Tạo ra sự chồng chéo
Luật thuế Thu nhập doanh nghiệp hiện hành không có quy định khống chế khoản chi phí lãi vay được tính vào chi phí hợp lý, hợp lệ của doanh nghiệp. Theo ông Phạm Đình Thi, Vụ trưởng Vụ Chính sách thuế, Bộ Tài chính, việc không khống chế chi phí lãi vay dẫn tới thực tế nhiều doanh nghiệp có khoản vốn vay vượt gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu, dẫn đến nguy cơ mất an toàn tài chính và đây cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến tình hình thu ngân sách nhà nước.
Cũng theo ông Thi, công tác quản lý thu ngân sách vừa qua cho thấy, có một số doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài hoạt động trong lĩnh vực bất động sản, thương mại, dịch vụ, báo cáo kết quả hoạt động sản xuất - kinh doanh lỗ, trong khi doanh thu luôn tăng trưởng qua các năm và doanh nghiệp không ngừng mở rộng quy mô hoạt động.
Vốn mỏng đề cập đến tình huống mà công ty huy động vốn với tỷ lệ nợ tương đối cao so với vốn chủ sở hữu. Các doanh nghiệp này thường được gọi là có tỷ lệ đòn bẩy vốn cao.
Qua xem xét báo cáo tài chính của các doanh nghiệp này, có thể thấy, một trong những nguyên nhân chủ yếu gây thua lỗ là chi phí tài chính (chi phí trả lãi vay cho công ty mẹ ở nước ngoài) quá lớn, thậm chí có công ty chi phí trả lãi vay lên đến vài nghìn tỷ đồng/năm. Do đó, nếu không khống chế khoản chi phí lãi tiền vay khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp thì cơ quan quản lý sẽ gặp khó khăn trong đấu tranh với tình trạng chuyển giá.
Theo Bộ Tài chính, nhiều nước như Đức, Nhật Bản, Ba Lan, Trung Quốc... đều có quy định về vốn mỏng. Bởi vậy, Việt Nam cần bổ sung quy định không tính vào chi phí được trừ đối với phần chi trả lãi vay của khoản vay vốn tương ứng với khoản vay vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu đối với lĩnh vực sản xuất, vượt quá 4 lần vốn chủ sở hữu đối với các lĩnh vực còn lại. Đối với một số lĩnh vực đặc thù như tín dụng, ngân hàng được áp dụng tỷ lệ cao hơn: Không quá 12 lần vốn chủ sở hữu.
Góp ý cho dự thảo luật, Công ty Deloitte Việt Nam cho rằng, hiện có nhiều quy định liên quan đến chi phí lãi vay và có sự trùng chéo giữa các quy định này.
Chẳng hạn, chi phí lãi vay tương ứng với phần vốn điều lệ còn thiếu, chi phí lãi vay không được trừ do vượt quá 20% tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động sản xuất - kinh doanh, chi phí lãi vay và chi phí khấu hao. Việc có thêm quy định về chi phí lãi vay như dự thảo Luật sửa đổi các luật thuế nói trên sẽ dẫn tới tình huống các doanh nghiệp vi phạm hai trong ba quy định gặp khó khăn khi xác định chi phí không được trừ.
Trong khi đó, đại diện Công ty Ernst&Young Việt Nam lại đặt câu hỏi: Một số khoản có tính chất tương tự lãi vay như khoản lãi chậm trả người bán, chi phí lãi trả cho trái phiếu có nằm trong khoản lãi vay được khống chế?
Việc xác định chi phí lãi vay hợp lý sẽ gặp khó khăn trong trường hợp doanh nghiệp có các khoản vay thêm, trả nợ vay trong năm. Nếu khống chế chi phí lãi vay được trừ trên vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp thì sẽ phát sinh vấn đề khi vốn chủ sở hữu bị âm.
… Và nguy cơ giảm tính cạnh tranh quốc gia
Theo Deloitte Việt Nam, xét trên góc độ kinh tế, sử dụng vốn vay là một trong các phương pháp nâng cao năng lực hoạt động sản xuất - kinh doanh, tăng tỷ suất lợi nhuận cho chủ đầu tư, nên việc khống chế tỷ lệ vốn vay trên vốn chủ sở hữu có thể hạn chế sự phát triển của doanh nghiệp, cản trở tăng trưởng tín dụng, tăng trưởng của nền kinh tế…
Ngoài ra, cơ sở để xác định tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên vốn vay để khống chế chi phí lãi vay mới chỉ xem xét trên bình diện chung, chưa phân tích dựa trên đặc thù kinh doanh từng ngành, lĩnh vực. Do đó, nếu quy định này được đưa vào áp dụng có thể sẽ phát sinh bất cập đối với một số ngành.
Cũng theo Deloitte Việt Nam, các trường hợp phát sinh chi phí lãi vay quá lớn, không phù hợp thường tập trung vào giao dịch vay giữa các bên liên kết, công ty mẹ - con. Việc điều tiết vấn đề này đã có Nghị định 20/2017/NĐ-CP quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết; trong đó quy định khống chế chi phí lãi vay nhằm ngăn chặn các doanh nghiệp chuyển giá thông qua vốn mỏng.
Tờ trình của Bộ Tài chính về áp dụng vốn mỏng có tham chiếu đến quy tắc 3:1 của OECD. Tuy nhiên, cần lưu ý quy định này được xem là sẽ làm giảm tính cạnh tranh của quốc gia trong việc thu hút vốn đầu tư, nhất là vào những dự án quan trọng cần vốn lớn. Nhiều nước đều có cân nhắc kỹ lưỡng việc áp dụng quy định về vốn mỏng.
“Malaysia dự kiến áp dụng quy định về khống chế vốn mỏng từ ngày 1/1/2018 sau 3 lần bị hoãn, nhưng đến nay, Bộ Tài chính Malaysia vẫn chưa xác nhận có áp dụng quy định này hay không. Ở Singapore, Ấn Độ… không có quy định về khống chế vốn mỏng. Bởi vậy, tạm thời, Bộ Tài chính chưa nên bổ sung quy định về vốn mỏng vào dự thảo luật lần này để tránh gây khó cho doanh nghiệp”, đại diện Deloitte khuyến nghị.
Để quy định về khống chế vốn mỏng có tính thuyết phục và cụ thể, Công ty Ernst & Young Việt Nam đề xuất, tại dự thảo luật hoặc tới đây là văn bản dưới luật, cần có quy định rõ ràng về phạm vi của lãi tiền vay (có bao gồm lãi phải trả khách hàng do thanh toán chậm hay không, lãi trả cho trái phiếu có thể chuyển đổi thành cổ phiếu hay không, có bao gồm khoản vay ngắn hạn hay không), phạm vi và tiêu chí xác định về khoản vay (có bao gồm trái phiếu có thể chuyển đổi hay không, cách xác định cụ thể nếu khoản vay có biến động trong năm).
Cơ quan soạn thảo cũng cần định nghĩa rõ ràng về vốn chủ sở hữu (tốt nhất nên quy định thành vốn góp của chủ sở hữu) và cách xác định; cách nào xử lý tình huống nếu vốn chủ sở hữu bị âm.
Được biết, Dự thảo Luật sửa đổi các luật thuế sẽ được trình Chính phủ báo cáo Ban Thường vụ Quốc hội bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội năm 2018.
