Từ đầu năm 2018 đến nay đã ghi nhận số lượng tài khoản của nhà đầu tư nước ngoài được mở và giá trị giao dịch gia tăng mạnh so với cùng kỳ. Nhìn vào con số này, ông có thể đánh giá xu hướng đầu tư nước ngoài vào thị trường chứng khoán Việt Nam?
Năm 2018, mặc dù chịu nhiều tác động đa chiều, song thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn là một trong những thị trường trong khu vực có sức hút đối với nhà đầu tư nước ngoài. Tính đến hết tháng 8/2018 đã có 2,1 triệu tài khoản của nhà đầu tư được mở tại VSD, trong đó có 27.146 tài khoản của nhà đầu tư nước ngoài. Tính riêng 8 tháng đầu năm, số lượng tài khoản của nhà đầu tư nước ngoài được mở mới tại VSD lên đến 4.745 tài khoản tăng 40,1% so với năm 2017.
TS. Nguyễn Sơn, Chủ tịch Hội đồng quản trị Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD).
Cùng với sự gia tăng về số lượng tài khoản, giá trị giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài cũng có xu hướng gia tăng.Theo số liệu thống kê của UBCKNN, so với cùng kỳ năm 2017, tổng giá trị mua vào chứng khoán trong 8 tháng đầu năm của nhà đầu tư nước ngoài đạt 207.775 tỷ đồng tăng 47%, tổng giá trị bán ra của khối ngoại đạt 187.717 tỷ đồng, tăng 75,4%.
Mặc dù từ tháng 6 - 8/2018, nhà đầu tư nước ngoài có xu hướng bán ròng, trong đó cao nhất là tháng 7/2018, giá trị bán ròng lên đến 6.749 tỷ đồng, nhưng tính chung 8 tháng đầu năm, tổng giá trị mua ròng của khối ngoại vẫn đạt 20.058 tỷ đồng.
Giá trị mua ròng của khối ngoại tuy không cao bằng mức 34.068 tỷ đồng của cùng kỳ năm trước nhưng cũng là con số đáng ghi nhận trong bối cảnh dòng vốn nước ngoài có xu hướng rút khỏi các thị trường mới nổi do tác động tiêu cực như việc FED tăng lãi suất và cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung.
Như vậy, theo quan điểm cá nhân tôi, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn có dư địa cho nhà đầu tư nước ngoài tham gia khi thị trường đang phát triển theo hướng ngày càng minh bạch, bền vững, tiệm cận dần với thông lệ quốc tế và đặc biệt là kinh tế Việt Nam vẫn tiếp tục duy trì được tốc độ tăng trưởng cao (tăng trưởng GDP 9 tháng đầu năm đạt 6,98%- mức tăng cao nhất của 9 tháng trong giai đoạn 2011-2018).
Tăng trưởng kinh tế cao, lạm phát và kinh tế vĩ mô ổn định, môi trường kinh doanh được cải thiện, định hướng phát triển thị trường chứng khoán rõ ràng, minh bạch sẽ là những nhân tố tích cực nâng đỡ cho thị trường chứng khoán Việt Nam và tạo sức hút đối với nhà đầu tư nước ngoài trong thời gian tới.
Với tư cách là tổ chức cung cấp hạ tầng cho thị trường chứng khoán Việt Nam, VSD đã có những thay đổi (điều chỉnh) gì để tạo điệu kiện thuận lợi cho nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào Việt nam trên cả thị trường chứng khoán cơ sở và thị trường chứng khoán phái sinh?
VSD là tổ chức hạ tầng duy nhất cung cấp các dịch vụ sau giao dịch và hỗ trợ giao dịch cho thị trường chứng khoán Việt Nam. Trong những năm gần đây, VSD đã chủ động có những điều chỉnh, thay đổi theo hướng hoàn thiện hệ thống thành viên, xây dựng hệ thống đăng ký mã số giao dịch trực tuyến cho nhà đầu tư nước ngoài, hoàn thiện hệ thống thanh toán giao dịch chứng khoán, đa dạng hóa các sản phẩm/dịch vụ gia tăng cho thị trường, áp dụng các chuẩn mực quốc tế trong hoạt động nghiệp vụ nhằm tạo thuận lợi cũng như thu hút các nhà đầu tư và đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào thị trường chứng khoán Việt Nam.
Qua 16 năm hoạt động, việc hình thành hệ thống thành viên của VSD bao gồm các công ty chứng khoán, các ngân hàng thương mại trong đó có các ngân hàng lưu ký 100% vốn nước ngoài quy mô lớn như HSBC, City Bank, Standard Chartered... đã và đang tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư nước ngoài có thể mở tài khoản và tham gia vào thị trường VSD.
Để giảm thiểu thủ tục cho nhà đầu tư nước ngoài trong quá trình đăng ký tham gia vào thị trường chứng khoán Việt Nam, VSD đã xây dựng và đưa vào vận hành hệ thống đăng ký mã số giao dịch chứng khoán (MSGD) trực tuyến cho nhà đầu tư nước ngoài từ 1/1/2016. Sau khi hệ thống đăng ký MSGD trực tuyến được đưa vào vận hành, số lượng nhà đầu tư nước ngoài đăng ký MSGD đã tăng mạnh.
Tính đến 31/8/2018, tổng số lượng MSGD đã được VSD cấp cho nhà đầu tư nước ngoài là 27.896 MSGD. Trong đó, tính riêng 2 năm áp dụng đăng ký MSGD từ 1/1/ 2016 đến 31/8/2018, số lượng MSGD được cấp mới đã lên tới 9.442 MSGD; bình quân MSGD được cấp mới hàng năm giai đoạn này là 2760 MSGD/năm, tăng 81% về số lượng MSGD/năm cấp cho cá nhân và 36,6% về số lượng MSGD/năm cấp cho tổ chức so với mức bình quân hàng năm giai đoạn 2006-2015.
Bên cạnh đó, trên thị trường chứng khoán cơ sở, VSD cũng không ngừng đổi mới hệ thống thanh toán giao dịch chứng khoán theo hướng rút ngắn thời gian và từng bước tiệm cận với thông lệ quốc tế.
Đối với các giao dịch cổ phiếu, chứng chỉ quỹ, trái phiếu doanh nghiệp, thời gian thanh toán đã được rút ngắn từ T+4 (năm 2000) xuống T+3 và tiếp tục giảm xuống T+2 - ngang bằng với hầu hết các thị trường phát triển trong khu vực và quốc tế năm 2016, nhờ đó giúp tăng tính thanh khoản, tăng cơ hội cho nhà đầu tư trong đó có nhà đầu tư nước ngoài và giảm chi phí cho toàn thị trường. Đối với các giao dịch TPCP, mô hình tổ chức thanh toán đã có thay đổi cơ bản theo đúng thông lệ và chuẩn mực quốc tế thông qua việc chuyển từ mô hình ngân hàng quyết toán tiền giao dịch TPCP là ngân hàng thương mại (BIDV) sang mô hình ngân hàng thanh toán tiền là Ngân hàng Nhà nước, với phương thức thanh toán được chuyển từ phương thức bù trừ, thanh toán đa phương sang phương thức thanh toán tổng tức thời (thanh toán trực tiếp theo từng giao dịch) từ tháng 8/2017.
Nhờ đó đã góp phần thúc đẩy tiến trình hội nhập quốc tế của thị trường, thu hút nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào thị trường TPCP và tạo tiền đề phát triển các dịch vụ thanh toán TPCP xuyên biên giới.
Trên thị trường chứng khoán phái sinh, từ ngày 10/8/2017, VSD đã triển khai thành công hoạt động bù trừ giao dịch chứng khoán phái sinh (CKPS) theo mô hình đối tác bù trừ thanh toán trung tâm (CCP), góp phần hoàn thiện cấu trúc cho thị trường tài chính Việt nam, đẩy nhanh hơn quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, gia tăng khả năng thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài.
Đến nay, pháp luật về chứng khoán cũng đã đầy đủ để cho phép các tổ chức đầu tư trong và ngoài nước mở tài khoản tại các ngân hàng lưu ký có thể tham gia giao dịch phái sinh thông qua các thành viên bù trừ của VSD.
Ngoài ra, trong những năm gần đây, VSD còn chú trọng phát triển các dịch vụ gia tăng cho thị trường, áp dụng các chuẩn mực và thông lệ quốc tế trong hoạt động nghiệp vụ như dịch vụ bỏ phiếu điện tử, dịch vụ đại lý chuyển nhượng cho quỹ mở và ETF, áp dụng bộ điện tín chuẩn ISO15022 trên cổng giao tiếp trực tuyến với thành viên.... nhằm đa dạng hóa các sản phẩm sau giao dịch, rút ngắn thời gian, thủ tục và chi phí xử lý nghiệp vụ, qua đó góp phần tăng thêm sức hấp dẫn cho thị trường và thu hút ngày càng nhiều các nhà đầu tư trong đó có nhà đầu tư nước ngoài tham gia thị trường chứng khoán Việt Nam.
Xin ông cho biết VSD có những thay đổi gì để góp phần vào “công cuộc” nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam, cũng như những định hướng hoạt động trong thời gian tới?
Những năm gần đây, nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ hạng thị trường cận biên (frontier market) lên hạng thị trường mới nổi (emerging market) trên bảng xếp hạng của Morgan Stanley Capital International (MSCI) được xem là một trong những mục tiêu và nhiệm vụ trọng tâm đặt ra cho UBCKNN.
Để đạt được mục tiêu này, UBCKNN đã và đang tiếp tục đưa ra các giải pháp về khung pháp lý, đa dạng hóa sản phẩm, đẩy mạnh công tác cổ phần hóa, thoái vốn của các DNNN gắn với niêm yết và đăng ký giao dịch, tiếp tục thực hiện tái cơ cấu thị trường chứng khoán, nâng cao hiệu quả quản lý giám sát...
Bám sát mục tiêu và giải pháp trên, với vai trò là một tổ chức hạ tầng chuyên cung cấp các dịch vụ sau giao dịch và hỗ trợ giao dịch, VSD đã có những điều chỉnh tích cực về mặt hệ thống, quy trình nghiệp vụ, công bố thông tin tiếng Anh... theo hướng hỗ trợ tối đa cho các nhà đầu tư đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài có thể thuận lợi tham gia vào thị trường chứng khoán Việt Nam nhằm hỗ trợ cho quá trình nâng hạng thị trường của UBCKNN.
Theo công bố kết quả xếp hạng của MSCI cuối tháng 6/2018, các nhà đầu tư nước ngoài đã đánh giá việc đăng ký MSGD, mở tài khoản, thực hiện các hoạt động lưu ký, đăng ký và giao dịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam đã thuận lợi hơn rất nhiều so với trước đây và họ không gặp trở ngại khi thực hiện các nghiệp vụ này.
Đây được xem là kết quả cho những nỗ lực của VSD hỗ trợ cho quá trình nâng hạng của thị trường chứng khoán Việt Nam.
Việc định hướng phát triển thị trường ngày càng minh bạch, bền vững, tiệm cận với thông lệ quốc tế sẽ là yếu tố then chốt tạo sức hút đối với nhà đầu tư nước ngoài.
Trong giai đoạn tới, để tiếp tục hỗ trợ cho mục tiêu nâng hạng thị trường, về mặt pháp lý, VSD sẽ tiếp tục tham gia góp ý xây dựng Luật chứng khoán sửa đổi và các văn bản hướng dẫn nhằm góp phần tháo gỡ các vướng mắc liên quan đến hoạt động sau giao dịch và hỗ trợ giao dịch cho nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Vể mặt hệ thống và nghiệp vụ, VSD sẽ tiếp tục nâng cấp và phát triển hệ thống công nghệ thông tin, rút ngắn quy trình xử lý nghiệp vụ để hỗ trợ tối đa cho quá trình đăng ký, lưu ký, thanh toán bù trừ của nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài, cũng như quá trình thoái vốn của DNNN gắn với niêm yết và đăng ký giao dịch để góp phần đẩy nhanh quá trình cổ phần hóa. Bên cạnh đó, trong giai đoạn tới, để đa đạng hóa các sản phẩm/dịch vụ sau giao dịch nhằm đáp ứng về nhu cầu nâng hạng thị trường, VSD sẽ tập trung phát triển một số sản phẩm/dịch vu mới.
Theo đó, đối với thị trường chứng khoán cơ sở, VSD sẽ cung cấp dịch vụ cho sản phẩm chứng quyền có bảo đảm theo lộ trình của cơ quan quản lý, đưa vào vận hành hệ thống quản lý các dịch vụ về đại lý chuyển nhượng, quản trị quỹ cho quỹ mở và quỹ hưu trí tự nguyện.
Bên cạnh đó, VSD cũng sẽ triển khai hoạt động bù trừ thanh toán cho hợp đồng tương lai TPCP và hợp đồng tương lai chỉ số mới theo yêu cầu và lộ trình của cơ quan quản lý nhằm đa dạng hóa các sản phẩm trên thị trường chứng khoán phái sinh. Ngoài ra, để đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư trong và ngoài nước về các cơ chế giao dịch mới, VSD đang phối hợp với các tổ chức liên quan để nghiên cứu nghiệp vụ giao dịch trong ngày và thanh toán chứng khoán chờ về. Việc triển khai các cơ chế giao dịch này sẽ góp phần làm tăng tính thanh khoản, đáp ứng kỳ vọng của nhà đầu tư cũng như phù hợp với thông lệ quốc tế.
