Mua bán chứng khoán tại Việt Nam: Nhà đầu tư sắp thua... robot

Manh nha từ những năm 2012 cho tới nay, các đội nhóm, start-up (TEAM) xây dựng phần mềm, thuật toán cập nhật tín hiệu cảnh báo Mua/Bán tự động (Robot giao dịch chứng khoán) đã tạo dựng được một nền tảng cơ sở cho thị trường mới này.

Chiến lược đầu tư đa dạng

Có thể nói, Robot giao dịch chứng khoán mang hình ảnh và ý tưởng đầu tư của người lập trình. Các TEAM theo đuổi các trường phái và triết lý đầu tư khác nhau hình thành thị trường Robot vô cùng phong phú về chiến lược và tương thích với mỗi giai đoạn thị trường riêng biệt.

Nhiều TEAM phát triển phần mềm dựa trên mô hình bùng nổ theo đà (bùng nổ trên nền tảng tích luỹ) trong CANSLIM. Robot được xây dựng trên lý thuyết này có khả năng nhận diện một nền tảng tích luỹ bao gồm nhiều nến (candle sticks) xếp cạnh nhau, dao động trong biên độ hẹp, với thanh khoản cạn kiệt, và sẽ cảnh báo tín hiệu MUA khi mặt bằng giá này bị phá vỡ nhờ lực cầu lớn.

Lý thuyết khá hiệu quả vì tuân theo đúng quy tắc 20-80 (Cổ phiếu tăng 80% trong chỉ khoảng 20% thời gian nắm giữ), vì vậy sẽ giảm được chi phí thời gian và chi phí cơ hội nắm giữ cổ phiếu không tăng giá.

Hình ảnh trên website các chỉ báo khuyến nghị của team “SCP-INVESTMENT” 

Không ít TEAM theo đuổi chiến lược “Đáy- Đỉnh” bằng việc xây dựng các tín hiệu có độ nhạy cảm cao với biến động ngắn hạn. Chiến lược bắt đáy tỏ ra hiệu quả trong những giai đoạn thị trường có dao động biên độ rộng; tuy nhiên, chiến lược này yêu cầu việc quản trị rủi ro khắt khe như ra tín hiệu điểm bán sớm và thu hẹp lợi suất để cân bằng rủi ro.

Hình ảnh tín hiệu 2 gạch trắng và 2 gạch hồng báo mua SSI của TEAM  “MuaCP” 

Ngoài 2 chiến lược phổ biến này, các ý tưởng dành cho Robot giao dịch khác như thống kê tìm quy luật từ tập tín hiệu thành công, tín hiệu mua/bán dựa trên cơ bản, chiến hợp tích hợp đa điều kiện... tạo ra một hệ sinh thái tư duy thuật toán phong phú.

Nền tảng công nghệ phân hoá cao

Yếu tố công nghệ mang ý nghĩa quan trọng trong tốc độ xử lý và khả năng nâng cấp hiệu quả của các Robot trong đầu tư chứng khoán.

Theo khảo sát, phần lớn các TEAM đang phát triển Robot tự động trên nền tảng các phần mềm phân tích kỹ thuật như AMIBROKER và METASTOCK.

Điểm hạn chế của công cụ này là tại một thời điểm, người sử dụng không thể nắm bắt được toàn bộ tín hiệu báo Mua/Bán trên thị trường, mà chỉ có thể tra cứu từng cổ phiếu. Chính vì yếu tố hạn chế này, Robot xây dựng trên nền tảng phân tích kỹ thuật gặp khó khăn trong việc back-test và nâng cấp thuật toán.

Ở một bậc cao hơn, nhiều TEAM đã thực hiện quy hoạch các tín hiệu trên phần mềm phân tích kỹ thuật thành các tính toán trên phần mềm Excel hoặc Google Spreadsheet. Sử dụng các hàm nhập liệu, dữ liệu cần thiết được lấy về rồi thực hiện tính toán, cuối cùng là đưa ra kết quả mua/bán với các mức độ giải ngân tuỳ biến theo chất lượng tín hiệu.

Excel và Google Spreadsheet khá hữu hiệu trong việc khắc phục các hạn chế của phần mềm phân tích ký thuận, nhưng đây là 2 công cụ miễn phí của Microsoft và Google nên chúng gặp vấn đề lớn trong tốc độ xử lý dữ liệu lớn và cập nhật theo thời gian thực (real-time).

Giải quyết bài toán từ công cụ phân tích kỹ thuật, Excel, Google Spreadsheet, một số các TEAM đã phát triển Robot trên nền tảng ngôn ngữ lập trình R, Python, C++, C#, PHP..., đồng thời đầu tư máy chủ, website riêng để xử lý dữ liệu lớn tập trung.

Bên cạnh đó, thị trường còn xuất hiện một số TEAM xây dựng API (giao diện lập trình ứng dụng) để phục vụ cho các nhu cầu tự xây dựng Robot của nhà đầu tư.

Cách thức ra quyết định Mua/Bán chứng khoán

Hầu hết Robot giao dịch chứng khoán trên thị trường hiện vẫn đang dừng ở mức bán tự động. Nói cách khác, để đưa ra quyết định đầu tư, nhà đầu tư vẫn phải kết hợp thêm nhiều yếu tố ngoại vi khác như đánh giá chủ quan cơ bản doanh nghiệp thông qua hệ thống đánh giá (Ratings), hoặc đánh giá chủ quan về diễn biến chung của thị trường, vĩ mô.

Hiếm hoi có 1 -2 TEAM có Robot đạt tới trình độ có thể tự động ra quyết định dựa trên tích hợp tất cả các thông tin ẩn trong khâu tính toán.

Hình ảnh trên phần mềm có chỉ báo khuyến nghị của TEAM “GKC" 

Backtest và Quản trị rủi ro

Do nền tảng phát triển Robot còn sơ khai, nhiều TEAM chưa thực sự coi trọng hai yếu tố này và nếu có thì cũng khó thực hiện do chưa đủ hạ tầng công nghệ.

Ví dụ như các TEAM xây dựng trên nền tảng phân tích kỹ thuật thì dù có thực hiện backtest cũng khó có thể thống kê lại toàn bộ tín hiệu để kiểm nghiệm hiệu quả. Hay trong việc quản trị rủi ro, nhiều TEAM mới dừng ở mức stop loss cơ bản.

Đối với các team có nền tảng cao hơn, có thể thực hiện backtest thì cũng chưa xây dựng đủ yếu tố định lượng trong việc hạn chế rủi ro, quản trị hay phân bổ danh mục đầu tư...

Điểm sáng

Đã xuất hiện manh nha những Robot ứng dụng công nghệ cao từ cách mạng công nghiệp 4.0 như ứng dụng GA - Giải thuật di truyền (một kỹ thuật của khoa học máy tính nhằm tìm kiếm giải pháp thích hợp cho các bài toán tối ưu tổ hợp) hay Machine learning (sử dụng các thuật toán lặp để học từ dữ liệu, machine learning cho phép máy tính tìm thấy những thông tin giá trị ẩn sâu mà không được lập trình một cách rõ ràng nơi để tìm).

Đây là những yếu tố có thể tạo ra đột biến trong xu hướng phát triển Robot giao dịch chứng khoán trong tương lai.

Hình ảnh phần mềm hiển thị qua website của TEAM “FREESTOCK” 

Có thể thấy rằng, thị trường Robot giao dịch chứng khoán đang có những bước phát triển chập chững thế hệ “1.0” nhưng có nhiều triển vọng.

Tuy rằng, hạ tầng cơ sở và nền tảng phát triển còn sơ khởi nhưng chiến lược đầu tư của các TEAM đa dạng và nhiều điểm sáng, lịch sử đang ủng hộ các Robot khi hiệu quả đầu tư của hầu hết các Robot đều vượt trội so với mặt bằng chung của thị trường, có những Robot đạt mức lợi nhuận đầu tư lý thuyết bình quân 35%/năm hay xác suất chính xác của tín hiệu ở mức trên 85%.