Thế hệ F2 sắp thành những cổ đông chính
Những diễn biến bất ổn, chưa có tiền lệ đã xảy ra trong năm 2020 là phép thử đặc biệt với khả năng chống chịu khó khăn của các doanh nghiệp, trong đó có doanh nghiệp gia đình.
Khả năng chống chịu khó khăn như một phần bản năng của các doanh nghiệp gia đình. Như trong bất kỳ cuộc khủng hoảng nào, các chủ doanh nghiệp gia đình đã đoàn kết và thể hiện cam kết với doanh nghiệp của mình, đồng thời tạo nên tiếng nói chung.
Dựa trên nền tảng vững chắc từ các cam kết về giá trị, tư duy dài hạn, vận dụng những đòn bẩy đúng đắn, các doanh nghiệp gia đình đã gửi đi những thông điệp mạnh mẽ đến nhân viên, đối tác kinh doanh và cộng đồng.
Các doanh nghiệp gia đình chỉ có thể củng cố thêm lòng tin và thiện chí kinh doanh khi họ chứng minh được sự cam kết kinh doanh bền vững bằng những hành động đúng đắn và cụ thể.
PwC đã tiến hành cuộc khảo sát doanh nghiệp gia đình toàn cầu lần thứ 10, tìm hiểu suy nghĩ về hiện tại và triển vọng tương lai của hơn 2.800 nhà lãnh đạo doanh nghiệp gia đình trên 87 quốc gia và vùng lãnh thổ; trong đó, có 33 đại diện đến từ Việt Nam, làm việc trong các ngành nghề kinh doanh khác nhau.
Lần đầu tiên, các doanh nghiệp gia đình Việt Nam chia sẻ quan điểm và ý kiến về những vấn đề mà họ đang quan tâm.
 |
65% số doanh nghiệp gia đình Việt Nam tham gia khảo sát dự báo doanh nghiệp sẽ tăng trưởng trong năm 2021. Triển vọng cho năm 2022 tích cực hơn, với ba trong bốn lãnh đạo được hỏi (76%) tự tin vào đà tăng trưởng doanh nghiệp và 33% dự kiến tăng trưởng sẽ diễn ra “nhanh” và “mạnh mẽ” – cao hơn tỷ lệ ghi nhận được ở cấp độ khu vực là 28% và trên toàn cầu là 21%.
Để có thể đạt được những kỳ vọng tăng trưởng này, mở rộng kinh doanh và ứng dụng công nghệ là những ưu tiên hàng đầu của lãnh đạo các doanh nghiệp. 55% lãnh đạo doanh nghiệp gia đình khẳng định sẽ tập trung đưa sản phẩm và dịch vụ mới ra thị trường, 52% cho biết sẽ ưu tiên tăng cường ứng dụng các công nghệ mới.
Mô hình vận hành của các doanh nghiệp gia đình Việt Nam hiện nay chủ yếu là do chủ sở hữu hoặc gia đình quản lý (lần lượt 52% và 36%) và điều này dự kiến sẽ thay đổi theo hướng thuộc sở hữu gia đình và được bên ngoài quản lý hoặc điều hành, với tỷ lệ tăng từ 12% năm nay lên 60% trong 5 năm tới.
Trong bối cảnh đại dịch đang đánh dấu những thay đổi mang tính lâu dài, việc nhìn nhận lại hoặc triển khai các mô hình kinh doanh mới cũng là mối quan tâm ưu tiên đối với 52% doanh nghiệp được khảo sát.
Hiện sự chuyển dịch rõ nét của các doanh nghiệp gia đình theo hướng đa dạng hóa kinh doanh và có cơ cấu quản lý bởi nhân sự ngoài gia đình nhiều hơn. 45% doanh nghiệp gia đình đang hướng tới các mục tiêu kinh doanh đa dạng hơn trong 5 năm tới, cho thấy nhu cầu tạo ra nguồn thu bền vững để sẵn sàng cho những gián đoạn có thể xảy ra trong tương lai.
Mô hình vận hành của các doanh nghiệp gia đình Việt Nam hiện nay chủ yếu là do chủ sở hữu hoặc gia đình quản lý (lần lượt 52% và 36%) và điều này dự kiến sẽ thay đổi theo hướng thuộc sở hữu gia đình và được bên ngoài quản lý hoặc điều hành, với tỷ lệ tăng từ 12% năm nay lên 60% trong 5 năm tới.
 |
Trên một nửa (52%) doanh nghiệp gia đình Việt Nam tham gia khảo sát dự kiến thế hệ kế nghiệp sẽ trở thành cổ đông chính trong vòng 5 năm tới.
Tuy nhiên, chỉ 36% doanh nghiệp cho biết đã định sẵn kế hoạch kế thừa một cách chính thức và minh bạch.
Cần phương pháp tiếp cận mới
Các doanh nghiệp gia đình đang phải thích ứng với tốc độ thay đổi chưa từng có. Bên cạnh kế hoạch chiến lược, các doanh nghiệp gia đình cần tập trung đồng đều vào việc xây dựng kế hoạch kế thừa. Trong đó, một khởi đầu vững chắc sẽ giúp trang bị cho thế hệ tương lai những công cụ cần thiết để thúc đẩy và định hướng phát triển đúng đắn cho doanh nghiệp.
Mặc dù kết quả từ khảo sát cho thấy, các doanh nghiệp gia đình chú trọng sáng kiến kỹ thuật số, đổi mới và công nghệ, tiến bộ đạt được trong những lĩnh vực này còn hạn chế. Chỉ 30% doanh nghiệp tự đánh giá là mạnh về kỹ thuật số, so với tỷ lệ toàn cầu là 38%. Bên cạnh đó, chỉ 9% doanh nghiệp gia đình Việt Nam hoàn toàn tự tin vào năng lực số.
Sự chênh lệch này phần nào có thể được lý giải bởi mức độ kháng cự đối với thay đổi còn ở mức cao, cụ thể ở 67% các doanh nghiệp gia đình tham gia khảo sát. Chỉ số này cao hơn đáng kể so với cấp độ khu vực là 29% và trên thế giới là 33%.
Việc thiếu hụt những năng lực và công cụ số cần thiết để đáp ứng những thay đổi nhanh chóng như hiện nay sẽ đặt ra thách thức đáng kể cho nhiệm vụ bảo vệ di sản của các doanh nghiệp gia đình. Tăng tốc trên hành trình chuyển đổi số sẽ không dừng lại ở việc thu hẹp khoảng cách công nghệ. Chuyển đổi số cần gắn liền với những thay đổi từ bên trong văn hóa doanh nghiệp, cần được hỗ trợ và tham gia tích cực từ phía lãnh đạo, cũng như cam kết về nâng cao kỹ năng cho nguồn nhân lực.
Năm 2019, chúng tôi đã đặt ra câu hỏi cho thế hệ kế nghiệp tại Việt Nam về lĩnh vực mà họ tin rằng có thể đóng góp tích cực nhất cho doanh nghiệp gia đình. Kết quả, 55% tự tin vào khả năng giúp doanh nghiệp phát triển phù hợp với thời đại số.
Các doanh nghiệp nên cân nhắc làm sao để tận dụng những hiểu biết và góc nhìn mới mà thế hệ kế nghiệp – với thế mạnh sẵn có về kỹ thuật số - có thể đóng góp, thúc đẩy ưu tiên quan trọng về số hóa cho doanh nghiệp.
Từ câu trả lời của các ứng viên tham gia khảo sát, có thể thấy rằng, để giữ vững di sản cho doanh nghiệp gia đình, việc cân nhắc đưa các tiêu chí liên quan tới ESG (môi trường, xã hội và quản trị) vào kế hoạch phát triển doanh nghiệp đang trở nên ngày một cấp thiết.
Trong một năm doanh nghiệp phải thay đổi cách thức đáp ứng các nhu cầu đặt ra bởi xã hội và môi trường, nguy cơ tụt hậu trong việc giải quyết các vấn đề liên quan đến phát triển bền vững và rộng hơn là các tiêu chí ESG có thể tạo ra rủi ro kinh doanh tiềm ẩn.
Trong khi đa số các doanh nghiệp gia đình Việt Nam (85%) cho biết có tham gia vào các hoạt động trách nhiệm xã hội khác nhau, các vấn đề liên quan đến phát triển bền vững hiện ở vị trí rất thấp trong danh sách ưu tiên kinh doanh.
Theo đó, chỉ 21% doanh nghiệp tham gia cảm thấy có trách nhiệm với vấn đề biến đổi khí hậu, thấp hơn tỷ lệ 50% cùng ghi nhận được ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương và toàn cầu.
Thế giới đang thay đổi và công thức cho thành công bền vững của các doanh nghiệp gia đình cũng vậy. Để sẵn sàng cho ngày mai, các doanh nghiệp gia đình cần có phương pháp tiếp cận mới để nâng cao và phát huy giá trị di sản: dựa trên việc đón đầu chuyển đổi số, tập trung nhiều hơn vào các mục tiêu phát triển bền vững và chuyên nghiệp hóa quản trị gia đình.
