Ðơn cử như trường hợp của Công ty Chứng khoán Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agriseco), năm 2011, chi nhánh tại TP.HCM của công ty này đã ký hợp đồng mua trước quyền nhận tiền bán chứng khoán chưa niêm yết với Công ty cổ phần Tân Tân (trụ sở tại thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương).
Hai bên ký kết 2 hợp đồng, tổng số chứng khoán là 2 triệu cổ phần của CTCP Sing Sing (trụ sở cũng tại thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương), tổng số tiền mua quyền là 10 tỷ đồng, ngày mua quyền là ngày 26/1/2011, ngày bán chứng khoán là ngày 25/2/2011, mức phí là 25%.
Sau đó, Agriseco đã trả 10 tỷ đồng tiền mua trước quyền nhận tiền bán chứng khoán vào tài khoản của Công ty Tân Tân.
Ðến hạn thanh toán, Công ty Tân Tân không trả tiền mua quyền và phí mua quyền cho Agriseco. Hai bên đã nhiều lần ký phụ lục gia hạn hợp đồng để gia hạn thời hạn thanh toán, nhưng Công ty Tân Tân đều vi phạm.
Do đó, Agriseco đề nghị tòa án giải quyết, buộc Công ty Tân Tân phải thanh toán 24,4 tỷ đồng gồm cả tiền mua quyền và phí mua quyền.
Tuy nhiên, Công ty Tân Tân cho rằng, hợp đồng mua trước quyền nhận tiền bán chứng khoán niêm yết chỉ là giao dịch giả tạo nhằm che giấu giao dịch vay tiền.
Số liệu về tiền gốc và lãi nguyên đơn đưa ra hoàn toàn trùng khớp với mức lãi suất cho vay của ngân hàng đối với doanh nghiệp.
Do nguyên đơn là công ty chứng khoán chứ không phải ngân hàng nên không được phép cho vay và phải hợp thức hóa bằng cách ký hợp đồng mua trước quyền nhận tiền bán chứng khoán chưa niêm yết.
Thực tế, hai hợp đồng nêu trên có nhiều vi phạm. Chẳng hạn, Công ty Tân Tân chỉ sở hữu một số cổ phần của Công ty Sing Sing, chỉ có quyền chuyển nhượng cổ phần, không có quyền bán chứng khoán.
Theo giấy phép được cấp, chi nhánh của Agriseco không có chức năng hoạt động mua bán chứng khoán. Nếu là hợp đồng mua bán chứng khoán thì phải do chính nguyên đơn ký, việc chi nhánh miền Nam ký kết là không đúng thẩm quyền.
Bản chất của việc ký hợp đồng là để Công ty Tân Tân dùng cổ phần thế chấp cho khoản vay 10 tỷ đồng, lãi suất là 25%/năm.
Hàng tháng, hai bên đều ký phụ lục thỏa thuận mức tiền nhận được khi bán chứng khoán, thực chất là nhằm chốt số tiền gốc và lãi thực nhận.
Công ty Tân Tân đề nghị tòa án tuyên hợp đồng vô hiệu và giải quyết hậu quả pháp lý của hợp đồng vô hiệu theo hướng thiện chí: Trả lại tiền vốn 10 tỷ đồng và 50% tiền lãi mà nguyên đơn yêu cầu.
Ðại diện nguyên đơn cho rằng, các hợp đồng mua trước quyền nhận tiền bán chứng khoán phản ánh đúng sự thật giao dịch, không có căn cứ nào cho thấy đây là hợp đồng giả tạo.
Luật Doanh nghiệp quy định, doanh nghiệp phải kinh doanh ngành nghề cụ thể được thể hiện bằng giấy phép kinh doanh...
Nghiệp vụ mua trước quyền nhận tiền bán chứng khoán chưa niêm yết là một trong các nghiệp vụ liên quan đến chứng khoán và tài chính trong hoạt động kinh doanh của công ty chứng khoán. Không có bất kỳ quy định nào cấm hay hạn chế công ty chứng khoán thực hiện nghiệp vụ này.
Căn cứ giấy phép thành lập và hoạt động do Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cấp, Agriseco có 4 nghiệp vụ kinh doanh, bao gồm môi giới chứng khoán, tự doanh chứng khoán, bảo lãnh phát hành chứng khoán và tư vấn đầu tư chứng khoán.
Agriseco cho rằng, hoạt động mua trước quyền nhận tiền bán chứng khoán thuộc nghiệp vụ “các dịch vụ tài chính khác” theo quy định tại Luật Chứng khoán.
Mặc dù nghiệp vụ này không được ghi trên giấy phép hoạt động, nhưng được quy định trong Luật Chứng khoán nên Agriseco thực hiện các dịch vụ tài chính khác là không trái luật.
Tuy nhiên, lập luận của Agriseco không được tòa án sơ thẩm chấp nhận. Theo tòa, dù Luật Chứng khoán có quy định các công ty chứng khoán được phép kinh doanh nhiều nghiệp vụ, nhưng nghiệp vụ đó phải được cấp phép.
Nguyên đơn không được cấp phép đối với nghiệp vụ “các dịch vụ tài chính khác” nên không được thực hiện, cụ thể trong trường hợp này là hoạt động mua trước quyền nhận tiền bán chứng khoán chưa niêm yết.
Luật Doanh nghiệp cũng quy định, doanh nghiệp phải kinh doanh ngành nghề cụ thể được thể hiện bằng giấy phép kinh doanh, hoạt động kinh doanh đúng ngành nghề được ghi nhận trong giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh.
Như vậy, việc thỏa thuận mua trước quyền nhận tiền bán chứng khoán chưa niêm yết là không được phép.
Tòa án xác định, hai hợp đồng nói trên là vô hiệu. Tòa án chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn, Công ty Tân Tân phải trả 10 tỷ đồng tiền gốc và nửa tiền lãi là 7 tỷ đồng. Agriseco phải trả lại 870.000 cổ phần của Công ty Sing Sing cho Công ty Tân Tân và chấm dứt phong tỏa đối với hơn 1,1 triệu cổ phần còn lại.
