Khu nhà ở xã hội Richhome 3 gồm 206 căn nhà liền kề (1 trệt 1 lầu), có diện tích từ 60-70m2, tọa lạc ngay trong khuôn viên rộng 50 ha của Khu đô thị sinh thái Mega City do CTCP Đầu tư và Phát triển Thuận Lợi làm chủ đầu tư. Dự án được thiết kế hiện đại nhằm tối ưu công năng sử dụng và có mặt tiền rộng thoáng, tạo điều kiện an cư tốt nhất cho cư dân.
Thế nhưng, trên thực tế, cư dân về ở rất ít. Cả khu phố dài chỉ lác đác vài gia đình ra vào, vài đứa trẻ chạy chơi trên vỉa hè. Phần lớn căn hộ vẫn cửa đóng then cài, có nơi còn treo biển cho thuê.
“Mua được căn nhà giá hợp túi tiền cũng mừng, nhưng ở đây buồn lắm, tiện ích thiếu đủ đường. Mỗi lần cần khám bệnh lại phải chạy xe cả chục cây số”, một cư dân cho hay.
Tương tự, một dự án nhà ở xã hội khác tại phường Cát Lái (TP.HCM) cho công nhân thuê trong thời gian 43 năm với khoảng 1.000 căn hộ, giá cho thuê trung bình một căn hộ rộng 88 m2 khoảng 1,7 tỷ đồng cho suốt chu kỳ thuê, tính bình quân mỗi năm khoảng 39 triệu đồng, tức mỗi tháng khoảng 3,3 triệu đồng.
Mức giá này so với giá thuê trung bình căn hộ chung cư tại TP.HCM là rẻ, nhưng so với thuê phòng trọ lại cao. Hơn nữa, người thuê phải thanh toán một lần, chứ không được chia nhỏ thanh toán hàng tháng.
Ngoài ra, do nằm ở khu vực gần bến cảng nên việc di chuyển vào dự án gặp nhiều khó khăn, phải đi đường vòng và thường xuyên len lỏi giữa những chiếc xe container, xe tải trọng lớn… Chính vì vậy, cả chủ đầu tư lẫn các đơn vị môi giới đều gặp khó trong việc tìm khách hàng.
Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên là do hạ tầng xã hội chưa theo kịp nên khó thu hút cư dân về ở ngay. Theo ông Lê Hữu Nghĩa - Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM, nhà ở xã hội không nên là những bức tường bê tông giá rẻ, mà phải là một không gian sống đầy đủ tiện ích cơ bản, từ trường học, bệnh viện, chợ, siêu thị… đến hệ thống giao thông kết nối.
“Nhu cầu về nhà ở xã hội rất lớn, nhưng nếu chỉ tập trung hoàn thành chỉ tiêu số lượng, mà bỏ qua hạ tầng tiện ích thì những khu nhà sẽ khó trở thành một cộng đồng cư dân thực sự. Do đó, vấn đề đặt ra là xây dựng nhà ở xã hội cần được nhìn nhận như một bài toán tổng thể về phát triển đô thị”, ông Nghĩa nhấn mạnh.
Cùng góc nhìn, TS. Đinh Thế Hiển - chuyên gia kinh tế cho hay, các dự án nhà ở “cháy hàng” thường là những dự án có vị trí tốt, giá thành rẻ hơn so với giá thị trường.
Chẳng hạn, căn nhà giá trị thực là 2 tỷ đồng, nhưng bán ra với giá 1,2-1,5 tỷ đồng. Người thu nhập thấp mong đợi những sản phẩm như vậy và nhu cầu đối với dòng sản phẩm này vô cùng lớn.
Thế nhưng, hiện nay, những dự án dạng này trên thị trường vô cùng hiếm. Bởi nguồn lực và quỹ đất đều hạn chế, chỉ một số người may mắn có thể tiếp cận các căn hộ nhà ở xã hội “điểm”, còn lại không ít dự án xây xong nhưng vẫn khó bán, mà nguyên chính là do thiếu hạ tầng tiện ích.
“Tình trạng thiếu trường học, công viên, sân chơi… xung quanh dự án nhà ở xã hội tại những đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM rất phổ biến. Kết quả là người lao động thu nhập thấp không được ở trong một căn hộ đúng chuẩn, có thể dần cải thiện chất lượng sống như mục tiêu của chính sách nhà ở xã hội. Vì vậy, tư duy về nhà ở xã hội cần có những thay đổi phù hợp”, ông Hiển nói.
Các thành viên thị trường cũng cho rằng, Hà Nội và TP.HCM là 2 địa phương có nhu cầu cấp thiết nhất về nhà ở xã hội và cần phải xác lập được cách thức phát triển nhà ở xã hội chuẩn ở 2 đô thị này. Đây sẽ là tiền đề cho việc hình thành các mô hình nhà ở xã hội ở các địa phương khác trên cả nước.
Bên cạnh đó, cần loại bỏ cách tiếp cận chính sách nhà ở xã hội dưới góc độ đầu tư bất động sản, tránh tình trạng người lao động mong muốn mua nhà ở xã hội như một khoản đầu tư sinh lời, còn doanh nghiệp nhân danh chính sách nhà ở xã hội để xin ưu đãi...
