“Thị trường tăng giá kéo dài đằng đẵng kể từ năm 2009 cuối cùng đã trưởng thành thành một bong bóng hoành tráng. Với việc định giá quá cao, tăng giá bùng nổ, phát hành điên cuồng và hành vi đầu cơ cuồng loạn của nhà đầu tư, tôi tin rằng sự kiện này sẽ được ghi nhận là một trong những bong bóng lớn của lịch sử tài chính, cùng với bong bóng Biển Nam, năm 1929 và năm 2000”, nhà đầu tư huyền thoại Jeremy Grantham nhận định về thị trường chứng khoán Mỹ hiện tại.
Trên thực tế, sự gia tăng của các nhà đầu tư nghiệp dư, sự quan tâm điên cuồng của các công ty ít người biết đến, giá cao ngất ngưởng của các tài sản đầu cơ như bitcoin và các công ty nổi tiếng như Tesla, cùng sự xuất hiện của các công ty mục đích đặc biệt (SPAC) là các dấu hiệu của sự hưng phấn.
 |
Biểu đồ: Định giá P/E của thị trường chứng khoán Mỹ (Nguồn L Robert J Shiller) |
Liệu lần này sẽ khác? Chỉ số P/E hiện đang ở mức cao nhất mà trước đây chỉ được thấy vào cuối những năm 1920 và cuối những năm 1990. Tuy nhiên, điều này có thể được biện minh bởi lãi suất danh nghĩa và thực tế cực thấp.
Vì vậy, thị trường sẽ dễ bị tổn thương bởi lãi suất tăng mạnh. Nhưng liệu mức tăng như vậy có khả năng xảy ra không? Câu trả lời là có vì sự gia tăng nhỏ của lợi suất trái phiếu chính phủ dài hạn gần đây có thể còn xa hơn.
OECD đã có tuyên bố mới nhất về Triển vọng kinh tế tạm thời: “Triển vọng kinh tế toàn cầu đã được cải thiện rõ rệt trong những tháng gần đây, được hỗ trợ bởi việc sử dụng dần các loại vắc xin hiệu quả, các thông báo về hỗ trợ tài chính bổ sung ở một số quốc gia và các dấu hiệu cho thấy các nền kinh tế đang đối phó tốt hơn với các biện pháp ngăn chặn virus”.
Đây là một tin tốt nhưng nếu chính sách tiền tệ thắt chặt nhanh hơn và lãi suất tăng hơn dự kiến thì tin tốt có thể trở thành tin xấu cho thị trường. Nhưng ngay cả khi một sự điều chỉnh của thị trường có thể làm tổn thương các nhà đầu tư, liệu nó có ý nghĩa nhiều như vậy đối với toàn bộ nền kinh tế?
 |
Biểu đồ: Mức giảm của thị trường chứng khoán trong các giai đoạn khủng hoảng (Nguồn: Credit Suisse) |
Thị trường điều chỉnh chỉ ảnh hưởng nhỏ đến suy thoái kinh tế. Một sự sụp đổ của thị trường chứng khoán sẽ chỉ hủy hoại nền kinh tế nếu các chính trị gia để nó làm như vậy như sau vụ sụp đổ năm 1929.
Có hai cách mà sự điều chỉnh lớn của thị trường chứng khoán mà ông Grantham mong đợi có thể liên quan đến một cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng.
Đầu tiên là nếu sự điều chỉnh là một cú sốc đủ lớn để gây ra suy sụp kinh tế. Điều này rất khó xảy ra vì ảnh hưởng từ sự giàu có của thị trường chứng khoán giảm đối với chi tiêu là có nhưng không lớn.
Thứ hai là nếu sự sụp đổ là một phần của sự gia tăng lạm phát tương tự như trong những năm 1970, hoặc của một cuộc khủng hoảng tài chính được kích hoạt bởi làn sóng phá sản, sự thất bại của các tổ chức tài chính như đã xảy ra vào những năm 1930 và đe dọa lặp lại vào năm 2008.
Thị trường tăng giá kéo dài đằng đẵng kể từ năm 2009 cuối cùng đã trưởng thành thành một bong bóng hoành tráng
Sự phục hồi kinh tế từ Covid-19 có thể chứng tỏ là mạnh mẽ hơn nhiều, và hậu quả đối với lạm phát giá cả và tiền lương mạnh mẽ hơn so với dự kiến thông thường. Đây là một rủi ro lớn hơn hiện nay so với hậu quả của cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.
Bài kiểm tra mức độ căng thẳng của các ngân hàng trung ương và IMF tại các tổ chức tài chính trung ương cho thấy rằng họ đang hoạt động mạnh mẽ. Tuy nhiên, có những kênh khác có thể gây ra rối loạn tài chính.
Trong ngắn hạn, một sự điều chỉnh trên thị trường chứng khoán là có thể xảy ra khi Covid-19 được kiểm soát, các nền kinh tế bình thường hóa và lãi suất tăng. Nhưng đây không phải là điều đáng lo ngại, đặc biệt là khi tác động của nền kinh tế mạnh hơn dự kiến so với lãi suất cao hơn dự kiến sẽ bù trừ lẫn nhau.
Nghiêm trọng hơn nhiều sẽ là một cuộc khủng hoảng nợ gây hại cho các thể chế cốt lõi, đóng băng thị trường và tạo ra các vụ phá sản hàng loạt. Nhưng điều này dường như được kiềm chế khi xem xét các công cụ có sẵn cho các nhà chức trách. Tuy nhiên, lạm phát và lãi suất cao bất ngờ có thể gây mất ổn định nền kinh tế thế giới trong một thời gian đáng kể.
Về lâu dài, nền kinh tế thế giới sẽ ít mong manh hơn nếu chi tiêu ít phụ thuộc vào các chính sách tiền tệ tích cực và nợ tư nhân tích lũy lớn.
Có ba cách rõ ràng để đạt được sự giảm thiểu tính mong manh như vậy, đó là: cải thiện các biện pháp khuyến khích đầu tư tư nhân; mức đầu tư công hiệu quả cao và bền vững; và phân phối lại thu nhập lớn hơn từ những người tiết kiệm có thu nhập cao cho những người tiêu dùng có thu nhập thấp.
