Hiện tượng này có khả năng dẫn tới thiết lập các kỷ lục nhiệt mới, tăng lượng mưa ở Nam Mỹ, gây hạn hán ở Úc, châu Phi và phá vỡ nền kinh tế toàn cầu. Nó có thể đã góp phần thúc đẩy các đợt nắng nóng đầu mùa ở châu Á trong năm nay.
 |
| El Nino thường gây ra tình trạng khô hạn hơn ở Úc và Đông Nam Á, đồng thời khiến điều kiện ẩm ướt và ấm hơn ở Châu Mỹ. |
Theo Trung tâm Dự báo Khí hậu của Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) công bố hôm thứ Năm (8/6), El Nino hiện đang diễn ra sau ba năm La Nina thường làm nhiệt độ toàn cầu hạ nhiệt.
El Nino đề cập đến sự nóng lên bất thường của nước bề mặt đại dương ở phía Đông Thái Bình Dương. Hiện tượng thời tiết này thường xảy ra khoảng 2-7 năm một lần và thường kéo dài từ 9-12 tháng, nhưng đôi khi có thể kéo dài hàng năm.
Michelle L'Heureux, nhà khoa học khí hậu tại Trung tâm Dự báo Khí hậu của NOAA cho biết: "Tùy thuộc vào cường độ, El Nino có thể gây ra nhiều tác động, chẳng hạn như làm tăng nguy cơ mưa lớn và hạn hán ở một số địa điểm trên thế giới. Biến đổi khí hậu có thể làm trầm trọng thêm hoặc giảm thiểu một số tác động nhất định liên quan đến El Nino. Ví dụ, El Nino có thể dẫn đến những kỷ lục mới về nhiệt độ, đặc biệt là ở những khu vực đã trải qua nhiệt độ trên mức trung bình trong điều kiện El Nino”.
Sự trở lại của El Nino cũng ảnh hưởng đến mùa bão Đại Tây Dương năm 2023. NOAA cho biết, ảnh hưởng của hệ thống đối với các đại dương và bầu khí quyển giúp ngăn chặn sự phát triển của bão ở Đại Tây Dương, đồng thời gia tăng hoạt động của bão ở Thái Bình Dương.
 |
Các sự kiện El Nino dẫn đến một dải nước nóng lên hình thành dọc theo đường xích đạo ở Thái Bình Dương, trong khi La Nina thì ngược lại. |
El Nino gần đây nhất là vào năm 2016 khi thế giới trải qua năm nóng nhất được ghi nhận, cao hơn khoảng 1,1 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Được thúc đẩy bởi biến đổi khí hậu và El Nino, nhiệt độ trung bình toàn cầu vào năm 2023 hoặc 2024 có thể sẽ đạt mức cao mới.
 |
El Nino 1997-1998 đã dẫn đến mưa lớn và lũ lụt ở các quốc gia như Ecuador, khiến hàng trăm người thiệt mạng. |
El Nino lần này có thể sẽ gây tốn kém cho nền kinh tế toàn cầu. Theo một nghiên cứu được công bố vào tháng 5 trên tạp chí Science, cuộc khủng hoảng năm 1997-1998 - một trong những cuộc khủng hoảng mạnh mẽ nhất trong lịch sử - đã dẫn đến tổn thất thu nhập 5.700 tỷ USD ở các quốc gia trên thế giới. Con số này cao hơn nhiều so với ước tính trước đó là 96 tỷ USD.
Nhiệt độ trung bình tăng có thể khuếch đại những hiệu ứng này hơn nữa. Theo nghiên cứu của Science, ngay cả khi mọi quốc gia đáp ứng các cam kết hiện có về cắt giảm khí thải nhà kính để hạn chế biến đổi khí hậu, các sự kiện El Nino có thể dẫn đến thiệt hại kinh tế 84.000 tỷ USD vào cuối thế kỷ này.
El Nino hoạt động như thế nào?
Những người đánh cá ngoài khơi bờ biển Ecuador và Peru đã đặt ra thuật ngữ El Nino vào thế kỷ 19 để mô tả một dòng nước ấm thường xuyên hình thành dọc theo bờ biển phía tây của Nam Mỹ vào dịp Giáng sinh.
Dòng nước ấm đó là một phần của một hệ thống phức tạp lớn hơn nhiều kết nối biển và bầu trời trên toàn thế giới. Các nhà khoa học hiện biết rằng Thái Bình Dương có chu kỳ giữa các giai đoạn ấm áp, trung tính và mát mẻ khoảng 2-7 năm một lần, gây ra những thay đổi trong đại dương và trong khí quyển. Sự chuyển động qua lại này được gọi là Dao động phương Nam El Nino (ENSO).
Michael McPhaden, một nhà khoa học cấp cao tại NOAA cho biết, đó là “sự biến động mạnh nhất của hệ thống khí hậu trên hành tinh”.
Điều quan trọng cần hiểu là Thái Bình Dương rất lớn. Và đó chỉ là diện tích bề mặt, Thái Bình Dương có độ sâu trung bình 13.000 feet nhưng có thể xuống thấp tới 36.000 feet. Nước không chỉ di chuyển về phía Bắc, Nam, Đông và Tây mà còn lên và xuống. Những dòng nước này được điều khiển bởi gió cũng như nhiệt độ và muối.
Các đại dương trên Trái đất cũng hoạt động như một tấm pin nhiệt khổng lồ. Chúng hấp thụ tới 90% lượng khí nóng lên mà con người gây ra do đốt nhiên liệu hóa thạch, và ít nhất, Thái Bình Dương dường như đang nóng lên một cách nhanh chóng.
Tất cả những điều này bổ sung vào một lượng năng lượng thay đổi thế giới được gói gọn lại trong một đại dương lớn.
 |
Các đợt nắng nóng đã thiêu rụi nhiều khu vực ở châu Á trong năm nay và hiện tượng El Nino đang rình rập sẵn sàng làm tăng thêm sức nóng, đe dọa mùa màng ở nhiều nơi như Malaysia |
Trong giai đoạn trung tính của ENSO, gió đẩy nước ấm ở Thái Bình Dương quanh đường xích đạo từ đông sang tây. Điều này cho phép nước ấm tập trung gần Indonesia và làm tăng mực nước biển ở đó thêm 1,5 feet (0,5m) trên mức bình thường so với bờ biển Nam Mỹ. Nước ấm hơn xuất hiện ở gần khu vực châu Á sẽ bốc hơi dễ dàng hơn và gây ra mưa bão ở đó. Và khi nước bề mặt bị đẩy ra khỏi Nam Mỹ, nước từ sâu hơn trong đại dương dâng lên, mang theo các chất dinh dưỡng quý giá như phốt pho và nitơ. Hiện tượng này được gọi là nước trồi (upwelling) và nó rất quan trọng để nuôi dưỡng sinh vật biển. Khoảng một nửa số cá trên thế giới được đánh bắt ở các vùng nước trồi.
Khi El Nino bắt đầu xuất hiện, động cơ này sẽ tăng tốc. Gió mậu dịch chậm lại và dòng nước ấm gần châu Á bắt đầu di chuyển ngược về phía đông qua Thái Bình Dương, đến bờ biển Nam Mỹ. Sự trôi dạt trong nước ấm cũng làm bốc hơi và xuất hiện mưa, khiến Đông Nam Á và Úc có xu hướng khô hơn trong khi Peru và Ecuador thường có nhiều mưa hơn.
Dillon Amaya, một nhà khoa học nghiên cứu tại NOAA cho biết: “Nó tạo ra rất nhiều luồng đối lưu và rất nhiều giông bão ở một khu vực trên thế giới không phải lúc nào cũng có hoạt động đó. Chúng giải phóng rất nhiều năng lượng và rất nhiều nhiệt vào bầu khí quyển và điều này tạo ra các sóng truyền ở Bắc bán cầu và Nam bán cầu một cách đối xứng”.
Những nhiễu loạn này sau đó có thể làm chệch hướng các kiểu thời tiết trên khắp thế giới. Ví dụ, ở Mỹ, El Nino thường dẫn đến lượng mưa ít hơn ở Tây Bắc Thái Bình Dương và nhiều hơn ở Tây Nam. Nhưng đó là một trong nhiều yếu tố ảnh hưởng đến thời tiết, khiến cho việc dự đoán thời tiết sẽ diễn ra như thế nào trong một năm nhất định trở nên khó khăn.
 |
El Nino có xu hướng mang mưa lớn hơn đến các vùng như Nam California như đã xảy ra vào năm 2016, thường dẫn đến lũ lụt. |
Nguyên tắc tuyên bố hiện tượng El Nino là nhiệt độ mặt nước biển ở vùng xích đạo Thái Bình Dương duy trì ở mức 0,9 độ F (0,5 độ C) trên mức trung bình 30 năm trong vòng ba tháng. Tín hiệu đó có thể bị che khuất bởi yếu tố nhiễu của sự chuyển mùa. Đó là lý do tại sao các nhà khoa học phải đợi đến tháng 6 để nói chắc chắn rằng thế giới đang ở trong một năm El Nino.
Động cơ này cũng có thể đi ngược lại. Gió mậu dịch thổi từ đông sang tây qua Thái Bình Dương trở nên mạnh hơn, làm mát khu vực xung quanh đường xích đạo, đây là một hiện tượng được gọi là La Nina. Điều này có xu hướng có tác dụng làm mát trên toàn hành tinh.
Chúng ta có thể mong đợi điều gì trong năm nay?
El Nino thường xuất hiện vào mùa hè và thể hiện tác động mạnh nhất của nó vào mùa đông ở Bắc bán cầu. Ngay bây giờ, các dự báo dựa trên phao đại dương, cảm biến, phép đo vệ tinh và mô hình máy tính cho thấy một cơn bão mạnh đang hình thành khi phía đông Thái Bình Dương ấm dần lên ngay bên dưới bề mặt của nó.
“Đại đa số đang cho rằng chúng ta sẽ có một El Nino lớn vào mùa đông này. Tôi nghĩ chúng ta chắc chắn sẽ phá kỷ lục nhiệt độ toàn cầu trong năm nay”, nhà khoa học Dillon Amaya cho biết.
ENSO đến và kéo chúng ta thoát khỏi giai đoạn La Nina dài bất thường. La Nina thường kéo dài từ 1-2 năm, nhưng chúng ta đã ở trong hiện tượng này kể từ năm 2020.
“Chỉ có 3 lần mà hiện tượng La Nina kéo dài 3 năm trong 50 năm qua: Một lần từ năm 1973-1976, một lần từ 1998-2001, và sau đó là lần này”, nhà khoa học Michael McPhaden cho biết. Điều đó đã cho phép nhiều năng lượng nhiệt tích tụ trong đại dương và có thể đã giúp giảm bớt một phần sự nóng lên do biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) lưu ý rằng tám năm qua vẫn là kỷ lục nóng nhất được ghi nhận.
Yếu tố lớn khác là hành tinh này đang nóng lên. El Nino là một phần của chu kỳ tự nhiên. Hoạt động của con người đang khuếch đại một số khía cạnh của nó, nhưng không phải lúc nào cũng theo một cách đơn giản. Các nhà nghiên cứu cho rằng biến đổi khí hậu sẽ làm tăng khả năng xảy ra các hiện tượng El Nino và La Nina ở mức độ mạnh, nhưng vẫn đang vạch ra cách chúng sẽ biểu hiện. Chính xác thì lượng nhiệt tăng thêm đó được phân phối như thế nào trên đại dương và bầu khí quyển sẽ thay đổi khu vực nào có mưa nhiều hơn, khu vực nào sẽ bị hạn hán và nơi những cơn bão lớn nhất sẽ đổ bộ.
Và mặc dù El Nino đang gia tăng trong năm nay cuối cùng sẽ quay trở lại giai đoạn nguội lạnh, nhưng nó sẽ không đủ để bù đắp mức tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch của nhân loại.
Tuy nhiên, những dự báo này giúp có thêm thời gian quý báu để chuẩn bị. Mặc dù El Nino có thể đẩy một số thảm họa đến mức cực đoan hơn, nhưng các công cụ như hệ thống cảnh báo sớm, nơi trú ẩn sau thảm họa, sơ tán và quy chuẩn xây dựng chống chịu khí hậu có thể kiểm soát được thiệt hại về người. Sẽ là một mùa hè nóng nực, nhưng không nhất thiết phải là một mùa hè chết người.
