Ai trả lại công bằng cho nhà đầu tư?

Như người mù dò đường

Ngay khi giải pháp nhằm hạn chế tình trạng tắc nghẽn hệ thống giao dịch của Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE), cụ thể là các công ty chứng khoán cắt chức năng sửa/hủy lệnh trực tiếp của khách hàng được đưa ra sau phiên ngừng giao dịch chiều 1/6/2021, nhiều nhà đầu tư lâu năm lắc đầu chán nản.

Một nhân sự đang làm việc tại một quỹ đầu tư nước ngoài cho biết, không cho hủy/sửa lệnh, nhà tạo lập cho các sản phẩm chứng quyền có bảo đảm (CW), chứng chỉ quỹ đầu tư theo chỉ số (ETF) như người mù dò đường.

Bản thân các quỹ đầu tư khi đặt lệnh giao dịch sẽ dựa trên giá trung bình, nhưng nhiều nhà đầu tư giờ đây chuyển sang dùng lệnh thị trường (MP) để bán, dẫn đến tính chủ động trong tạo lập của các quỹ trở nên bị động.

Thị trường tuần qua là tuần “thị phi” đối với HOSE khi bảng điện tử liên tục gặp tình cảnh đơ, giật (lag), không chỉ nghẽn lệnh mà còn hiển thị các giao dịch chậm hàng chục phút theo thời gian thực.

Như phiên sáng 7/6, VN-Index đứng yên từ 9h45 đến 11h với mức tăng 2 điểm, thanh khoản 4.500 tỷ đồng, nhưng 15 phút trước giờ nghỉ trưa, chỉ số đột ngột hiển thị mức giảm 25 điểm - mạnh nhất kể từ cuối tháng 4 trở lại đây.

Tình trạng đơ tiếp diễn trong phiên sáng 8/6, khi các mức giá đặt lệnh, giá khớp, khối lượng hiển thị không thể hiện kịp thời.

Đơ bảng điện, nghẽn lệnh, trả lệnh chậm, dẫn đến tiền và hàng bị “treo”, sau đó tạo thành hiệu ứng quả cầu tuyết, thị trường lao dốc, khi nhiều nhà đầu tư do không thể đặt lệnh sửa/hủy nên buộc phải đặt lệnh MP, loại lệnh sẽ liên tục khớp tại bất cứ mức giá nào, miễn là có lệnh giao dịch đối ứng. Kết thúc phiên, chỉ số mất 40 điểm, đánh bay kết quả tăng điểm của tháng 5.

Cực kỳ lộn xộn là tình trạng hạn chế hủy/sửa lệnh diễn ra không đồng loạt ở khối công ty chứng khoán và không đồng đều ở các kênh giao dịch. Phần lớn nhà đầu tư không thể sửa/hủy lệnh, nhưng một bộ phận không nhỏ vẫn được thực hiện qua kênh môi giới bình thường, dẫn đến bất bình đẳng trong giao dịch.

Trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư Chứng khoán, nhà đầu tư Nguyễn Duy Ân bức xúc nói: “Thật không công bằng với nhà đầu tư. Bảng điện hiển thị sai giá, chậm, lỗi, lại không thể sửa/hủy lệnh, chẳng khác nào ép nhà đầu tư mua bán bằng lệnh MP”.

Nhà đầu tư Trần Hồng đặt câu hỏi: “Chúng tôi liệu có thể kiện công ty chứng khoán không công bằng khi khách “VIP” vẫn được môi giới cho sửa lệnh? Cơ quan quản lý có điều tra chuyện này? Mà điều tra thì nhà đầu tư có được đền bù thiệt hại không?”.

Bị nhà đầu tư phản ứng dữ dội, các công ty chứng khoán đã mở lại tính năng sửa/hủy lệnh, chỉ còn kiểm soát theo khung giờ nhất định theo yêu cầu của HOSE.

Nhà đầu tư bị “bắt nạt”

Sau khi thử nghiệm việc dừng sửa/hủy lệnh, số lệnh hủy giảm một nửa so với trước, giúp tính an toàn hệ thống và thanh khoản thị trường tăng cao, đến ngày 4/6, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và HOSE họp với 20 công ty chứng khoán hàng đầu, yêu cầu các công ty này cắt chức năng sửa/hủy lệnh trực tiếp của nhà đầu tư trên hệ thống.

Nhà đầu tư đã bị “bắt nạt”, thay vì được bảo vệ quyền lợi, cảnh báo rủi ro.

Đáng ngại hơn, khi mà việc cắt chức năng sửa/hủy lệnh của nhà đầu tư vào ngày 2 - 3/6 bắt đầu được thử nghiệm ở một số công ty chứng khoán lớn, thanh khoản tăng và thị trường tăng điểm, thì cuối tuần đó, một lãnh đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước bất thình lình tiết lộ con số dư nợ giao dịch ký quỹ (margin) toàn thị trường là hơn 112.000 tỷ đồng và cảnh báo nguy cơ thị trường đảo chiều.

Trước đó, Ủy ban gần như im lặng khi nhà đầu tư bức xúc vì nghẽn lệnh, hay tin đồn “căng” margin đã diễn ra nhiều lần, chưa kể các thông tin về kho hàng cho vay tới tỷ lệ 1:8, tức vay gấp 8 lần vốn bỏ ra để chơi chứng khoán. Đây được cho là một nhân tố khiến thị trường đảo chiều mạnh vào phiên thứ Hai, ngày 7/6.

“Chúng tôi như cá nằm trên thớt”, nhà đầu tư Trần Hồng nói.