Bước qua năm tiền rẻ và nhà đầu tư cá nhân
2020 là một năm thú vị với giới đầu tư cổ phiếu. Khoảng tháng 2, hầu hết dân đầu tư cổ phiếu mà tôi nói chuyện đều chỉ hy vọng “đầu tư năm nay không lỗ là được”. Bởi năm 2019 vừa khép lại với mức tăng trưởng chưa tới 8% của VN-Index và dưới 3% của VN30-Index. Vậy mà đến cuối 2020, bất kể nhà đầu tư ở thị trường nào, từ Mỹ, Anh, Úc tới Việt Nam, ai cũng rất hài lòng với thành quả của mình.
Một trong những đặc thù đáng chú ý của thị trường chứng khoán Việt Nam trong năm qua là sự gia tăng vai trò của dòng tiền từ các nhà đầu tư nội địa, tương tự như xu thế ở nhiều nước khi mà các nhà đầu tư cá nhân trở thành lực lượng năng động nhất trên thị trường kể từ tháng 3 đến tháng 8/2020.
Với việc nhiều nhà đầu tư cá nhân bị “nhốt” ở nhà, không có nhiều hoạt động vui chơi và tiêu tiền, họ dễ tìm đến kênh đầu tư cổ phiếu hơn. Cổ phiếu rớt giá mạnh trong mấy tháng đầu năm tất nhiên lôi kéo được một bộ phận nhà đầu tư nhanh nhạy.
Nhưng không thể quên một điều là nhiều người, vốn là những con bạc trong những cuộc đỏ đen khác, vì bị hạn chế các hoạt động đó do dịch bệnh (như không thể đến casino) đã tham gia vào cuộc chơi này.
 |
| Ông Hồ Quốc Tuấn, Giảng viên Đại học Bristol, Anh. |
Báo Mỹ đã kể không ít trường hợp con bạc triệu đô từ các casino đã tham gia vào một số nền tảng giao dịch như Robinhood và đăng đàn chỉ trích những nhà đầu tư kỳ cựu như Warren Buffett là lỗi thời.
Chẳng hạn như Dave Portnoy từng được trích dẫn rất nhiều khi nói rằng mình đang “in tiền” khi đặt cược vào cổ phiếu hàng không. Một câu nói nổi tiếng của Dave khi nói về Buffett: “Tôi giỏi hơn ông ta. Đó là sự thật”. Sau đợt rớt giá mạnh trở lại của cổ phiếu hàng không vào tháng 6 (có những cổ phiếu tăng hơn 100% rồi giảm lại gần bằng đáy tháng 3), người ta ít nghe nói về Dave Portnoy.
Ngoài việc nhiều nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường giúp đẩy giá cổ phiếu, không thể bỏ qua một lực khác thúc đẩy thị trường: tiền rẻ. Ngân hàng trung ương các nước như Fed và ECB liên tục hỗ trợ thị trường qua việc kéo lãi suất xuống thấp và sẵn sàng “chi viện” cho thị trường trái phiếu bằng cách mua vào nhiều trái phiếu, bao gồm cả những trái phiếu rủi ro cao (như Fed mua lại các trái phiếu “rác”).
Xu thế tiền rẻ và với sự xuất hiện của vắc-xin, nhiều nhà đầu tư kỳ vọng 2021 sẽ còn là một năm tốt hơn nữa.
Bước vào năm dòng tiền xoay chiều
Trên thế giới, 2020 là năm của những cổ phiếu “làm việc ở nhà”, như nhóm công nghệ của Mỹ, nhóm cổ phiếu y dược, xét nghiệm y tế và vệ sinh dịch tễ. Những cổ phiếu mà tháng 1/2020 còn xa lạ với nhiều người như Zoom đã nhanh chóng đạt mức vốn hóa cao hơn hầu hết các hãng hàng không có Mỹ. Nhiều công ty công nghệ vô danh đạt mức tăng doanh thu 80 - 160% và giá cổ phiếu tăng 2-3 lần.
Thế nhưng, năm 2021 có thể sẽ có một sự xoay chiều dòng tiền.
Thứ nhất, với sự ra đời của vắc-xin, nhiều người hy vọng một số nền kinh tế có thể bỏ phong tỏa và hạn chế đi lại với nước ngoài từ tháng 2/2021. Ở những nước này, họ không cần đạt miễn dịch cộng đồng. Họ chỉ cần số ca bệnh mỗi ngày dưới một mức nhất định là vận hành bình thường.
 |
Ví dụ như ở Anh, từ tháng 6 - 8/2020, khi số ca bệnh dưới 2.000 ca/ngày, người ta có thể cảm nhận được một chút sinh khí của nền kinh tế. Ở nhiều nơi, trạng thái gần bình thường đã tiếp diễn. Với một xã hội đang phải gánh chịu hơn 53.000 ca bệnh/ngày như hiện tại, với họ, 2.000 – 3.000 ca bệnh là quá tốt.
Ở những nước đó, nền kinh tế có thể vận hành trở lại và giá cổ phiếu của những nhà hàng, khách sạn, ngân hàng, bảo hiểm, hàng không, các hãng lữ hành sẽ tăng mạnh. Người ta gọi đó là xu thế xoay tiền vào cổ phiếu giá trị.
Điển hình của nhóm nhà đầu tư chờ đợi điều này là Bill Ackman, người đang quản lý quỹ đầu tư Pershing Square Holdings và nổi tiếng trong năm 2020 với việc biến 27 triệu USD thành 2,6 tỷ USD bằng việc mua các hợp đồng hoán đổi rủi ro phá sản (credit default swaps), một dạng bảo hiểm mà tiền sẽ được trả khi xuất hiện sự kiện phá sản.
Chỉ vài ngày sau khi Bill mua 27 triệu USD các hợp đồng này trong tháng 3/2020, chính phủ nhiều nước đã tiến hành phong tỏa nền kinh tế. Lợi nhuận của ông ta trên các hợp đồng này là gần 10.000% chỉ sau vài ngày.
Theo thông tin công bố, Pershing Square của Bill Ackman đang sở hữu lượng lớn cổ phiếu nhà hàng, quán cà phê và khách sạn như Starbucks, Chipotle Mexican Grill và chuỗi tập đoàn khách sạn Hilton.
Thứ hai, là sự gia tăng dòng vốn vào các thị trường mới nổi. Trước tiên, so với giá cổ phiếu “trên trời” của nhiều công ty công nghệ Mỹ, nhiều cổ phiếu thị trường mới nổi rẻ hơn 35 - 50% với mức tăng trưởng doanh thu tương tự. Kỳ vọng đồng USD sẽ tiếp tục mất giá trong năm 2021 và lợi suất cực thấp cũng sẽ khiến một số quỹ đầu tư trái phiếu Mỹ tìm đến các thị trường mới nổi. Sự lan tỏa của thông tin và các mối liên hệ giữa quỹ trái phiếu và cổ phiếu sẽ kéo theo dòng tiền vào cổ phiếu ở thị trường mới nổi.
Năm 2021 có thể chứng kiến một sự san sẻ bớt dòng tiền từ các cổ phiếu công nghệ “nóng bỏng tay” của Mỹ sang các cổ phiếu ở châu Á.
Dòng tiền rút ròng khỏi các thị trường mới nổi trong năm 2020, nhưng về cuối năm đã có dấu hiệu chảy lại vào các ETF đầu tư vào Trung Quốc. Nếu các quốc gia mới nổi ở châu Á tiếp tục chống dịch tốt và hồi phục kinh tế khả quan, đây sẽ là điểm sáng của 2021.
IMF kỳ vọng kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng 8% trong năm 2021. Nếu Trung Quốc “hút tiền” mạnh trở lại, những người chậm chân sẽ để ý tới những quốc gia đang phát triển khác. Vì vậy, năm 2021 có thể chứng kiến một sự san sẻ bớt dòng tiền từ các cổ phiếu công nghệ “nóng bỏng tay” của Mỹ sang các cổ phiếu ở châu Á.
Rủi ro ở đâu?
Đầu tiên, những kịch bản trên được xây dựng trên giả định Covid-19 không thể tàn phá kinh tế toàn cầu thêm một năm nữa. Thế nhưng, nếu virus này biến chủng phức tạp và kinh tế toàn cầu vẫn phải ở trạng thái “làm việc tại nhà”, cổ phiếu công nghệ sẽ tiếp tục là điểm đến nóng. Sẽ không có một sự “xoay tiền” sang cổ phiếu giá trị hay thị trường mới nổi như mong đợi.
Vấn đề thứ hai là thương chiến Mỹ-Trung. Những số liệu mới cho thấy Trung Quốc chỉ mua khoảng 50% số hàng mà họ cam kết nhập khẩu trong năm đầu tiên của thỏa thuận thương mại. Trung Quốc có thể viện lý do Covid-19, nhưng Mỹ có đồng ý không? Quan điểm của tân Tổng thống Mỹ ra sao về vấn đề này? Có quá nhiều câu hỏi nhưng không ai biết chắc câu trả lời. Thương chiến Mỹ - Trung vì vậy vẫn là một rủi ro đối với kinh tế toàn cầu năm 2021.
Vấn đề thứ ba là việc các nhà đầu tư cá nhân lẫn quỹ đầu tư có thể đã “chạy” quá nhanh trong những tháng cuối năm 2020. Lượng tiền mặt của nhiều quỹ đầu tư Mỹ ở mức rất thấp, dưới 4%, trong khi có thông tin cho rằng mức độ sử dụng margin của Việt Nam cũng đã cao. Nếu không có dòng tiền mới, cổ phiếu lấy gì để tăng điểm?
Như vậy buộc phải có một sự xoay chiều dòng tiền từ một số dòng cổ phiếu sang những lựa chọn khác. Một chút trục trặc trong tiến trình đó có thể kéo thị trường giảm 10 - 15%. Nhưng đó chưa hẳn là điều xấu.
Cuối cùng, kinh tế thực và thị trường cổ phiếu đã tỏ ra tách biệt khá rõ trong năm 2020. Kinh tế thực khó khăn nhưng thị trường cổ phiếu thì khởi sắc. Ai dám đảm bảo câu chuyện giá cổ phiếu đã phản ánh kỳ vọng hồi phục sẽ không được khơi gợi lại vào lúc nào đó?
Thị trường cổ phiếu là thị trường của những câu chuyện và dòng tiền. Khi dòng tiền thích một câu chuyện nào đó, nó sẽ hành xử tương ứng. Nếu người ta cho rằng cổ phiếu Mỹ đã tăng quá mạnh và phản ánh tiềm năng tăng doanh thu và lợi nhuận, bao gồm luôn cả tiềm năng hồi phục kinh tế, dòng tiền có thể sẽ xoay qua nơi được định giá thấp hơn là thị trường mới nổi.
Tóm lại, năm 2021 được dự báo sẽ có sự hồi phục khả quan của kinh tế thế giới và vì vậy sẽ là một năm tốt cho thị trường cổ phiếu khi lãi suất còn thấp. Nhưng nó cũng chứa đựng rất nhiều điều mà chúng ta không thể biết trước. Vẫn biết rằng không ai đoán được tương lai, nhưng chúng ta cũng không thể bước vào một trận chiến mà không có sự chuẩn bị gì cho từng kịch bản.
