Hai sai lầm chủ yếu
Kiếm tiền trên thị trường phái sinh đã khó, giữ được tiền lại càng khó hơn. Sai lầm khiến nhiều nhà đầu tư dễ dàng để mất hết lợi nhuận, thậm chí thua lỗ chủ yếu đến từ hai nguyên nhân sau.
Thứ nhất, nhà đầu tư không hiểu được quy luật vận động của thị trường. Quy mô thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam còn rất nhỏ, nguồn tiền có hạn nên sau các nhịp tăng hoặc giảm mạnh, thị trường thường có những nhịp điều chỉnh hoặc nhịp hồi, sau đó chuyển sang giai đoạn lình xình (sideway) tích lũy để rũ bỏ hết những nhà đầu tư nhỏ lẻ tâm lý yếu, rồi mới tiếp tục xu hướng (trend). Thời gian sideway này thường kéo dài hơn so với thời gian thị trường có trend. Cách đầu tư trong giai đoạn sideway hoàn toàn khác với giai đoạn thị trường có trend.
Nguyễn Xuân Hòa.
Nếu trong giai đoạn thị trường có trend, nhà đầu tư vào lệnh khi thị trường bứt phá (breakout) khỏi nền tích lũy và nắm giữ trong một thời gian dài.
Khi có trend, ngay cả khi vào lệnh trễ, chỉ cần không đi ngược trend thì nhà đầu tư vẫn kiếm được lợi nhuận.
Còn trong giai đoạn sideway, nhà đầu tư phải vào lệnh khi có tín hiệu đảo chiều và nắm giữ vị thế trong thời gian ngắn.
Khi có lợi nhuận, nhà đầu tư nên chốt lời từng phần và nếu có tín hiệu đảo chiều thì phải đóng vị thế ngay lập tức.
Giai đoạn này, thị trường biến động nhanh và ngắn, nên chỉ cần do dự, vào lệnh trễ một nhịp là có thể bị thua lỗ do thị trường đảo chiều. Càng về cuối giai đoạn sideway tích lũy, thị trường càng biến động khó lường, nhịp đảo chiều càng nhanh. Mua đuổi, bán đuổi hầu như thất bại.
Thứ hai là tham lam. Khi thị trường có trend, nhà đầu tư kiếm được khoản lợi nhuận lớn trong một thời gian ngắn. Ðiều này rất dễ khiến nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm bị “ảo tưởng sức mạnh” và nghĩ rằng kiếm tiền trên thị trường phái sinh rất dễ. Lúc này, nhà đầu tư sẽ gia tăng quy mô giao dịch với hy vọng kiếm được nhiều tiền hơn.
Áp dụng phương pháp đã giúp mình kiếm được tiền trong giai đoạn thị trường có trend vào giai đoạn sideway, nhà đầu tư sẽ đón nhận hậu quả khi chỉ một, hai lần bị lỗ cũng lấy đi toàn bộ lợi nhuận kiếm được trước đó. Khi mất hết lợi nhuận, trong cơn say thị trường, nhà đầu tư tìm mọi cách để gỡ lại.
Họ gia tăng hơn nữa quy mô giao dịch, thậm chí sử dụng hết mức ký quỹ được phép mà không biết rằng, càng đến cuối giai đoạn sideway, thị trường càng khó giao dịch hơn và thua lỗ sẽ nặng nề hơn.
Một khía cạnh khác của sự tham lam là nhà đầu tư giao dịch quá nhiều, họ muốn ăn trọn tất cả những nhịp sóng của thị trường, dù là nhỏ nhất. Giao dịch theo cách này, mỗi lệnh đúng, nhà đầu tư cũng chỉ lãi được rất ít và thuế, phí sẽ lấy đi phần lớn lợi nhuận. Với phương pháp giao dịch như vậy, cho dù nhà đầu tư đúng đến 80% số lệnh, nhưng chỉ cần 20% lệnh sai, tổng kết lại họ vẫn lỗ. Lâu dần, nhà đầu tư sẽ mắc chứng nghiện giao dịch và khi đã mắc rồi thì rất khó để sửa.
Có một nghịch lý trên thị trường phái sinh là trong một sóng tăng hay giảm 10 điểm, nếu nhà đầu tư đặt mục tiêu lãi 5 điểm thì thường sẽ đạt được 5 điểm; nếu đặt mục tiêu lãi 8 - 9 điểm trong sóng 10 điểm, thì chủ yếu đạt được 1 - 2 điểm, thậm chí thua lỗ.
Ðể tránh sai lầm và giữ được lợi nhuận
Nếu kiếm được một khoản lợi nhuận lớn khi thị trường có trend, nhịp tăng/giảm đã tạm dừng, nhà đầu tư sau khi đóng hết vị thế nên tạm thời đứng ngoài quan sát thị trường. Nếu có nhịp điều chỉnh/nhịp hồi thì chỉ tham gia giao dịch với quy mô nhỏ hơn giai đoạn có trend.
Sau nhịp điều chỉnh/nhịp hồi đầu tiên, thị trường thường chuyển sang giai đoạn sideway. Lúc này, nhà đầu tư giảm hơn nữa quy mô giao giao dịch, chỉ “chơi” ngắn và chốt lời từng phần, tuân thủ tuyệt đối nguyên tắc cắt lỗ (cutloss).
Ðến cuối giai đoạn sideway, biên độ dao động rất hẹp, nhà đầu tư nên tạm ngừng giao dịch, kiên nhẫn đợi thị trường bứt phá khỏi nền giá tích lũy mới tham gia.
Nếu đã bị “dính” stoploss thì nên tạm ngừng giao dịch để quan sát thị trường, không nên đảo vị thế. Nếu “dính” stoploss hai lần liên tiếp thì nghỉ phiên giao dịch hôm đó, vì thị trường biến động bất thường, hệ thống phân tích và phương pháp tư duy của bạn không còn chính xác.
Sau khi “dính” stoploss lần thứ hai, bạn không còn tỉnh táo, chỉ muốn gỡ lỗ, tâm lý này sẽ dẫn đến khả năng thua lỗ thêm. Tốt nhất là tạm dừng giao dịch và cuối phiên ngồi phân tích lại, đúc rút kinh nghiệm để tránh sai lầm lần sau.
Thị trường phái sinh hay có những phiên biến động bất thường, khiến các phương pháp phân tích kỹ thuật mất đi sự chính xác, các chỉ báo bị nhiễu loạn. Những phiên bất thường này thường rơi vào các ngày cuối tuần, cuối tháng, cuối quý, các phiên cơ cấu danh mục của các quỹ, các phiên đáo hạn hợn đồng hàng tháng.
Biến động bất thường vào cuối tuần do nhà đầu tư trên thị trường phái sinh chủ yếu “chơi” ngắn hạn, nên phiên cuối tuần thường có nhịp chốt lời để nghỉ cuối tuần của nhà đầu tư nhỏ lẻ.
Cuối tháng, cuối quý là thời gian các công ty chứng khoán, các quỹ tiến hành chốt số liệu báo cáo. Ðể có số liệu đẹp, các tổ chức này có thể tác động vào thị trường theo ý muốn, gây nên những biến động bất thường.
Quy mô thị trường chứng khoán cơ sở đã nhỏ, thị trường chứng khoán phái sinh còn nhỏ hơn, nên trong phiên đáo hạn hợp đồng hàng tháng, những nhà đầu tư lớn có thể tác động vào thị trường theo ý muốn để được hưởng lợi từ hợp đồng phái sinh đang nắm giữ cũng gây ra những biến động bất thường của thị trường.
Trong các phiên thực hiện cơ cấu danh mục của các quỹ đầu tư, một khối lượng giao dịch rất lớn sẽ được thực hiện trong phiên ATC ngày hôm đó. Biến động tăng hay giảm trong phiên ATC do các nhà đầu tư lớn quyết định, rất khó để dự đoán hay phân tích.
Thị trường phái sinh mang lại cơ hội kiếm tiền hàng ngày nên khi đã lỡ một nhịp tăng hay giảm, bạn không nhất thiết phải tham gia mua đuổi, bán đuổi bằng mọi giá. Hãy kiên nhẫn đợi cơ hội tiếp theo. Bạn càng cố tham gia giao dịch trong những phiên biến động bất thường thì càng khó kiếm được lợi nhuận.
Một trong những lý do khiến nhà đầu tư giao dịch quá nhiều, dẫn đến hội chứng nghiện giao dịch là do nhà đầu tư bắt đầu tìm hiểu và thử giao trên các sàn chứng khoán phái sinh ảo.
Trong cuộc thi giao dịch phái sinh ảo do VPS tổ chức, những người dẫn đầu cuộc thi đều giao dịch với tần suất lớn. Kết quả giao dịch ảo rất tốt là do họ có kinh nghiệm theo dõi thị trường, cảm nhận thị trường tốt, đặc biệt là giao dịch phái sinh ảo có trượt giá đặt lệnh bằng không. Nhưng nếu áp dụng nguyên cách này vào giao dịch phái sinh thật, trượt giá đặt lệnh và thuế, phí sẽ dễ khiến nhà đầu tư thua lỗ.
Giao dịch phái sinh cần dựa trên phân tích thị trường, chủ yếu là phân tích kỹ thuật. Nhà đầu tư cần học tập và rèn luyện kỹ năng phân tích trước khi tham gia. Trên thị trường phái sinh, nhà đầu tư phải kiên nhẫn chờ đợi cơ hội, chỉ vào lệnh khi có tín hiệu thỏa mãn yêu cầu của nguyên tắc phân tích. Tài khoản giao dịch càng lớn, số lệnh giao dịch càng ít thì càng hiệu quả.
Nhà đầu tư cần xác định cho mình một tư duy đúng ngay từ ban đầu thì mới có thể học hỏi, tiến bộ nhanh để có thể bám trụ thị trường và gia tăng giá trị tài khoản.
