Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về vấn đề chuyển giá của các DN FDI tại Việt Nam, qua kết quả thanh kiểm tra, cơ quan thuế đã làm giảm lỗ và truy thu thuế gần 1 nghìn tỷ đồng trong năm qua.
Trong năm 2011, 1.267 DNcó vốn FDI thuộc diện phải kiểm tra việc chuyển giá, trốn thuế. Tính đến tháng 9/2011, toàn ngành đã thực hiện thanh tra 585 DN lỗ, trong đó có 76 DN có dấu hiệu chuyển giá. Ngành Thuế đã kết luận thanh tra và quyết định xử lý 494 DN lỗ. Kết quả, đã giảm lỗ 3.754 tỷ đồng, truy thu thuế hơn 978 tỷ đồng, giảm khấu trừ 86,9 tỷ, xử phạt 272 tỷ.
Cũng theo Bộ KH&ĐT, chuyển giá xảy ra không chỉ ở DN kinh doanh thua lỗ mà còn xảy ra ở cả DN có lãi và hoà vốn với mức độ khác nhau. Dấu hiệu nghi ngờ DN chuyển giá được nhìn nhận qua đặc điểm: DN lỗ mất vốn chủ sở hữu và DN liên tục lỗ trong nhiều năm, nhưng vẫn tiếp tục mở rộng quy mô.
Theo kết quả điều tra của Bộ Tài chính, tại TP. HCM, có 460/3.890 DN có vốn FDI điều tra mức báo lỗ quá vốn chủ sở hữu; con số này tại Bình Dương, Đồng Nai lần lượt là 200/1.490 và 72/987. Trong khi đó, riêng năm 2010, tỷ lệ DN kê khai lỗ tại TP. HCM là 47%; Bình Dương 50,6%, Đồng Nai 43,2%.
DN FDI thường thực hiện hoạt động chuyển giá qua 2 hình thức là chuyển giá lãi và chuyển giá lỗ. Về hình thức chuyển giá lãi, thời gian qua, một số DN FDI xin chuyển đổi thành công ty cổ phần.
Trong quá trình đó, nhiều DN đã định giá không xác thực tài sản, làm tăng lợi nhuận để niêm yết sàn giao dịch chứng khoán, đồng thời làm cho trị giá cổ phiếu cao khi niêm yết; lợi dụng việc chuyển đổi để bán bớt cổ phần, thậm chí chuyển toàn bộ vốn ra khỏi Việt Nam; làm gia tăng lượng cung, gây mất cân đối nghiêm trọng về cung - cầu trên TTCK, ảnh hưởng đến cán cân thanh toán, đặc biệt là dòng vốn FDI thực vào.
Về chuyển giá lỗ, có các biểu hiện: Thông qua nâng cao giá trị tài sản góp vốn; mua bán nguyên vật liệu, bán thành phẩm với công ty mẹ ở nước ngoài hoặc các công ty liên kết; qua cung cấp dịch vụ, phí quản lý, phí bản quyền, phí hỗ trợ kỹ thuật; qua nâng chi phí cho vay, bảo lãnh; qua trả lương, đào tạo, chi phí quảng cáo, bán hàng; qua việc điều phối thu nhập giữa các bên liên kết; chuyển giá thông qua các nhà thầu.
Theo quy định, nhà đầu tư nước ngoài được góp vốn bằng máy móc, thiết bị, công nghệ, nhưng do hạn chế về năng lực và trình độ thẩm định giá, thiếu thông tin, cơ sở dữ liệu để so sánh nên trong quá trình định giá, những máy móc thiết bị và công nghệ thường bị đẩy cao hơn so với giá trị thực.
Bên cạnh đó, với DN liên doanh, ngoài các hệ luỵ trên, việc tăng ảo tỷ lệ góp vốn của nhà đầu tư nước ngoài sẽ ảnh hưởng đến việc quản trị, điều hành trong hội đồng quản trị và cuối cùng là phân chia lợi nhuận, tài sản khi kết thúc hợp đồng.
Trong khi đó, mục đích của việc chuyển giá thông qua mua bán nguyên vật liệu, bán thành phẩm với công ty mẹ ở nước ngoài hoặc các công ty liên kết nhằm giảm số thuế thu nhập DN phải nộp, thậm chí gây ra tình trạng lỗ giả, lãi thật, không phải thực hiện nghĩa vụ thuế.
