Từ chủ quan…
Năm 2021 theo nhiều người là năm của F0 chứng khoán, khi thị trường chứng kiến mức tăng kỷ lục về tài khoản mở mới, trong đó nhiều “tấm chiếu mới” gia nhập thị trường và dễ dàng có được thắng lợi.
Tuy nhiên, điều này cũng khiến nhiều người lo ngại rằng, mọi thứ diễn ra quá thuận lợi sẽ dễ mang đến tâm lý chủ quan. Tâm lý “mua đâu thắng đó” khiến nhiều nhà đầu tư bị cuốn vào các con sóng và thậm chí bị đu đỉnh.
Trao đổi cùng phóng viên Báo Đầu tư Chứng khoán, một môi giới nói, có nhiều nhà đầu tư F0 sau vài lần giao dịch và dễ dàng kiếm lời đã nghĩ chứng khoán là nơi dễ kiếm tiền và bắt đầu nảy sinh tâm lý chủ quan. Từ đó, thực hiện các giao dịch theo kiểu “hóng tin”, “nghe phím”. Nhiều nhà đầu tư tham gia các nhóm chat và coi đó là kênh để tìm kiếm cơ hội, mua theo các mã cổ phiếu được dẫn dắt trên nhóm, mục tiêu là đánh nhanh, thắng nhanh mà không sàng lọc thông tin, phân tích tình hình doanh nghiệp, bối cảnh vĩ mô, ngành nghề. Do đó, những thắng lợi nếu có đạt được chỉ là may mắn ngắn hạn và dễ bị tuột khỏi tay qua các đợt điều chỉnh.
… Đến FOMO
Năm 2021 là năm mà thị trường mang đến cho nhà đầu tư nhiều cung bậc cảm xúc, trong đó khi các đợt sóng lớn về cổ phiếu ngân hàng, thép, bất động sản xảy đến, nhiều nhà đầu tư đã bị tâm lý FOMO (sợ mất cơ hội). Nhiều nhà đầu tư nhận thấy các cổ phiếu tăng phi mã và chưa có dấu hiệu dừng lại đã mua đuổi, để rồi sau đó thị trường đảo chiều, cổ phiếu “quay xe” khiến nhà đầu tư thua lỗ, kẹt hàng.
Một điểm chung mà nhiều nhà đầu tư thực hiện trong năm 2021 là việc “chuyển tông” từ các cổ phiếu vốn hóa lớn sang dòng penny để tranh thủ các con sóng. Trao đổi cùng phóng viên, một chuyên gia phân tích cho rằng, năm qua có những giai đoạn các nhà đầu tư dễ bị FOMO khi bị cuốn theo con sóng đầu tư vào cổ phiếu đầu cơ. Cổ phiếu nhóm này có thể mang lại lợi nhuận hấp dẫn, nhưng cũng tiềm ẩn rất nhiều rủi ro khi “sai nhịp phách”.
Năm 2022, các cổ phiếu có nền tảng tốt sẽ dần thay thế các cổ phiếu tăng nóng và đưa nhà đầu tư trở về “chính đạo”.
“Đầu tư cổ phiếu cũng cần kiên nhẫn, không nên nhìn cổ phiếu khác tăng giá mà vội vã bán cổ phiếu trong danh mục để mua đuổi, vì rất có thể khi bạn bán rồi thì đến lượt cổ phiếu của bạn thăng hoa”, vị chuyên gia đưa ra lời khuyên.
Đưa ra cảnh báo cho các nhà đầu tư, chuyên gia này cho rằng, cần ý thức rất rõ rằng lợi nhuận bằng lần thì rủi ro cũng cao tương ứng, và chỉ nên bố trí một tỷ lệ nhỏ trong tổng vốn đầu tư để lướt thì sẽ an toàn hơn. Về cơ bản, cần tránh bẫy tâm lý FOMO khi tham gia thị trường bằng chính kỷ luật nghiêm khắc đặt ra ngay từ đầu và triệt để tuân thủ. Năm 2022, các cổ phiếu có nền tảng tốt sẽ dần thay thế các cổ phiếu tăng nóng và đưa nhà đầu tư trở về “chính đạo”.
Còn theo ông Lê Ngọc Nam, Giám đốc Phân tích và Tư vấn đầu tư Công ty Chứng khoán Tân Việt (TVSI), việc dự báo diễn biến thị trường trong ngắn hạn không bao giờ là chuyện đơn giản. Bẫy tâm lý thường liên quan nhiều đến chuyện định giá cổ phiếu, nếu nhà đầu tư định giá cổ phiếu mục tiêu quá cao sẽ dễ dẫn đến thiệt hại từ những nhịp điều chỉnh. Riêng các cổ phiếu có “mô hình cây thông” thì dù là cổ lớn hay nhỏ đều phải thực hiện điều chỉnh về mức hợp lý. Tuy nhiên, nếu nhà đầu tư không có kinh nghiệm hoặc bị FOMO sẽ khó có được định giá sát thực tế và phải nhận những thiệt hại.
Phải giữ nguyên tắc…
Đánh giá về câu chuyện bẫy tâm lý với các nhà đầu tư, ông Trần Minh Tuấn, cố vấn Hội đồng quản trị Công ty Chứng khoán Smart Invest cho rằng, bản chất của thị trường chứng khoán là nhà đầu tư mua sự kỳ vọng và bán khi sợ hãi, khi kỳ vọng quá lớn thì sẽ dẫn đến việc mua cổ phiếu quá giá trị và tạo ra bong bóng. Còn khi sợ hãi quá thì sẽ bán cổ phiếu dưới giá trị. Cả hai trường hợp này đều dẫn đến thua lỗ. Nhà đầu tư thường nghe nói rằng: “Mua khi thị trường sợ hãi, bán khi thị trường thăng hoa”, nhưng lúc nào là thăng hoa hay sợ hãi, hay gam độ thăng hoa, sợ hãi đã đủ chưa đều không dễ nhận định, phán đoán sai sẽ dẫn đến thua lỗ.
Do đó, theo ông Tuấn, để tránh bị rơi vào các bẫy tâm lý khi giao dịch, nhà đầu tư nên có sự phân tích về cơ bản, về yếu tố cốt lõi của doanh nghiệp, yếu tố chung của nền kinh tế xem cổ phiếu đang đồng pha hay ngược pha. Rồi sau đó kết hợp cùng phân tích kỹ thuật để có điểm mua, bán phù hợp.
“Một điều rất quan trọng là phải luôn tuân thủ nguyên tắc, tham lam hay sợ hãi vẫn phải tuân thủ, bỏ qua nguyên tắc sẽ bị cảm xúc chi phối. Đây là điều mà nhiều nhà đầu tư, kể cả nhà đầu tư Fn vẫn hay mắc phải, tức là khi bị cuốn vào thị trường, say thị trường mà quên đi nguyên tắc đã đề ra từ đầu”, ông Tuấn nhấn mạnh.
Theo ông Tuấn, hiện tại đang là giai đoạn thị trường không có xu hướng rõ rệt. Những lúc như vậy, nhà đầu tư nên giữ tỷ lệ danh mục cổ phiếu vừa phải với tổng tài sản ròng, khi có xu hướng, nhìn nhận được thì tham gia mạnh mẽ cũng không muộn. Cần tuyệt đối tránh câu chuyện cảm xúc chi phối, vì cả khi thị trường tăng trưởng vẫn có dòng cổ phiếu chạy sau và có thể lựa chọn.
…Và chọn phong cách phù hợp
Cũng nói thêm về bẫy tâm lý khi giao dịch, một chuyên gia cho rằng, kiến thức đúng, phương pháp đúng sẽ là giải pháp để hạn chế được những rủi ro.
Vị chuyên gia này nhấn mạnh, đừng nên phát minh lại bánh xe cho mất công, cái gì nghiên cứu được, thế giới họ nghiên cứu cả trăm năm rồi, việc của mỗi nhà đầu tư là lựa chọn, tìm xem trên thế giới có phương pháp nào phù hợp với niềm tin của mình thì thực hiện. Người có niềm tin mua cổ phiếu phải giữ dài hạn mới tốt thì chọn phương pháp đầu tư dài hạn. Người có định kiến giữ cổ phiếu lâu dài rủi ro, phải biết ứng biến mới là linh hoạt thì nên chọn đầu tư theo ngắn hạn.
“Bạn có niềm tin vào đầu tư cơ bản thì cứ đi thật sâu vào cơ bản và tìm các bậc thầy về cơ bản mà theo. Còn đã có niềm tin vào kỹ thuật, thì tìm người thật giỏi mà theo. Thậm chí, nếu bạn nghĩ tất cả các cái đó là vớ vẩn, biết tin của đội lái mới kiếm được nhiều tiền thì cứ theo niềm tin đó, miễn là bạn phải tiếp cận được từ sớm... Phương pháp nào cũng được, miễn là bạn phải thật giỏi, không ai toàn diện, không ai có thể giỏi tất cả, chỉ cần giỏi một thứ là đủ”, chuyên gia này nhấn mạnh.
