Các NHTW thường có cách của mình để trấn an các nhà đầu tư. Chẳng hạn, chương trình mua tài sản quy mô lớn, hay còn gọi là nới lỏng định lượng, của NHTW Mỹ (Fed) đã tạo ra các đợt tăng điểm ngoạn mục cho thị trường chứng khoán. Hay Chủ tịch NHTW châu Âu (ECB), ông Mario Draghi, đã dẹp đi sự hoài nghi ở khu vực đồng euro bằng cách đứng ra bảo đảm cho các khoản nợ chính phủ.
Nhưng những động thái mới nhất của ECB và NHTW Anh - dùng “cam kết lãi suất” để thuyết phục nhà đầu tư rằng lãi suất sẽ được duy trì ở mức thấp kỷ lục - đang có tác động khó lường. Chi phí đi vay trên thị trường thực tế cao hơn, và trong chừng mực nào đó, nhà đầu tư đã nghĩ đến thời điểm lãi suất chính thức cũng tăng lên. Nếu chủ nghĩa hoài nghi thị trường hình thành, hai NHTW nói trên có thể sẽ buộc phải đưa ra các biện pháp mới để kích thích tăng trưởng.
“Tác dụng của những cam kết đó không như mong đợi ở thời điểm hiện tại”, Laurent Fransolet, Trưởng bộ phận nghiên cứu về thu nhập cố định của Barclays nói.
Còn Robert McAdie, Chiến lược gia trưởng toàn cầu về thu nhập cố định của BNP Paribas thì nhận định: “Lần đầu tiên, thị trường đang kiểm chứng cam kết của các NHTW”.
Các NHTW chỉ kiểm soát lãi suất ở các kỳ hạn rất ngắn và “cam kết lãi suất” có thể nhân ảnh hưởng đó sang các kỳ hạn dài hơn, từ đó tác động đến các nhân tố khác, bao gồm xu hướng lợi suất trái phiếu toàn cầu.
Tuy nhiên, lợi suất trái phiếu ở Anh và Đức lại cao hơn đáng kể hôm 4/7, khi ông Mark Carney, tân Thống đốc NHTW Anh và ông Draghi đưa ra các “cam kết lãi suất”. Lợi suất trái phiếu 10 năm của Anh trong tuần này đã tăng lên trên 2,6%/năm, mức cao nhất trong vòng 2 năm qua. Lợi suất trái phiếu 10 năm của Đức cũng tăng trở lại và đang ngấp nghé mức cao của tháng 6. Việc lợi suất trái phiếu 10 năm tăng lên có thể kéo lãi suất cho vay ở các kỳ hạn ngắn hơn tăng theo, ngược với mục tiêu của các NHTW.
Mặc dù vậy, lãi suất thị trường cao hơn không nhất thiết đồng nghĩa với sự thất bại của “cam kết lãi suất”. Nếu chi phí của các khoản vay tương lai trên thị trường tiền tệ tăng lên, các NHTW có thể sẽ hạn chế việc tăng đó, theo các nhà phân tích.
Nhưng tác động đó đã bị che khuất bởi sự sụt giảm lưu lượng tiền mặt của ECB trong hệ thống tài chính khu vực đồng euro (hậu quả của việc ECB thanh toán bảo lãnh cho các khoản vay giá rẻ của các ngân hàng), việc đã gây áp lực lên lãi suất và bóp méo các dấu hiệu về thời điểm chính xác mà nhà đầu tư dự đoán lãi suất chính sách tăng.
Quan trọng hơn, việc lãi suất tăng lên ở Anh và ở các nước thuộc khu vực đồng euro là hầu như chắc chắn xảy ra mà không cần phải có các “cam kết lãi suất” của NHTW. Hồi tháng 5, Fed đã kích thích tăng lãi suất trên thị trường tiền tệ và lợi suất trái phiếu khi công bố kế hoạch thu hẹp gói nới lỏng định lượng.
“Bạn hãy quan sát những gì diễn ra trên thực tế, đặc biệt từ cuối tháng 6, khi các ông Draghi và Carney phát biểu về chính sách, họ không chỉ cam kết với các thị trường tài chính mà còn hướng đến giới kinh doanh, người tiêu dùng”, Huw Pill, Kinh tế trưởng châu Âu của Goldman Sachs nói. “Người ta không đi theo lãi suất của 2 năm nữa mà quan tâm đến xu hướng hành động của các NHTW”.
Đáng nói là, chi phí đi vay cũng đã tăng lên như là một hệ quả của những cải thiện về tình hình kinh tế, bên cạnh áp lực lạm phát. Tại Anh, “thị trường có chút hoài nghi rằng, liệu Ủy ban Chính sách tiền tệ có giữ được lãi suất thấp như cơ quan này nghĩ hay không”, Moyeen Islam, Chiến lược gia trưởng về lãi suất châu Âu của Barclays nói.
