Giống gà lâu đời “trước khi loài người sinh ra”
Có câu “Lợn Móng Cái, gái Đầm Hà, gà Tiên Yên”, nếu như lợn Móng Cái có giống tốt nhất, người con gái tại huyện Đầm Hà đảm đang, chu toàn nhất thì nói về gà không thể bỏ qua giống gà râu, gà mũ tại huyện miền núi Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh.
Chúng tôi có dịp tới thăm xã Hà Lâu (huyện Tiên Yên) vào một chiều cuối đông, nơi được cho là cái nôi của giống gà râu, gà mũ.
Nằm giữa thung lũng dãy núi Pạc Sủi, xã Hà Lâu vẻn vẹn có gần trăm hộ dân thuộc dân tộc Sán Dìu, nơi đây nhà nào cũng nuôi gà, tiếng gà gáy vang cả một vùng, tới tận bên kia thung lũng còn nghe thấy.
Anh Lý Văn Diểng được coi như “cha nuôi” của giống gà râu bản địa
Người dân tại đây cho biết, từ xa xưa, khi “ông bà, ông vải” đặt chân tới vùng đất rừng núi này thì đã nghe thấy tiếng gà gáy và loài gà này đã có tại đây. Tên gọi loài gà cũng bắt nguồn từ đặc điểm mà ra.
Khác với gà thường, gà râu có chân thấp, lông màu hoa mơ, nâu, xám, tía hay tro vàng, da vàng, con mái có chùm lông dày mọc dưới cằm trễ xuống nhìn như chùm râu, một số khác thì có bạt lông mọc trên đầu che đi phần mào nhìn như đang được đội mũ.
Con gà nào không có râu hoặc mũ thì phần mào phát triển hơn gà bình thường, mào đỏ chói, rất to, mọc chen lấn từ đầu mỏ cho tới hết phần đầu.
Loài gà râu đã có từ rất lâu trên mảnh đất Tiên Yên
Không những có đặc điểm độc đáo, loài gà râu Tiên Yên có giá trị kinh tế rất cao, rất nhiều đồng bào Sán Dìu đã thoát nghèo nhờ chăn nuôi giống gà bản địa này.
“Cha nuôi” của giống gà Tiên Yên
Một số con gà có bạt lông dài mọc trên đầu giống như đội mũ
Tới xã Hà Lâu, hỏi anh Lý Văn Diểng thì ai cũng biết. Anh Diểng được coi như “cha nuôi” của giống gà râu lâu đời vì có công nhân giống được loài gà bản địa khó phối giống này.
Một số con gà có bạt lông dài mọc trên đầu giống như đội mũ
Anh Diểng cho biết, ra trường năm 1993, với tấm bằng thạc sĩ trong tay, anh làm việc tại phòng nông nghiệp huyện.
Trở về quê nhà trong khi giống gà râu còn rất ít, trong lòng anh đau đáu việc sợ mai này con cháu mình sẽ chỉ được nhìn loài gà quý qua sách vở, từ đó anh quyết tâm gây dựng lại.
Anh Diểng bên đàn gà râu
Loài gà râu rất khó phối giống, bộ phận sinh dục của gà râu chỉ là một chiếc gai nhỏ nhưng không thò ra ngoài.
Để nghiên cứu tập tục sinh hoạt, anh Diểng đã phải bỏ ra rất nhiều tiền mua tất cả gà râu trên địa bàn, trong một lần vô tình vuốt ve con gà, bất ngờ anh lấy được tinh dịch của nó, từ đó anh đã biết cách thụ tinh cho giống gà “khó tính” này.
Gà râu không chỉ độc đáo mà còn đem lại nguồn lợi kinh tế cao cho đồng bào dân tộc Sán Dìu ở Tiên Yên
Từ đó đến nay, anh Lý Văn Diểng đã lập trang trại nuôi gà, bước đầu gây giống thành công giống gà đặc biệt, sau đó anh còn giúp những hộ dân trong xã xây dựng mô hình trang trại gà gia đình để cải thiện kinh tế.
Rất nhiều hộ dân đã thoát nghèo từ giống gà độc đáo được mệnh danh là vua gà đất Quảng Ninh.
