầu tiên, các khái niệm như tài sản số, tài sản ảo và tài sản mã hóa được ghi nhận rõ ràng trong Luật, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho một ngành công nghiệp đang phát triển mạnh mẽ trên toàn cầu. Đây không chỉ là dấu mốc mang tính pháp lý, mà còn là tín hiệu cho thấy Việt Nam đã sẵn sàng mở cửa một thị trường tiềm năng lên đến hàng trăm tỷ USD.
Luật Công nghiệp công nghệ công nghệ số cũng là tiền đề để thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài. Một khuôn khổ pháp lý rõ ràng, minh bạch sẽ giúp nhà đầu tư quốc tế yên tâm hơn khi tham gia vào lĩnh vực tài sản số tại Việt Nam, điều vốn là rào cản lớn trong giai đoạn trước, khi thị trường còn vận hành trong trạng thái “chờ luật”.
Đối với doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ số, fintech và blockchain, việc tài sản số được thừa nhận trong văn bản luật pháp sẽ giúp hợp thức hóa các hoạt động như huy động vốn, hợp tác quốc tế, định giá doanh nghiệp và phát triển sản phẩm đổi mới sáng tạo. Quan trọng hơn, Luật Công nghiệp công nghệ số, cùng với sự thúc đẩy mạnh mẽ của Chính phủ như Nghị quyết 222/2025/QH15 về trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, hay Quyết định số 1131/QĐ-TTg ngày 12/6/2025, ban hành danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược, thể hiện tầm nhìn chiến lược và nỗ lực nhất quán của Chính phủ trong việc xây dựng hệ sinh thái pháp lý và phát triển công nghệ cao một cách đồng bộ.
Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng đó, điều cấp thiết hiện nay là nhanh chóng ban hành các văn bản dưới luật như nghị định, thông tư hướng dẫn nhằm cụ thể hóa quy định, đảm bảo tính khả thi và đồng bộ trong thực thi. Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và định hướng cởi mở, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm đầu tư và đổi mới tài sản số hàng đầu khu vực, nơi hội tụ cả nền tảng pháp lý, công nghệ và sự đồng thuận từ các chủ thể thị trường.
“Đối với các doanh nghiệp nước ngoài và nhà đầu tư quốc tế, Việt Nam vẫn luôn được đánh giá là một trong những thị trường tiềm năng nhất trong khu vực APEC nhờ dân số trẻ, tỷ lệ ứng dụng công nghệ cao và tốc độ tăng trưởng kinh tế số ấn tượng. Tuy nhiên, khi tiếp cận thị trường, yếu tố pháp lý vẫn luôn là mối quan tâm hàng đầu. Sự thận trọng trong đầu tư là điều dễ hiểu khi chưa có một khung pháp lý vận hành đầy đủ và ổn định. Chính vì vậy, chúng tôi kỳ vọng rằng việc xây dựng trung tâm tài chính quốc tế, kết hợp với các chính sách thử nghiệm như cơ chế sandbox, sẽ là chất xúc tác quan trọng để tạo ra môi trường pháp lý an toàn, linh hoạt và đổi mới đủ sức hấp dẫn các dòng vốn đầu tư toàn cầu vào lĩnh vực tài sản số, fintech và công nghệ blockchain”, ông Đỉnh nhấn mạnh.
Chủ động thích ứng với chuyển động chính sách
Với doanh nghiệp, một khung pháp lý rõ ràng, ổn định và có tính mở không chỉ giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược tuân thủ từ đầu, mà còn khuyến khích hoạt động chuyển giao công nghệ, phát triển sản phẩm tài chính số, từ DeFi, stablecoin, đến CBDC trong khuôn khổ pháp luật Việt Nam. Đó là tiền đề để hình thành một hệ sinh thái tài sản số sôi động, minh bạch và bền vững.
Với khung pháp lý mới, quyền lợi của nhà đầu tư cũng được củng cố, rõ ràng hơn, nhưng đồng thời đòi hỏi người dùng phải nâng cao nhận thức và năng lực pháp lý cá nhân.
VBA khuyến nghị, người dùng cần phân biệt rõ giữa các loại tài sản số được pháp luật công nhận và những sản phẩm ẩn danh, chưa được cấp phép hoặc có dấu hiệu rủi ro. Việc mua bán, nắm giữ hay đầu tư vào những tài sản không có xác thực rõ ràng không những tiềm ẩn rủi ro mất vốn mà còn có thể liên đới đến trách nhiệm pháp lý.
Thứ hai, cần ưu tiên sử dụng các nền tảng, ví, sàn giao dịch và dịch vụ đã được công bố thử nghiệm hoặc có xác nhận từ cơ quan chức năng hoặc các tổ chức có uy tín. Trong thời gian tới, các mô hình “sàn thử nghiệm” hoặc sandbox sẽ được triển khai và người dân nên lựa chọn các dịch vụ nằm trong hệ sinh thái được kiểm soát để đảm bảo an toàn.
Thứ ba, nhà đầu tư cần cảnh giác với các mô hình hứa hẹn lợi nhuận cao, không có căn cứ công nghệ hoặc pháp lý, đặc biệt là các mô hình huy động vốn đa cấp, token “tự phát hành” không có báo cáo thông tin, không công khai cơ chế định giá hay không kiểm toán mã nguồn. Khi khung pháp lý rõ ràng hơn, việc tham gia vào các hoạt động không hợp lệ sẽ bị xử lý nghiêm minh theo pháp luật hiện hành.
