TTCK sắp có Bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp mới

Hợp sức phát triển văn hóa kinh doanh mới

Không ít công ty chứng khoán (CTCK) gần đây đau đầu trước hiện tượng một số công ty có lợi thế vốn ngoại tìm cách thu hút khách hàng bằng tuyên bố miễn phí giao dịch trong một khoảng thời gian hoặc miễn phí giao dịch trọn đời cho nhà đầu tư mới.

Cùng với đó, việc “săn đầu người”, thu hút nhân sự giỏi giữa các CTCK cũng diễn ra không kém khốc liệt. Có CTCK mới sẵn sàng trả lương gấp 3 để chiêu mộ nhân sự của công ty khác, hoặc có công ty chấp nhận chia phí hoa hồng đến 80% cho môi giới, với mục đích để “câu người về”.

Những hiện tượng này được nhiều thành viên VASB chia sẻ trong cuộc làm việc với lãnh đạo UBCK ngày 20/12/2019 với mối lo nếu cứ để thị trường “mạnh ai nấy chạy”, không có chuẩn mực đạo đức điều tiết, sẽ rất khó giữ được sự phát triển bền vững.

Trước mắt là khó giữ được “nồi cơm chung” nếu phong trào giảm phí môi giới về 0% lan rộng, các CTCK sẽ buộc phải giảm theo nhau và từ đó công ty nào cũng bị mất đi nguồn thu chính từ nghiệp vụ cốt yếu nhất của mình.

Ðây là một trong những vấn đề từ thực tế khiến việc xây dựng bộ Quy tắc đạo đức nghề nghiệp trở nên cấp thiết, là yếu tố quan trọng trong việc giữ thị trường hoạt động công bằng, bên cạnh nền tảng pháp lý hiện nay.

Ðó có lẽ là lý do khiến cuộc họp của VASB cuối năm 2019 thu hút được rất nhiều thành viên tham dự. Bên cạnh sự xuất hiện của lãnh đạo SSI, HSC, MBS, BSC, BVSC, Rồng Việt, ACBS, KBVS, PSI…, là một số gương mặt mới như CTCK Trí Việt, CTCK Bảo Minh.

Chủ đề về phí môi giới 0% và hệ lụy trở thành câu chuyện thực tế sinh động, lộ ra khoảng hở về kết nối giữa các thành viên với cơ quan soạn thảo chính sách còn yếu, khiến một quy định pháp lý có ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn thu của các CTCK (Thông tư 128/2018/TT-BTC, quy định bỏ phí sàn môi giới), nhưng không ít lãnh đạo bộc bạch rằng, họ đã không biết và bị bất ngờ khi chính sách ban hành.

Ông Trần Hải Hà, Tổng giám đốc CTCK MB (MBS), Phó chủ tịch VASB cho rằng, sự liên kết giữa các CTCK cần phải được củng cố hơn trong năm tới và “VASB cần trở thành sợi dây kết nối giữa các thành viên với nhà quản lý”.

Trong câu chuyện về hiện tượng có những công ty giảm phí môi giới về 0%, ông Hà cho rằng, về ngắn hạn, việc này có phần tăng tính hấp dẫn cho TTCK Việt Nam, nhưng về trung và dài hạn thì sẽ ảnh hưởng đến tính bền vững của toàn thị trường.

Nếu như các CTCK có sự liên kết chặt hơn, có trách nhiệm hơn trong góp ý chính sách, thì việc định hình khung pháp lý mới sẽ song hành một cách hiệu quả với việc thực thi chính sách sau này.

Cũng theo ông Hà, sau năm 2019 thị trường phải đối diện với nhiều khó khăn, từ năm 2020, TTCK có rất nhiều cơ hội để phát triển, riêng năm 2020 là quãng thời gian các thành viên cần chung sức với UBCK xây dựng khung pháp lý mới, sau khi Luật Chứng khoán thế hệ 3 vừa được Quốc hội ban hành.

“Chúng ta có cơ hội, có khát vọng phát triển, khát vọng mở rộng hoạt động ra thị trường khu vực. Ðiều này đòi hỏi chúng ta phải nỗ lực, cùng xây dựng và nâng tiêu chuẩn hoạt động lên cao hơn”, ông Hà nói.

Bên cạnh khung pháp lý mới sẽ được định hình trong năm 2020 (gồm 4 nghị định và hơn 10 thông tư hướng dẫn) để kịp có hiệu lực cùng thời điểm với Luật Chứng khoán mới có hiệu lực (1/1/2020), để nâng tiêu chuẩn hoạt động của các thành viên lên mức cao hơn, Bộ  Quy tắc đạo đức nghề nghiệp trong ngành chứng khoán là tâm điểm mà Ban lãnh đạo VASB muốn nhận được sự quan tâm của các thành viên để sớm chốt lại và cùng thực thi.

Bộ Quy tắc nhằm tăng cường các hành vi tuân thủ đạo đức nghề nghiệp của công ty và các cá nhân hành nghề trong ngành chứng khoán, cùng với đó là các biện pháp điều chỉnh hành vi chưa đúng.

Bộ quy tắc khuyến khích các tiêu chuẩn cao về văn hóa doanh nghiệp và chuẩn mực hành nghề chuyên nghiệp, coi đó là trọng tâm để đảm bảo các mục tiêu bảo vệ nhà đầu tư, sự liêm chính của thị trường.

Ðể đưa đạo đức nghề nghiệp đến người hành nghề

Chủ đề về phí môi giới 0% và hệ lụy trở thành câu chuyện thực tế sinh động cho thấy cần tăng kết nối giữa các thành viên và cần có quy chuẩn chung về đạo đức nghề nghiệp trên TTCK.

Ông Nguyễn Thanh Kỳ, Tổng thư ký VASB cho biết, năm 2006, VASB đã xây dựng Bộ Quy tắc đạo đức nghề nghiệp đầu tiên trên TTCK Việt Nam, nhưng không được nhiều chủ thể quan tâm, áp dụng.

Năm nay, được sự hỗ trợ của UBCK và sự tài trợ của Chính phủ Luxumbourg, VASB xây dựng dự thảo Bộ Quy tắc đạo đức nghề nghiệp mới.

Theo kinh nghiệm của các hiệp hội trên thế giới, việc tạo lập và khuyến khích thực hiện quy tắc đạo đức nghề nghiệp có tác dụng không nhỏ trong việc hạn chế rủi ro trong kinh doanh chứng khoán.

Nhưng làm thế nào để bộ quy tắc này ngấm vào các thành viên và được thực thi trên thị trường là câu chuyện không dễ ở Việt Nam.

Ðại diện cho Ban soạn thảo Bộ Quy tắc đạo đức nghề nghiệp tại VASB, bà Hoàng Hải Anh, Giám đốc CTCK Dầu khí (PSI) kiến nghị, để việc triển khai khả thi, UBCK cần cho phép đưa môn học về đạo đức nghề nghiệp thành một môn học bắt buộc cho những học viên muốn thi chứng chỉ hành nghề chứng khoán.

Ðây cũng là thông lệ quốc tế tại các nước có TTCK đã phát triển và cũng là thông lệ đối với các chứng chỉ hành nghề quốc tế như CFA.

Theo bà Hải Anh, VASB sẽ soạn thảo bộ giáo trình đào tạo về đạo đức nghề nghiệp ngành chứng khoán, đồng thời lên kế hoạch đào tạo đội ngũ giảng viên chuyên đào tạo vấn đề này.

Xác định việc đào tạo là quan trọng hàng đầu, không chỉ vì chứng chỉ mà còn có tác dụng lan tỏa văn hóa, đạo đức kinh doanh trong ngành chứng khoán, tạo ra các chuẩn mực hành vi nhằm hạn chế rủi ro đạo đức, nâng cao tính minh bạch cho TTCK Việt Nam.

Ðể người hành nghề có ý thức thực hiện các chuẩn mực đạo đức, VASB dự kiến sẽ xây dựng hệ thống dữ liệu về đạo đức người hành nghề với mục đích giúp các công ty thành viên tham khảo khi tuyển dụng.

Cùng với đó, VASB kiến nghị được tiến hành kiểm tra, giám sát việc tuân thủ Bộ Quy tắc đạo đức hành nghề cùng thời điểm với Ðoàn thanh tra của UBCK đến làm việc với các thành viên thị trường theo chương trình định kỳ.

Việc kết hợp này sẽ tiết kiệm thời gian cho doanh nghiệp và có thêm sự phối hợp giữa nhà quản lý với cơ quan giám sát chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp tại TTCK Việt Nam.

Ðược biết, dự thảo Bộ Quy tắc đạo đức nghề nghiệp gồm nhiều nội dung, trong đó có những điều khoản quy định về quản lý xung đột lợi ích, cấm các giao dịch nội gián và thao túng thị trường, hay quy định về phí thu từ khách hàng phải minh bạch và phù hợp…

Liên quan đến phí môi giới, Bộ Quy tắc yêu cầu các công ty phải cạnh tranh bình đẳng, tuân thủ Luật Cạnh tranh và cam kết không đặt ra mức phí dưới mức giá thành toàn bộ của các dịch vụ liên quan.

Theo đó, các công ty phải đảm bảo biểu phí của mình được ban hành trên cơ sở tính toán đầy đủ và khoa học các chi phí cấu thành nên sản phẩm, dịch vụ; cam kết không ban hành các loại phí dưới giá thành toàn bộ, dẫn đến hoặc có khả năng dẫn đến loại bỏ doanh nghiệp khác cùng kinh doanh trong ngành.

Bộ Quy tắc dự kiến sẽ được ban hành năm 2020, có hiệu lực từ tháng 6/2021, sau khi Luật Chứng khoán và các văn bản hướng dẫn Luật có hiệu lực thi hành.