Trung Quốc đổ 290 tỷ USD xây thành phố mới

Đặt nhiều kỳ vọng

Tính tới cuối thập kỷ này, hàng chục triệu cư dân vùng nông thôn Trung Quốc sẽ chuyển tới sinh sống tại khu vực đô thị. Các thành phố tại Đại lục đang phải khốn đốn chống trọi với dân số đông đúc, trong khi cấu trúc đô thị buộc hàng triệu người phải phụ thuộc vào phương tiện là xe hơi để di chuyển, làm trầm trọng thêm tình trạng ùn tắc giao thông và ô nhiễm không khí.

Trong bối cảnh này, vào đầu tháng 4/2017, các phương tiện truyền thông nhà nước đã công bố kế hoạch về Khu vực mới Xiongan tại tỉnh Hà Bắc.

Đây là một dự dự án cơ sở hạ tầng được nhận định sẽ tạo ra khu đô thị kiểu mới tại các khu vực dân số đông đúc. Chính quyền tỉnh Hà Bắc đã lên tiếng kêu gọi các nhà thầu quốc tế tham gia vào quá trình lên kế hoạch và thiết kế thành phố, theo thông tin từ Tân Hoa Xã.

Bên cạnh mục tiêu thu hút đầu tư, phát triển kinh tế, Khu vực mới Xiongan còn nhằm giảm bớt áp lực dân số tại Bắc Kinh, thành phố được dự báo sẽ có dân số đạt 23 triệu người vào năm 2020.

Theo ước tính của Morgan Stanley, hoạt động đầu tư cơ sở hạ tầng và dịch chuyển hoạt động về Xiongan sẽ tiêu tốn khoảng 2 nghìn tỷ nhân dân tệ (290 tỷ USD) trong 15 năm đầu tiên.

“Trong 5 năm qua, Trung Quốc bắt đầu nhận định rằng quá trình đô thị hóa với tốc độ chóng mặt đã dần kết thúc và hiện tại là thời điểm để phát triển chất lượng đô thị”, Austin Williams, tác giả của cuốn sách “Cách mạng đô thị Trung Quốc: thấu hiểu hệ sinh thái đô thị Đại lục” cho biết.

Theo Ngân hàng Thế giới (WB), việc Trung Quốc chuyển hướng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhờ tiêu dùng và dịch vụ sẽ phụ thuộc vào sự phát triển của khu vực đô thị, biến nơi đây thành chiếc chìa khóa nhằm cân bằng lại nền kinh tế vốn đang phụ thuộc lớn vào hoạt động xuất khẩu.

Tuy nhiên, trên con đường này, tắc nghẽn giao thông và ô nhiễm môi trường có thể khiến tăng trưởng kinh tế Trung Quốc chậm lại từ 7,5 – 15%, theo Energy Foundation, tổ chức phi lợi nhuận ủng hộ sử dụng các nguồn năng lượng sạch tại San Francisco, Mỹ.

Kế hoạch về Khu vực mới Xiongan do Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đề xướng và hỗ trợ, với tầm nhìn dài hạn là biến khu vực vốn nổi tiếng là vùng đầm lầy trồng hoa sen và cây ăn quả trở thành nơi tập trung các công ty sáng tạo, công nghệ, các trường đại học hàng đầu thế giới và là đầu mối giao thông chính.

Theo kế hoạch được Chính phủ Trung Quốc công bố, Khu vực mới Xiongan trải dài trên địa phận 3 tỉnh, với diện tích ban đầu 100 km2, sau đó mở rộng lên 200 km2 và thậm chí đạt khoảng 2.000 km2, tương đương với diện tích của thành phố Thẩm Quyến hiện tại.

Trong 15 năm tới, đây sẽ là nơi sinh sống của 5,4 triệu dân và giúp thúc đẩy tăng trưởng đầu tư của Trung Quốc thêm 0,33 điểm phần trăm, trong khi hỗ trợ tăng trưởng GDP thêm 0,13 - 0,19 điểm phần trăm mỗi năm, theo ước tính của Morgan Stanley.

Trung Quốc vốn có truyền thống gây dựng các khu kinh tế mới để thúc đẩy đẩu tư và tăng trưởng. Thẩm Quyến trở thành đặc khu kinh tế cách đây 3 thập kỷ (năm 1979), hiện tại là thủ phủ công nghệ khu vực phía Nam, nằm ngay cạnh Hồng Kông, trở thành biểu tượng cho sự mở cửa của Trung Quốc với thế giới. Khu vực mới Pudong tại Thượng Hải được thiết lập vào đầu những năm 1990, hiện là trung tâm tài chính của quốc gia.

Tuy nhiên, dự án Xiongan khiến không ít người nghi ngại về việc đạt được những mục tiêu mà chính quyền Đại lục đặt ra.

Cái nhìn “bi quan”

Nhiều chuyên gia kinh tế giữ cái nhìn hoài nghi về việc liệu Khu vực mới Xiongan có thể tạo nên những thay đổi thực sự? Chưa kể, việc tiến hành một dự án khổng lồ vào thời điểm này có là khôn ngoan, khi Trung Quốc đang đối diện với tình trạng nợ chính phủ gia tăng, tăng trưởng kinh tế giảm tốc và dòng vốn đầu tư nước ngoài tìm tới những địa điểm hấp dẫn hơn.

Theo ước tính của Bloomberg Intelligence, tổng cộng các khoản nợ tại Đại lục đã đạt mức 258% GDP năm 2016, tăng so với mức 158% GDP 2015.

“Thẩm Quyến và Pudong là khu vực chưa phát triển nằm cạnh bên các thành phố lớn, vì vậy đây là địa điểm tự nhiên phù hợp để tạo nên khu đô thị mới. Trong khi đó, Xiongan chưa hẳn là khu vực thích đáng để quy tụ được dân số thành thị”, David Dollar, cựu tùy viên Bộ Tài chính Mỹ tại Bắc Kinh cho biết.

Trong khi đó, Fang Yiping, người phụ trách Chương trình Sáng kiến đô thị hóa Trung Quốc tại Đại học Portland cho rằng, Khu vực mới Xiongan chỉ có thể thành công nếu có các nguồn lực buộc thị trường hỗ trợ sự phát triển môi trường kinh doanh tại đây.

Dù trong thời gian tới, một số trường đại học và trụ sở doanh nghiệp nhà nước tại Bắc Kinh sẽ được chuyển tới Xiongan, kinh tế khu vực này vẫn chỉ chiếm khoảng chưa tới 1% GDP.

Fang Yiping cho rằng, khó có thể tưởng tượng người lao động sẽ dễ dàng chuyển tới khu vực này cùng gia đình khi đã có mối liên kết chặt chẽ với Bắc Kinh.

Chia sẻ quan điểm này, Junheng Li, người sáng lập JL Warren Capital LLC, hãng nghiên cứu tập trung về Trung Quốc tại New York nhận định: “Cần nhiều yếu tố hơn nữa để có thể chuyển khu vực này thành một vùng kinh tế mới. Với dự án Xiongan, rất có thể đây sẽ là một trải nghiệm thất bại khác của Trung Quốc khi xây dựng nên các khu đô thị ma”.

Chưa kể, trong ngắn hạn, nền kinh tế của Xiongan sẽ chịu tác động khi chính quyền địa phương buộc các doanh nghiệp nhỏ dời đi để có mặt bằng phục vụ khu đô thị theo quy hoạch. Đồng thời, người nông dân sẽ bị ảnh hưởng bởi đất nông nghiệp sẽ bị thu hồi để phục vụ dự án.