Phát biểu khai mạc Hội thảo Vai trò của tư nhân trong cung cấp dịch vụ công do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tổ chức sáng 15/5, ông Vũ Tiến lộc, Chủ tich VCCI muốn nói với tư cách là Chủ tịch của Uỷ ban Đối tác công tư trong Hội đồng quốc gia về năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.
“Y tế, giáo dục có thể để tư nhân, xã hội làm được, mà sao các hoạt động xúc tiến thương mại, đầu tư, các hoạt động phát triển kinh doanh, kết nối đào tạo... không để tư nhân tham gia”, ông Lộc khởi đầu cuộc thảo luận.
Ông Lộc cho rằng, phá bỏ sự độc quyền, bao cấp của Nhà nước trong cung cấp dịch vụ công, huy động sự tham gia của khu vực tư nhân vào cung cấp các dịch vụ công sẽ mang đến nhiều lợi ích. Đặc biệt, lợi ich quan trọng nhất là “thoái sức” nhà nước ra khỏi lĩnh vực dịch vụ công không cần thiết, thu gọn bộ máy quản lý nhà nước theo đúng chức năng cốt lõi. Bộ máy nhà nước tập trung vào công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế.
“Thể chế là yếu tố quyết định cạnh tranh quốc gia. Đây là việc cơ quan nhà nước cần tập trung ưu tiên hàng đầu hiện nay”, ông Lộc nhấn mạnh.
Thực tế, việc mở cửa cho tư nhân tham gia cung cấp hàng hoá, dịch vụ cho xã hội mang lại rất nhiều các lợi ích thiết thực.
Trong ngành bán lẻ, những cửa hàng mậu dịch quốc doanh thời bao cấp đã được thay thế bởi các siêu thị, chợ, cửa hàng, trung tâm thương mại khắp mọi miền đất nước.
Trong ngành vận tải ô tô, à các doanh nghiệp vận tải quốc doanh thu hẹp dẫn, để chỗ cho hàng trăm, hàng ngàn doanh nghiệp taxi, xe khách, xe hợp đồng, xe du lịch, xe container, xe tải phục vụ hầu hết mọi nhu cầu của xã hội.
Trong một số lĩnh vực vốn được xem là “sân chơi” riêng của các doanh nghiệp nhà nước hoặc các đơn vị sự nghiệp trước nay như sân bay, cảng biển, hạ tầng giao thông, hàng không, điện lực, y tế, giáo dục, thể thao, điện ảnh, công chứng, chứng nhận sự phù hợp… cũng đã có sự tham gia của tư nhân.
“Tôi ít khi đi Vietjet Air, chưa đi Bamboo, nhưng là người đi hàng trăm chuyến bay của Vietnam Airline một năm, tôi thấy sự khác biệt về chất lượng rõ rệt”, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế của VCCI nói và cho rằng, đây là nhu cầu của thực tiễn.
Tuy vậy, còn rất nhiều dịch vụ công đang do các cơ quan nhà nước thực hiện trong quy trình gần như khép kín, gắn với chức năng quản lý nhà nước, như các hình thức cấp phép, thẩm định năng lực…
Tuy nhiên, cách làm này nhiều khi đẩy cơ quan nhà nước vào thế vừa làm luật, vừa giám sát và vừa là người chơi. Hệ quả là nguy cơ gây ra tình trạng không minh bạch, cơ chế xin – cho.
Nhưng mặt khác, việc tạo quyền cung cấp dịch vụ công cho giới hạn các doanh nghiệp tư nhân tham gia lại tạo nên cơ hội của độc quyền tư nhân. Những kêu ca về chi phí, thủ tục phức tạp... của doanh nghiệp xuất nhập khẩu với các dịch vụ kiểm tra chuyên ngành là ví dụ điển hình.
Theo một khảo sát của VCCI, ở đó các doanh nghiệp tư nhân đóng vai trò chính trong việc cung cấp hàng hoá, dịch vụ. Tuy nhiên, kết quả khảo sát cũng cho thấy nhiều ý kiến lo ngại về những nguy cơ khi tư nhân tham gia cung cấp dịch vụ công như có thể tăng giá dịch vụ, khó kiểm soát chất lượng, nguy cơ lừa đảo, gian dối trong kinh doanh, thậm chí cả tình trạng độc quyền, tham nhũng, doanh nghiệp sân sau…
“Trong quá trình chuyển giao, vai trò tạo lập luật chơi của nhà nước sẽ quyết định sự thành công. Ông Đoàn Tiến Giang, chuyên gia nghiên cứu PPP của USAID nhấn mạnh, mục tiêu cuối cùng của chuyển giao này là thực hiện dịch vụ tốt hơn, chi phí rẻ hơn, thuận lợi hơn cho người dân. Ở Australia, Bộ Nông nghiệp và nguồn nước thuê công ty tư nhân kiêm tra an toàn sinh học. Cơ quan quản lý giao thông NewZealand để công ty tư nhân thực hiện dịch vụ thi bằng lái xe, kiểm định phương tiện...
"Để đảm bảo được mục tiêu này, nhà nước đảm bảo quyền bình đẳng trong tham gia cung cấp, cơ chế giám sát chặt chẽ, hợp đồng được cấu trúc tốt và đấu thầuminh bạch. Đây là giải pháp để gỡ bỏ các lo lắng vốn có của cơ quan nhà nước là khu vực tư nhân chạy theo lợi nhuận, không đảm bảo yêu cầu...", ông Giang đề xuất.
Ông Micheal Greene, Giám đốc USAID đang kỳ vọng vào Luật về hợp tác công tư (Luật PPP) đang được triển khai soạn thảo.
“Chúng tôi chờ đợi một khuôn khổ pháp lý PPP hiệu quả để phát huy tính sáng tạo của khu vực tư nhân và thu hút nguồn lực vào phát triển đất nước với trọng tâm phục vụ người dân Việt Nam”, ông Micheal Greene nói.
