Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Tận dụng mọi cơ hội đưa nền kinh tế phục hồi hiệu quả, phát triển bền vững

Thưa Bộ trưởng, năm thứ hai của Kế hoạch 5 năm 2021-2025 đã bắt đầu, nhưng đó có thể tiếp tục là một năm khó khăn đối với kinh tế Việt Nam. Và vì thế, cũng sẽ là một năm Bộ Kế hoạch và Đầu tư rất vất vả trong thực hiện vai trò “tổng tham mưu trưởng” của nền kinh tế. Với tư cách là Tư lệnh ngành Kế hoạch và Đầu tư, ông đã chuẩn bị điều này như thế nào?

Trong hai năm 2020-2021, chúng ta phải đối mặt với những thử thách chưa từng có tiền lệ, khiến kinh tế - xã hội, đời sống người dân bị ảnh hưởng nặng nề. Năm 2022, dự báo tình hình cũng còn rất khó khăn. Nhưng chúng ta cần lấy khó khăn, thử thách làm động lực phấn đấu, vươn lên, tận dụng tối đa cơ hội để sớm đưa đất nước phục hồi hiệu quả và phát triển bền vững, qua đó, thực hiện thắng lợi các mục tiêu, định hướng phát triển đến năm 2025 đã đề ra.

Thực tế thì chúng ta cũng đã làm được điều đó. Trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, kinh tế toàn cầu suy giảm, dù tăng trưởng kinh tế của Việt Nam không cao, thậm chí là ở mức thấp, không đạt mục tiêu đề ra, song chúng ta vẫn giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn, kiểm soát được lạm phát, bảo đảm an sinh, an ninh, an toàn cuộc sống nhân dân…

Quan trọng hơn, sau những sóng gió, trạng thái bình thường mới đang trở lại trong từng căn nhà, từng góc phố, từng công xưởng, nhà máy. Đây chính là niềm vui, niềm hạnh phúc mà mỗi chúng ta đều có thể cảm nhận và tự hào, nhất là khi Tết Nhâm Dần đang đến gần.

Trong những thành quả đó của nền kinh tế, có những đóng góp không nhỏ của ngành Kế hoạch và Đầu tư, cơ quan tham mưu chiến lược, tổng hợp về phát triển kinh tế - xã hội của Đảng và Nhà nước. Bộ Kế hoạch và Đầu tư luôn là cơ quan có số nhiệm vụ, đề án được giao nhiều nhất trong các cơ quan của Chính phủ, nhưng tỷ lệ hoàn thành cũng luôn ở mức cao nhất. Điều này đã được lãnh đạo Đảng, Nhà nước khẳng định, chứ không phải là nhận định chủ quan từ phía chúng tôi.

Bước sang năm 2022, cũng như nhiều năm trước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp tục là cơ quan đi đầu trong việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 01/NQ-CP của Chính phủ. Với phương châm hành động “Phục hồi hiệu quả, Phát triển bền vững”, toàn ngành quyết tâm thực hiện tốt nhất nhiệm vụ được giao.

Bộ trưởng vừa nhắc đến cụm từ “phục hồi hiệu quả”. Từ cuối năm 2021, chính xác là từ thời điểm Chính phủ ban hành Nghị quyết số 128/NQ-CP về thích ứng an toàn, linh hoạt với dịch bệnh, nền kinh tế đã bắt đầu có dấu hiệu hồi phục. Tuy nhiên, có lẽ chúng ta cần những giải pháp mạnh hơn?

Đúng là như vậy và đó là lý do mà ngay từ trước khi Nghị quyết số 128/NQ-CP được ban hành, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chủ động đề xuất và tham mưu Chính phủ xây dựng Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội 2022-2023.

Đây là một chương trình lớn và khó, chưa có tiền lệ và có ý nghĩa hết sức quan trọng không chỉ đối với kinh tế, mà cả vấn đề xã hội và hệ thống y tế, không chỉ tác động trong ngắn hạn, mà cả trong trung và dài hạn. Trước đây, để đối phó với những tác động của khủng hoảng tài chính toàn cầu, chúng ta đã có một số chính sách kích thích kinh tế, nhưng tính chất, phạm vi, đối tượng hẹp hơn, quy mô nhỏ hơn.

Lần này, dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã khẩn trương, nghiêm túc tổ chức nghiên cứu, bám sát chủ trương của Đảng, các nghị quyết của Quốc hội và tình hình thực tiễn, điều kiện cụ thể của đất nước, nghiên cứu kinh nghiệm các quốc gia trên thế giới và bài học rút ra từ các gói kích thích kinh tế của nước ta trước đây, tham vấn các tổ chức quốc tế, các chuyên gia trong và ngoài nước, các doanh nghiệp, hiệp hội, ý kiến các bộ, ngành, địa phương, đặc biệt đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan của Quốc hội để xây dựng và hoàn thiện Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội cũng như Đề án Chính sách tài khóa, tiền tệ, với quy mô đủ lớn, thời gian phù hợp để phục hồi nhanh, không bị lỡ nhịp với thế giới, sớm đưa nền kinh tế trở lại quỹ đạo phát triển nhanh, bền vững.

Chương trình này được trình Quốc hội tại kỳ họp bất thường đầu năm 2022 và tại đó, Quốc hội đã bấm nút thông qua Nghị quyết về Chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội. Đây là nghị quyết rất quan trọng để thực hiện Chương trình.

Không chỉ là “giải pháp mạnh hơn”, mà như tôi vừa nói, đây là một chương trình tổng thể, với quy mô đủ lớn, thời gian thực hiện đủ dài, vừa để giải quyết các vấn đề trong ngắn hạn, vừa củng cố nền tảng, đồng thời tạo đà tăng trưởng và phát triển trong tương lai, từ đó đóng góp chung vào tăng trưởng và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Có thể nói, Covid-19 đã tác động nặng nề đến phát triển kinh tế - xã hội, nhiều ngành, lĩnh vực quan trọng cả về kinh tế, y tế, văn hóa, an sinh xã hội của nước ta. Dịch bệnh không chỉ ảnh hưởng trong ngắn hạn, mà còn trong trung và dài hạn, đến các mục tiêu tăng trưởng 5 năm, 10 năm. Nếu không có các giải pháp hỗ trợ nền kinh tế, dự báo tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2021-2025 chỉ đạt 5,4%/năm, thấp hơn đáng kể so với mục tiêu đặt ra (6,5 - 7%/năm); nguy cơ tụt hậu so với khu vực và thế giới là rất lớn.

Đó là lý do chúng tôi xây dựng Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội. Theo tính toán của chúng tôi, khi thực hiện hiệu quả, Chương trình sẽ góp phần hỗ trợ, thúc đẩy phục hồi, phát triển sản xuất - kinh doanh, nhất là các ngành, lĩnh vực quan trọng, bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch bệnh.

Thực hiện hiệu quả Chương trình, chúng ta có thể bù đắp cho mức tăng trưởng thấp trong năm đầu tiên của Kế hoạch 5 năm, Chiến lược 10 năm, sớm đưa nền kinh tế trở lại quỹ đạo phát triển nhanh, bền vững và tạo điều kiện hoàn thành mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 6,5 - 7% trong giai đoạn 2021-2025, không để lỡ nhịp với đà phục hồi kinh tế của khu vực và thế giới, nhất là những đối tác lớn của ta.

Nhưng tăng trưởng GDP chắc hẳn không phải là điều quan trọng nhất, vấn đề phải là tạo nền tảng cho tăng trưởng và phát triển của giai đoạn sau…, thưa Bộ trưởng?

Dịch bệnh mang đến nhiều khó khăn, thách thức, nhưng cũng mang đến cả bài học, cơ hội và tương lai mới cho các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Qua những tác động và thay đổi từ dịch bệnh, chúng ta mới nhận ra những khiếm khuyết, điểm yếu trong hệ thống, hạn chế của nền kinh tế và quan trọng hơn là, qua đó tạo cơ hội để kịp điều chỉnh cho một tương lai mới, tương lai của “hậu Covid-19”.

Thời gian qua, các quốc gia trên thế giới và cả Việt Nam đã thực hiện nhiều nhiệm vụ, giải pháp để kiểm soát, phòng chống Covid-19, nhưng cũng duy trì, phục hồi nền kinh tế và thích ứng với những xu hướng phát triển mới, phương thức sản xuất mới, cấu trúc mới và cuộc chơi mới… để hướng tới các cấu trúc kinh tế - xã hội an toàn hơn, bền vững hơn.

Để đối phó với đại dịch, Chính phủ nhiều nước đã và đang thực hiện nhiều giải pháp mạnh mẽ, dành nguồn lực lớn để phòng, chống dịch bệnh, chống suy thoái và phục hồi, phát triển kinh tế, bởi đây chính là cơ hội để đẩy nhanh việc giải quyết những hạn chế cố hữu, cơ cấu lại và phát triển các động lực tăng trưởng mới cho nền kinh tế.

Việt Nam cũng vậy. Chúng ta xây dựng và thực hiện Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội không chỉ để không “lỡ nhịp” phục hồi, mà còn để đẩy nhanh quá trình chuyển dịch mô hình tăng trưởng theo hướng kinh tế xanh, chuyển đổi số, công nghệ số, để chủ động tham gia sâu hơn các chuỗi giá trị, chuỗi sản xuất, chuỗi cung ứng mới toàn cầu…, cũng như xu thế chuyển đổi các hoạt động tài chính, thương mại, giáo dục, y tế, khám chữa bệnh… trên nền tảng trực tuyến.

Cũng vì để tạo nền tảng cho tăng trưởng và phát triển giai đoạn sau, chúng tôi đã xây dựng 5 nhóm giải pháp trong Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội, gồm nhóm nhiệm vụ, giải pháp tổng thể mở cửa nền kinh tế gắn với phòng, chống dịch bệnh, đầu tư nâng cao năng lực y tế; nhóm nhiệm vụ, giải pháp về an sinh xã hội, hỗ trợ việc làm; nhóm nhiệm vụ, giải pháp về hỗ trợ phục hồi doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh; nhóm nhiệm vụ, giải pháp về phát triển kết cấu hạ tầng, khơi thông nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển và nhóm nhiệm vụ, giải pháp về cải cách thể chế, cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh.

Và tất nhiên, những tác động đối với tăng trưởng kinh tế, kiểm soát lạm phát và phát triển các ngành, lĩnh vực chỉ là một vấn đề. Chẳng hạn, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, không chỉ giúp các doanh nghiệp vượt qua khó khăn trong giai đoạn hiện nay, mà trong dài dạn, có thể giúp họ cơ cấu lại tổ chức sản xuất, chuyển đổi số, kinh tế số, qua đó, sẽ có tác động tích cực lên năng suất lao động, hiệu quả hoạt động và sức cạnh tranh, giúp doanh nghiệp chuẩn bị các điều kiện cần thiết và sẵn sàng trước quá trình chuyển đổi số, kinh tế số diễn ra mạnh mẽ trên quy mô toàn cầu.

Hay đối với vấn đề nợ công, việc thực hiện Chương trình có thể tạo áp lực cân đối ngân sách và nợ công trong ngắn hạn, nhưng trong dài hạn, sẽ góp phần tạo ra nguồn thu mới bền vững cho ngân sách nhà nước, ổn định tài chính quốc gia.

Việc tập trung cho các dự án đầu tư công trọng điểm sẽ góp phần tạo đột phá về cơ sở hạ tầng, giảm thời gian và chi phí vận tải cho doanh nghiệp, tạo nền tảng cho tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế…

Đây là bộ giải pháp tổng thể, có quy mô đủ lớn, nên tôi tin rằng, khi thực hiện hiệu quả, sẽ có tác động sâu rộng và tích cực tới kinh tế - xã hội Việt Nam.

Như Bộ trưởng vừa nói, chương trình này có ý nghĩa rất lớn đối với sự phục hồi và phát triển của kinh tế - xã hội Việt Nam, nhưng điều kiện đi kèm luôn là “khi thực hiện hiệu quả”. Kỳ họp Quốc hội bất thường lần thứ nhất đã thông qua gói chính sách tài khóa, tiền tệ với quy mô 350.000 tỷ đồng để thực hiện chương trình phục hồi trong sự chờ đợi, vui mừng của người dân, của các doanh nghiệp và nhà đầu tư. Nhưng vấn đề lớn nhất vẫn là sẽ thực hiện như thế nào?

Điều này tôi đã nhấn mạnh nhiều lần trên nghị trường Quốc hội. Khi Quốc hội đã thông qua Chương trình, thì nhiệm vụ đầu tiên và quan trọng nhất là làm sao thực hiện hiệu quả Chương trình. Đây chính là nhiệm vụ, trách nhiệm nặng nề đối với cả hệ thống chính trị, các cấp, các ngành, đòi hỏi mỗi người phải phát huy trách nhiệm, nỗ lực, cố gắng đóng góp sức mình vào thành công chung.

Tiền cho gói hỗ trợ là tiền thuế của dân, vì vậy, phải được sử dụng một cách hiệu quả nhất, chọn đúng đối tượng, có trọng tâm, trọng điểm và tuân thủ đúng những nguyên tắc thị trường. Chính phủ sẽ chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện và huy động sự tham gia ngay từ đầu của Kiểm toán Nhà nước và các cơ quan chức năng để bảo đảm công khai, minh bạch, chống tiêu cực, tham nhũng, lợi ích nhóm và báo cáo Quốc hội kết quả thực hiện sau khi kết thúc thời hạn thực hiện.

Đồng thời, trong quá trình thực hiện, Chính phủ cũng sẽ theo dõi chặt chẽ, thường xuyên diễn biến giá cả trong nước và thế giới để kịp thời có phản ứng chính sách phù hợp.

Theo lộ trình được Chính phủ xây dựng, thì năm 2022 dự kiến thực hiện và giải ngân khoảng 42% tổng số vốn của Chương trình, phần còn lại sẽ thực hiện và giải ngân năm 2023.

Thưa Bộ trưởng, các giải pháp phát triển kinh tế - xã hội khác sẽ được thực hiện như thế nào?

Năm 2022 là năm có ý nghĩa quan trọng. Sự hồi phục và phát triển bứt phá của năm 2022 chính là nền tảng, tạo đà thuận lợi cho cả chặng đường phát triển sắp tới của đất nước, cụ thể là Kế hoạch 5 năm (2021-2025), Chiến lược 10 năm (2021-2030) và tầm nhìn đến năm 2045.

Vì có ý nghĩa quan trọng như vậy, lại trong bối cảnh kinh tế toàn cầu và trong nước vẫn đang đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức, chúng ta phải nỗ lực hơn nữa, tập trung tâm sức, nguồn lực, thời gian để phòng chống hiệu quả dịch Covid-19, coi đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của tất cả các cấp, các ngành. Cùng với đó là tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để người dân, doanh nghiệp sớm phục hồi sản xuất - kinh doanh, nhằm có thêm điều kiện, nguồn lực phòng chống dịch. Chúng ta phải tận dụng mọi cơ hội để đưa nền kinh tế phục hồi hiệu quả, phát triển bền vững.

Đây chính là một trong những giải pháp quan trọng được đề ra tại Nghị quyết số 01/NQ-CP của Chính phủ. Nghị quyết đề ra 12 nhóm nhiệm vụ, giải pháp, chúng ta phải tập trung thực hiện quyết liệt và hiệu quả. Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội là phần bổ sung quan trọng để thực hiện các mục tiêu, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội đã đề ra tại Kế hoạch 5 năm, hàng năm.

Với riêng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, như tôi đã nói, chúng tôi đang tiếp tục đi đầu trong triển khai thực hiện Nghị quyết số 01/NQ-CP. Nhiều nhiệm vụ quan trọng và nặng nề sẽ được tập trung thực hiện trong năm 2022. Một trong số đó là hướng dẫn các bộ, cơ quan trung ương và địa phương phân bổ, quản lý, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công theo đúng quy định của Luật Đầu tư công, các nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ và quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Đồng thời, nghiên cứu ban hành theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành các giải pháp giải ngân vốn đầu tư công năm 2022, nhất là các dự án quan trọng quốc gia, chương trình mục tiêu quốc gia, phấn đấu giải ngân hết 100% kế hoạch vốn đầu tư công trong năm 2022.

Cùng với đó, đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế; tập trung tháo gỡ vướng mắc, cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư, kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia…

Đồng thời, khẩn trương triển khai thực hiện hiệu quả các chính sách, giải pháp phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; phát triển nhanh sản xuất - kinh doanh, nhất là trong những ngành, lĩnh vực quan trọng; tiếp tục nghiên cứu, xây dựng chính sách về giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp thích ứng và phục hồi, cũng như các cơ chế, chính sách phát triển một số mô hình kinh doanh, sản phẩm, dịch vụ áp dụng công nghệ mới; thí điểm thực hiện để đánh giá hiệu quả phục hồi và tạo điều kiện phát triển đột phá một số ngành nghề, lĩnh vực có tiềm năng lớn…

Một nhiệm vụ quan trọng khác là hoàn thành, trình cấp có thẩm quyền phê duyệt các quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 để tạo lập không gian phát triển thống nhất… Đây là nhiệm vụ rất quan trọng, có ý nghĩa rất lớn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của không chỉ các địa phương, của các vùng, mà còn của cả đất nước…

Vậy còn chuyện thu hút đầu tư nước ngoài, thưa Bộ trưởng. Chúng ta đã nói rất nhiều đến việc tận dụng các cơ hội do xu hướng dịch chuyển đầu tư mang lại. Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội cũng đề cập việc tập trung thu hút đầu tư, khơi thông các nguồn lực đầu tư xã hội để phục hồi và phát triển kinh tế. Vậy làm thế nào để chúng ta có thể thu hút được nguồn lực quý giá này cho phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam?

Thời gian qua, bất chấp các tác động của dịch bệnh, đầu tư nước ngoài vào Việt Nam vẫn rất tích cực. Riêng năm 2021 đã thu hút được trên 31 tỷ USD, tăng 9,2% so với năm 2020, một mức tăng ấn tượng. Nhiều dự án lớn đã được đăng ký đầu tư vào Việt Nam và điều này cho thấy sự tin tưởng của các nhà đầu tư nước ngoài vào môi trường đầu tư, kinh doanh, tính hiệu quả trong các giải pháp đồng hành, hỗ trợ doanh nghiệp và thu hút đầu tư của Chính phủ. Cộng đồng doanh nghiệp và nhà đầu tư nước ngoài đã đánh giá rất cao nỗ lực của Chính phủ trong ứng phó với dịch bệnh, đồng thời có đánh giá lạc quan về khả năng phục hồi của kinh tế Việt Nam. Nhiều tập đoàn lớn, như Apple, Nike, Adidas, Samsung, Dell, Foxconn, Intel… đều khẳng định kế hoạch sản xuất dài hạn tại Việt Nam. Và đó là điều rất đáng mừng.

Để tăng cường thu hút đầu tư nước ngoài và thu hút được các dự án có chất lượng, chúng ta cần chuẩn bị sẵn sàng các điều kiện, như quỹ đất sạch, nhân lực, hạ tầng phục vụ sản xuất… cho các nhà đầu tư. Đồng thời, bám sát khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp đầu tư nước ngoài để kịp thời tháo gỡ khó khăn; đơn giản hóa quy trình, thủ tục, đẩy nhanh cấp phép đầu tư đối với các dự án đầu tư lớn, có quy mô 1 tỷ USD trở lên.

Bên cạnh đó, tiếp tục đổi mới phương thức xúc tiến đầu tư đối với các dự án lớn, không thụ động chờ đợi; tích cực chủ động lựa chọn, thu hút, hỗ trợ các đối tác, tập đoàn lớn, công nghệ cao, đứng đầu hoặc vận hành chuỗi giá trị, sẵn sàng chuyển giao công nghệ; tăng cường xúc tiến đầu tư trực tuyến, xúc tiến tại chỗ, phát huy hiệu quả của các kênh xúc tiến thông qua tổ chức, doanh nghiệp tư vấn quốc tế để chủ động tiếp cận và vận động Chính phủ các nước, các tập đoàn lớn nhằm thu hút các dự án lớn, quan trọng.

Một việc quan trọng khác, đó là phát huy vai trò của Tổ công tác đặc biệt của Thủ tướng Chính phủ không chỉ trong tháo gỡ khó khăn cho các dự án đầu tư, mà còn trong vận động, thu hút đầu tư các dự án lớn…

Với đồng bộ các giải pháp được thực hiện như vậy, Bộ trưởng có tin rằng, kinh tế - xã hội Việt Nam sẽ nhanh chóng phục hồi hiệu quả, phát triển bền vững?

Nhiệm vụ đặt ra cho năm 2022 là rất nặng nề trong bối cảnh nền kinh tế còn đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, vừa phải nỗ lực để phục hồi kinh tế nhanh, vừa phải cố gắng thực hiện các mục tiêu, giải pháp phát triển kinh tế, xã hội của năm 2022 và 5 năm đã đề ra. Điều này đòi hỏi phải có sự quyết tâm cao của toàn hệ thống chính trị, xã hội, doanh nghiệp và người dân.

Càng trong khó khăn, tinh thần dân tộc, đoàn kết, đồng lòng, cùng chung chí hướng càng được khơi dậy và phát huy mạnh mẽ, như những gì chúng ta đã làm được trong nỗ lực kiểm soát dịch Covid-19 và phát triển kinh tế - xã hội thời gian qua.

Tiếp nối thành công của Đại hội Đảng lần thứ XIII, cùng với những động lực mới, khí thế mới và sự vào cuộc của toàn hệ thống chính trị, với sự điều hành quyết liệt, kịp thời, hiệu quả của Chính phủ, với ý chí, bản lĩnh, sức sáng tạo và tinh thần mạnh mẽ, dũng cảm đương đầu với khó khăn, vượt qua thách thức của doanh nghiệp, người dân, chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng nền kinh tế sẽ phục hồi mạnh mẽ trong năm 2022, tiếp tục vững bước thực hiện thắng lợi mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của Chiến lược 10 năm và Kế hoạch 5 năm đã đề ra.