Thủ tướng Australia Malcolm Turnbull hôm nay thất bại với số phiếu 40-45 trong cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm do đảng Tự do tổ chức theo yêu cầu của cựu bộ trưởng nội vụ Peter Dutton, đồng nghĩa với việc ông đã mất ghế Thủ tướng, theo SMH.
Trong cuộc đua giành chiếc ghế thủ tướng Australia diễn ra sau đó, Bộ trưởng Tài chính Scott Morrison chiến thắng Dutton và trở thành người đứng đầu chính phủ tiếp theo của nước này.
Đây là cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm thứ hai với Thủ tướng Turnbull chỉ trong vòng chưa đầy một tuần qua. Trong cuộc bỏ phiếu lần thứ nhất hôm 21/8, ông đã giữ lại được chiếc ghế Thủ tướng sau khi vượt qua đối thủ Dutton với số phiếu 48-35.
Trên thực tế, Turnbull cũng giành được vị trí lãnh đạo đảng Tự do và chiếc ghế Thủ tướng sau một cuộc "nổi loạn" trong đảng vào tháng 9/2015. Ông đã đánh bại thủ tướng Australia lúc đó là Tony Abbott trong cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm.
Tuy nhiên, sau gần ba năm nắm quyền, Turnbull liên tiếp hứng chịu kết quả tồi tệ trong các cuộc thăm dò dư luận và thất bại trong các cuộc bầu cử giữa kỳ ở quốc hội. Ưu thế đa số của ông ở quốc hội rất mong manh, khi chỉ hơn phe thiểu số đúng một ghế nhờ vào sự ủng hộ của đảng Quốc gia.
Trong khi đó, phe bảo thủ trong đảng Tự do ngày càng thể hiện quan điểm chống lại Turnbull, với đỉnh điểm là cuộc tranh luận về chính sách năng lượng và biến đổi khí hậu.
Sau những tranh cãi nội bộ gay gắt, Turnbull đã phải từ bỏ kế hoạch thiết lập mục tiêu cắt giảm 26% khí thải vào năm 2030, do không nhận được sự ủng hộ của nhiều nghị sĩ trong đảng.
Turnbull kỳ vọng việc từ bỏ chính sách về biến đổi khí hậu này có thể xoa dịu các nghị sĩ đang có kế hoạch chống lại mình, nhưng thất bại.
Một ngày sau đó, Dutton yêu cầu tổ chức cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm đầu tiên, sau đó là hàng loạt vị trí chủ chốt trong chính quyền nộp đơn xin từ chức, động thái khiến Turnbull bất ngờ và vị thế của ông trở nên mong manh hơn bao giờ hết.
Sau khi thất bại trong cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm lần hai và mất chiếc ghế Thủ tướng, Turnbull cũng sẽ rời khỏi quốc hội ngay lập tức. "Tôi đã nói rất rõ rằng tôi tin một cựu thủ tướng tốt nhất là không nên tiếp tục ở lại quốc hội", Turnbull tuyên bố hôm qua.
Cuộc "nội chiến" giành chiếc ghế Thủ tướng trong nội bộ đảng Tự do đã gây ra những hỗn loạn và đình trệ, khi quốc hội Australia phải ngừng phiên chất vấn người đứng đầu chính phủ, cũng như mọi hoạt động khác của quốc hội nước này như tranh luận hay thông qua luật mới.
Bình luận viên Hywel Griffith của BBC thì gọi chiếc ghế Thủ tướng Australia là một "công việc đẫm máu" không tuân theo bất cứ quy trình chặt chẽ và có trật tự nào, khi người dân nước này liên tục chứng kiến những hỗn loạn và các cuộc lật đổ lãnh đạo trong nội bộ đảng cầm quyền.
Theo quy định trong hệ thống chính trị Australia, thủ tướng không phải là vị trí do cử tri trực tiếp bầu ra, mà là lãnh đạo đảng hoặc liên minh chiếm đa số trong quốc hội.
Kết quả là trong 10 năm qua, Australia không có bất cứ thủ tướng nào hoàn thành đủ ba năm nhiệm kỳ của mình trước khi bị chính các thành viên trong đảng lật đổ.
Chính trị hỗn loạn
Theo AP, sự bất ổn định về chính trị này là điều mà phần lớn người dân Australia căm ghét. Các cử tri khi đi bỏ phiếu đều kỳ vọng lựa chọn lãnh đạo theo lá phiếu của mình, nhưng rồi sửng sốt nhận ra người giữ chiếc ghế thủ tướng không phải là ứng viên mà họ kỳ vọng.
Sự bất ổn trên chính trường Australia bắt đầu khi Công đảng giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2007 và chấm dứt 11 năm cầm quyền liên tục của Thủ tướng John Howard thuộc đảng Tự do. Đây là nhiệm kỳ thủ tướng dài thứ hai trong lịch sử Australia.
Nhưng ngay trong nhiệm kỳ thứ nhất, Thủ tướng Kevin Rudd đã bị cấp phó của mình là Julia Gillard lật đổ. Ba năm sau, các thành viên Công đảng nhận ra rằng họ lẽ ra không nên lật đổ Rudd và quyết định tổ chức một cuộc bỏ phiếu khác để giúp ông thay thế Gillard. Họ cũng thay đổi điều lệ đảng, khiến việc "đảo chính" lật đổ thủ tướng trở nên khó khăn hơn.
Bộ trưởng Tài chính Australia Scott Morrison trong một phiên họp quốc hội. Ông sẽ là Thủ tướng tiếp theo của Australia. Ảnh: SMH.
Theo điều lệ mới, các nghị sĩ Công đảng chỉ có 50% tiếng nói trong việc lựa chọn lãnh đạo, 50% còn lại thuộc về các thành viên cấp cơ sở của đảng không được bầu vào quốc hội.
Việc tổ chức cho các thành viên cấp cơ sở này bầu lãnh đạo mới của đảng sẽ diễn ra trong một tháng, đồng nghĩa với việc người dân Australia sẽ không phải tỉnh dậy với thông tin mình bất ngờ có thủ tướng mới như những gì đang diễn ra với đảng Tự do.
Tuy nhiên, Công đảng đánh mất thế đa số trong quốc hội Australia vào tay đảng Tự do trong cuộc bầu cử năm 2013 và các cuộc "đảo chính" lại diễn ra liên tục trong nội bộ đảng này, vốn không đưa ra những quy định chặt chẽ trong việc bầu lãnh đạo như Công đảng.
Chính sách thay đổi lãnh đạo bằng các cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm được đảng Lao động thực hiện với kỳ vọng thúc đẩy vị thế của chính phủ trong các cuộc thăm dò dư luận trước thềm những cuộc bầu cử quan trọng.
Tuy nhiên, hậu quả của chiến thuật này là sự chia rẽ nghiêm trọng trong nội bộ đảng, cũng như sự hoang mang của các nước khi ký kết những thỏa thuận song phương với Australia.
Điều này khiến các cử tri Australia đề cập ngày càng nhiều hơn đến mong muốn lựa chọn thủ tướng theo cách mà người Mỹ bầu tổng thống.
Họ đang đối mặt với thực tế ngày một rõ ràng là lãnh đạo các đảng lớn đều do nghị sĩ của đảng đó bầu ra và cũng chính những nghị sĩ đó lại lật đổ họ.
Đối với đảng Tự do chiếm đa số trong quốc hội Australia hiện nay, chỉ cần một đơn kiến nghị hội đủ 43/85 chữ ký của các nghị sĩ trong đảng là đủ để triệu tập một cuộc họp đảng bầu lãnh đạo mới.
Cuộc họp được giữ bí mật, nhưng kết quả thường được công khai ngay sau đó. Đây chính là cách mà Dutton và Morrison đã thực hiện để lật đổ Turnbull trong cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm hôm nay.
Phát biểu sau khi Turnbull mất chức, lãnh đạo phe đối lập Bill Shorten cho rằng đảng Tự do "đã không đối xử với Turnbull như những gì mà một thủ tướng đáng được nhận", khẳng định các chính trị gia cần phải "khắc phục lòng tin của người dân vào chính trị Australia".
"Những gì chúng ta vừa chứng kiến là một chiến dịch tàn bạo lật đổ lãnh đạo đảng Tự do theo cách lạnh lùng, tàn nhẫn nhất", Shorten nói.
