Cú sốc điểm số và mối tương quan margin

Trước hết là tình trạng vay nợ trên thị trường. Dữ liệu thống kê cho thấy, tính đến cuối quý III/2025, tổng dư nợ margin toàn thị trường ước đạt khoảng 370.000 tỷ đồng, tăng khoảng 78.000 tỷ đồng so với cuối quý II. Nếu nhìn tỷ lệ margin trên vốn chủ sở hữu của toàn bộ nhóm công ty chứng khoán (CTCK) chạm mốc 120% sẽ không đáng e ngại khi tỷ trọng cao nhất cho phép lên đến 2 lần; nhưng đây là tỷ lệ cao nhất trong 14 quý gần nhất, chỉ đứng sau giai đoạn thị trường bùng nổ đỉnh cao cuối năm 2021 và đầu năm 2022, còn xét về giá trị tuyệt đối thì tổng dư nợ cho vay margin hiện nay cao hơn nhiều.

Nếu như trước đây, các CTCK chạy đua về phí giao dịch thì nay cuộc đua đã nghiêng hẳn sang cho vay margin. Không chỉ lãi suất, thời gian vay, tỷ lệ cho vay ở các mã, giá chặn..., thị trường cũng ghi nhận thông tin về hiện tượng cho vay vượt rào 3:7, thậm chí 2:8 ở một số CTCK, trong khi quy định của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước là tối đa 5:5 (có 5 đồng được vay 5 đồng).

Hiện trạng cho vay deal cũng phổ biến khi các CTCK top 5 thị trường có quy mô vốn chủ sở hữu tương đương một ngân hàng tầm trung, đồng thời có ngân hàng mẹ thuộc nhóm tăng trưởng tín dụng cao.

Trò chuyện với một số doanh nghiệp đại chúng cho thấy, ngoài nhu cầu huy động vốn từ nhà đầu tư cá nhân nhằm gia tăng vốn chủ, lý do doanh nghiệp lên sàn còn ở chỗ vay deal dễ dàng.

Mặt trái của tình trạng này là càng khuyến khích vay nợ trên thị trường chứng khoán, càng khó tạo ra sự tăng trưởng bền vững dài hạn cho thị trường. Thị trường chứng khoán là bình thông nhau lớn, việc cho vay hiện nay không xét ở từng mã mà tính trên tổng tài sản cả danh mục nhà đầu tư, vì thế khi thị trường giảm điểm mạnh gây nên hiện tượng tuyết lở, nhà đầu tư bán tràn lan bất kể tốt xấu. Hệ lụy là những phiên giảm điểm gây bất ngờ như tuần qua có thể khiến không ít người dân e ngại khi bỏ vốn vào kênh đầu tư này.

Một thống kê nữa cũng cho thấy điểm số VN-Index neo ở mức cao nhưng chưa có sự lan tỏa thịnh vượng trên thị trường. Từ đầu năm đến nay, ngoại trừ nhóm cổ phiếu thuộc Vingroup, Gelex và một số ngân hàng tăng điểm mạnh, các nhóm còn lại giảm trung bình 27 điểm trong rổ chỉ số chung.

Đó cũng là một trong những lý do tiền gửi dân cư vẫn tăng trưởng mạnh mẽ dù mặt bằng lãi suất duy trì dưới 6%/năm. Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nhước, tiền gửi dân cư hiện đạt gần 8 triệu tỷ đồng, tăng gần 10% so với đầu năm và là mức cao nhất trong 5 năm.

Không có thống kê chính thức nhưng tổng hợp từ các diễn biến trên thị trường tài sản khác như bất động sản, vàng... cũng thu hút lượng tiền lớn, dù giá đã đẩy lên mức cao.

Nhìn bức tranh trên thị trường và chuyển động các dòng tiền để thấy quý cuối năm vẫn có những cơ hội tìm kiếm lợi nhuận nhưng ở nền giá cao và vận động dòng tiền như trên đòi hỏi nhà đầu tư vẫn cần sự thận trọng cao.