Công ty đại chúng khó tìm đường lui

CTCP Nước Giải khát - Tribeco (TRI) là một trường hợp điển hình cho việc cổ đông lớn kiểm soát mọi quyết định của Công ty. Theo báo cáo thường niên năm 2011, có tới 87% số cổ phần của Tribeco do các nhóm cổ đông lớn (sở hữu trên 5% cổ phần) nắm giữ, chỉ còn lại 13% thuộc về các cổ đông nhỏ. Từ lâu, thị trường đã biết tới việc thương hiệu nước giải khát có tiếng một thời bị chi phối bởi hai cổ đông lớn là Công ty Uni-President và “nhóm” Kinh Đô. Hai cổ đông lớn này sở hữu lần lượt 43,56% và hơn 24% cổ phần của Tribeco. Với tỷ lệ nắm giữ áp đảo này, có thể thấy, mọi quyết định tại cuộc họp ĐHĐCĐ Tribeco chỉ mang ý nghĩa thủ tục. Riêng hai “ông lớn” này ngồi họp cũng đã đủ thông qua mọi quyết định quan trọng!

Thực tế đã có lúc, Tribeco gặp phiền toái về cổ đông nhỏ. Chẳng hạn, trước khi hủy niêm yết, ông Nguyễn Xuân Luân, một lãnh đạo cũ của Tribeco, phải làm thủ tục kỹ thuật chào mua công khai lại 25% cổ phần của Công ty. Tuy nhiên, theo nguồn tin từ CTCK Bảo Việt - đơn vị được ủy thác, chỉ có vài chục nghìn cổ phiếu được bán lại. Sau này, khi Tribeco bất ngờ triệu tập cuộc họp ĐHĐCĐ bàn việc giải thể, cổ đông nhỏ cũng là một trở ngại lớn. Khi đó, theo ý kiến của ông Nguyễn Tri Bổng, nguyên thành viên HĐQT Tribeco, để “vẹn nghĩa vẹn tình” với các cổ đông nhỏ, Uni-President nên mua lại số cổ phần trôi nổi bên ngoài. Giá mua là 2.300 đồng/CP. Tuy nhiên, thực tế, kết quả cũng cực kỳ khiêm tốn. Theo ông Bổng, Tribeco niêm yết trên TTCK từ năm 2002, sau nhiều lần phát hành thêm chia thưởng, có hàng trăm NĐT sở hữu cổ phiếu TRI dưới 1 lô. Với giá mua này, cổ đông không có động lực để giao dịch.

Thực tế đang xuất hiện nhiều công ty đại chúng “hờ” kiểu như Tribeco. Công ty có nhiều cổ đông nhưng toàn bộ hoạt động do một nhóm... cổ đông lớn chi phối, nhưng về nguyên tắc, mọi việc vẫn phải thông qua tại cuộc họp ĐHĐCĐ. Chẳng hạn, một công ty niêm yết hiện có 89% cổ phần thuộc về 3 cá nhân. Lo ngại bị thâu tóm và nhận thấy khó có khả năng huy động vốn trên TTCK vài năm tới, nhóm cổ đông muốn  “trả áo” công ty đại chúng, hủy niêm yết để tái cấu trúc trở thành công ty cổ phần. Nhóm cổ đông lớn sẵn lòng mua lại 10% còn lại với giá cao hơn nhiều giá thị trường. Tuy nhiên, lãnh đạo công ty này tiên liệu khó có thể mua lại hết cổ phần từ vài trăm cổ đông, đặc biệt với những cổ phiếu lô lẻ, cổ đông không tìm thấy động cơ để giao dịch. Kết quả công ty niêm yết này vẫn đang loay hoay thuê đơn vị tư vấn.

Một trường hợp khác là một CTCP chuyên cung cấp thiết bị y tế, có trụ sở trên đường Tô Hiến Thành (TP. HCM). Mấy năm trước, công ty này bán đấu giá cổ phần ra công chúng. Sau một thời gian, lãnh đạo Công ty đã mua lại cổ phần của một số cổ đông. Hiện công ty này có dưới 100 cổ đông nhưng vẫn phải thực hiện nghĩa vụ của công ty đại chúng vì vướng quy định “công ty đại chúng là công ty đã chào bán cổ phiếu ra công chúng”. Lãnh đạo công ty này muốn chuyển đổi thành CTCP không đại chúng, nhưng mãi vẫn chưa thực hiện được.