Các nhà nghiên cứu tại Thượng Hải đã theo dõi quá trình tiến hóa ban đầu của biến thể B117 - biến thể gây ra làn sóng Covid-19 mới ở một số quốc gia, song không thể tìm ra dấu vết của nó trên những mẫu virus được thu thập từ con người trên khắp thế giới.
Tuy nhiên, khi mở rộng nghiên cứu sang các loài động vật, họ phát hiện ra một số hình thức ban đầu của B117 trên những chú chó, bao gồm cả một mẫu được lấy ở Mỹ hồi tháng 7/2020.
"Những biến thể ban đầu này bao gồm hầu hết hoặc tất cả các đột biến của biến thể B117 trong giống chó Canidae và chúng có thể đã lây nhiễm sang con người sau một quá trình đột biến nhanh chóng", giáo sư Chen Luonan và các đồng nghiệp tại Phòng Thí nghiệm trọng điểm Sinh học tế bào Nhà nước cho hay trong một báo cáo được đăng tải trên trang biorxiv vào 16/4.
Sự xuất hiện của biến thể B117 đã làm đau đầu các nhà nghiên cứu. Sau khi được phân lập từ 2 bệnh nhân ở Kent thuộc đông nam England và London hồi tháng 9/2020, biến thể mới của virus SARS-CoV-2 nhanh chóng trở thành chủng virus vượt trội ở Anh và nhiều quốc gia khác với khả năng lây lan mạnh hơn so với chủng virus ban đầu.
Một số chuyên gia tin rằng biến thể có lẽ đã xuất hiện từ cộng đồng địa phương do các áp lực chọn lọc của các loại thuốc kháng virus được sử dụng trong đại dịch. Theo một giả thuyết phổ biến, biến thể này đột nhiên xuất hiện ở Anh và sau đó lan rộng ra nhiều nơi khác trên thế giới.
Tuy nhiên, biến thể này có 9 đột biến hiếm khi được tìm thấy trên những biến thể trước đó ở người, ông Chan và các đồng nghiệp cho hay.
Những đột biến này không xuất hiện ở các gen cạnh nhau mà lan rộng rải rác trong toàn bộ hệ gen của virus. Khả năng những đột biến này xuất hiện cùng một thời điểm là rất thấp.
Đội ngũ các nhà nghiên cứu ở Thượng Hải tin rằng 9 đột biến này đã tạo ra đột biến này nối tiếp đột biến khác. Mô hình của họ cũng cho thấy biến thể có thể đã xuất hiện bên ngoài nước Anh và sinh ra những đột biến có trên vật chủ không phải là con người. Những chú chó là loài vật có khả năng nhất trong trường hợp này, sau đó là chồn và mèo.
Qu Liandong, giáo sư virus học tại Viện Nghiên cứu Thú y Cáp Nhĩ Tân, người không liên quan đến nghiên cứu trên, cho rằng cần có nhiều bằng chứng rõ ràng hơn để chứng minh cho giả thuyết trên.
Các biến thể được tìm thấy trên chó không hoàn toàn giống với biến thể đầu tiên được xác nhận ở một bệnh nhân người Anh, mặc dù số lượng trình tự gen mà các nhà nghiên cứu thu thập được từ hàng trăm nghìn bệnh nhân vẫn quá nhỏ so với tổng số bệnh nhân trên thế giới.
Chuyên gia này cũng cho rằng một vài hình thức ban đầu của biến thể B117 đã bị bỏ lỡ trong chương trình thu thập mẫu.
Tuy nhiên, nếu những thú cưng như chó trở thành vật chủ, "chúng ta sẽ gặp vấn đề lớn", giáo sư Qu cho hay.
"Gần như tất cả các biện pháp của chúng ta nhằm đối phó với dịch bệnh cho tới nay đều chỉ xét tới con người. Nếu động vật cũng mắc bệnh, việc này sẽ thay đổi hoàn toàn tình hình", chuyên gia này đánh giá.
Khi những đợt bùng phát cúm gia cầm diễn ra trong một trang trại nuôi gà, tất cả những chú gà đều bị tiêu hủy, thậm chí cả những con khỏe mạnh, để ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm.
Những chú chó là những người bạn thân thiết của con người. Nếu chúng có khả năng mang hoặc tạo ra biến thể SARS-CoV-2, chúng có thể chịu số phận tương tự, chuyên gia Qu nhận định.
Một giải pháp khác là tiêm cả vaccine cho động vật. "Tuy nhiên, chúng ta không thể tiêm cho chó vaccine của con người. Chúng ta cần phát triển các loại vaccine mới hoàn toàn. Hiện nay, chúng ta vẫn đang chật vật trong chiến dịch tiêm chủng cho con người. Làm sao mà chương trình tiêm chủng này có thể mở rộng sang cả chó và các động vật khác?", chuyên gia Qu đặt câu hỏi.
Ngày càng có nhiều mối lo ngại rằng B117 có thể khiến những chú chó trở nên yếu hơn. Các bác sĩ thú y ở gần London phát hiện ra sự gia tăng đột biến các loài thú cưng, trong đó có chó và mèo, bị viêm cơ tim và nhiều con trong số này dương tính với biến thể mới của virus SARS-CoV-2.
Con người và động vật có hệ miễn dịch khác nhau và thường thì virus khó có thể lây từ loài này sang loài khác. Virus SARS-CoV-2 được cho là có nguồn gốc từ dơi và nó mất hàng thập kỷ để thích nghi được ở con người. Khi nào và nơi nào virus này lây từ động vật sang người vẫn là điều bí ẩn.
Đội ngũ của ông Chen cho biết, biến thể B117 có quá trình tiến hóa đặc biệt để tăng khả năng lây nhiễm, vì thế, nó có thể lây lan dễ dàng hơn từ một vật chủ này sang các vật chủ khác.
Liệu quá trình này có giúp biến thể của SARS-CoV-2 vượt qua khoảng cách về loài hay không hiện vẫn cần nghiên cứu thêm, các chuyên gia cho hay.
