Ai là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp?

Mở rộng khái niệm

Luật Chứng khoán 2006, được sửa đổi, bổ sung năm 2009 và đang có hiệu lực có quy định về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.

Theo đó, nhà đầu tư là các tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài tham gia đầu tư trên thị trường chứng khoán.

Tuy nhiên, chỉ có một số tổ chức đặc thù được xác định là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp bao gồm các ngân hàng thương mại, công ty tài chính, công ty cho thuê tài chính, tổ chức kinh doanh bảo hiểm, tổ chức kinh doanh chứng khoán. Các nhà đầu tư cá nhân được coi là nhà đầu tư “không chuyên”.

So với quy định hiện hành, Luật Chứng khoán mới mở rộng quy định về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp bao gồm cả các cá nhân và các tổ chức khác.

Theo đó, nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là nhà đầu tư có năng lực tài chính hoặc có trình độ chuyên môn về chứng khoán.

Đối với tổ chức, ngoài các ngân hàng, công ty bảo hiểm, công ty tài chính… như quy định hiện hành, Luật mới thừa nhận tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp của các pháp nhân là các công ty có vốn điều lệ đã góp đạt trên 100 tỷ đồng, các doanh nghiệp niêm yết, doanh nghiệp đăng ký giao dịch.

Ngoài ra, một số cá nhân đạt điều kiện nhất định cũng được công nhận là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp bao gồm người có chứng chỉ hành nghề chứng khoán; cá nhân nắm giữ danh mục đầu tư ít nhất 2 tỷ đồng hoặc cá nhân có thu nhập chịu thuế ít nhất 1 tỷ đồng.

Theo Luật mới, chỉ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp mới được tham gia các đợt chào bán chứng khoán (bao gồm cổ phiếu và trái phiếu) riêng lẻ của công ty đại chúng, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán. Đối với quỹ thành viên, chỉ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp mới được tham gia góp vốn.

Tiêu chí xác định

Luật mới giao Chính phủ quy định chi tiết cách xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Hiện Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang trong quá trình xây dựng Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Chứng khoán 2019.

Điều thị trường quan tâm là vấn đề xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp cũng như các thủ tục, tài liệu cần có để chứng minh và xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp đối với các cá nhân.

Dự thảo Nghị định lần 2 quy định trách nhiệm xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp thuộc về 2 nhóm: một là tổ chức phát hành, công ty quản lý quỹ chào bán chứng khoán riêng lẻ; hai là công ty chứng khoán nơi nhà đầu tư giao dịch mua chứng khoán, tổ chức lưu ký trái phiếu chào bán riêng lẻ.

Hiện nay, các nhà đầu tư thoải mái tham gia các đợt phát hành trái phiếu cũng như cổ phiếu riêng lẻ, nhưng sắp tới có thể sẽ khác.

Xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp đối với tổ chức có phần dễ dàng khi chỉ cần căn cứ vào giấy phép, vốn điều lệ hoặc tình trạng niêm yết, đăng ký giao dịch của tổ chức, đối với cá nhân có chứng chỉ hành nghề mối giới chỉ cần nộp chứng chỉ.

Đối với các nhà đầu tư còn lại, để xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp cần có xác nhận của các công ty chứng khoán nơi nhà đầu tư mở tài khoản giao dịch chứng khoán về giá trị thị trường của các danh mục đầu tư để chứng minh giá trị đầu tư từ 2 tỷ đồng trở lên.

Với trường hợp thu nhập chịu thuế từ 1 tỷ đồng trở lên, cần có hồ sơ khai thuế đã nộp cho cơ quan thuế hoặc chứng từ khấu trừ thuế trong năm gần nhất trước thời điểm xác định tư cách là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.

Đánh giá về các quy định này, ông Nguyễn Kim Long, Giám đốc Luật và Kiểm soát nội bộ, Công ty Chứng khoán SSI cho rằng, dự thảo lần 2 đã quy định khá cụ thể về ai sẽ là người xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và tài liệu cần để chứng minh.

Theo ông Long, còn một số vấn đề nhỏ đang được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước hoàn thiện, chẳng hạn nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp đã được xác định khi mua chứng khoán chào bán riêng lẻ thì không phải xác định lại khi bán chứng khoán đã mua để tiết kiệm thời gian, công sức của các bên.

Nhà đầu tư đã được một công ty chứng khoán xác nhận tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp trong vòng một năm thì có thể dùng xác nhận này để giao dịch ở công ty khác mà không cần phải nộp lại tài liệu chứng minh đủ điều kiện.

“Tôi nghĩ đây là một ý hay để giảm bớt việc một nhà đầu tư phải xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp nhiều lần. Giải pháp tốt hơn nữa là có cơ sở dữ liệu nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tập trung để các bên tham gia giao dịch truy cứu mà không phải xác định hoặc xác nhận lại, tuy nhiên, có lẽ chưa có giải pháp kỹ thuật khả thi ở thời điểm này”, ông Long nhận xét.

Giảm bớt rủi ro cho các bên

Đối với các quy định liên quan nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, một nhà đầu tư cho biết, về cơ bản, danh mục đầu tư của ông đạt tiêu chuẩn theo quy định của Luật.

Theo nhà đầu tư này, ngoài yếu tố định lượng là giá trị đầu tư lớn theo quy định, nếu đã gọi là chuyên nghiệp thì cần yếu tố định tính để đảm bảo tiêu chí chuyên nghiệp. Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp cũng cần có chuyên môn phù hợp, có kiến thức chuyên sâu nhất định.

Liên quan đến vấn đề này, ông Long cho rằng, thuật ngữ chuyên nghiệp không có nghĩa là giỏi hơn hoặc các nhà đầu tư khác thì không chuyên nghiệp bằng.

Trong ba tiêu chí để xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp cá nhân thì chỉ có một tiêu chí người có chứng chỉ hành nghề chứng khoán là nói đến trình độ chuyên môn.

Mục đích của việc xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là để phân loại, xác định các nhà đầu tư chứng khoán có khả năng chịu rủi ro cao hơn và như thế họ có thể đầu tư vào các sản phẩm tài chính có mức độ rủi ro cao.

Quy định phân loại nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp cũng giúp nhà đầu tư nâng cao trách nhiệm về các quyết định đầu tư. Một số nước dùng thuật ngữ nhà đầu tư có tài sản lớn (high-net-worth individuals) cũng cho mục đích này.

Trước mắt, theo quy định của Luật Chứng khoán 2019, chỉ có các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp được tham gia vào các đợt chào bán chứng khoán riêng lẻ (bao gồm cả cổ phiếu và trái phiếu), góp vốn vào quỹ đầu tư chứng khoán thành viên.

“Các tiêu chí để xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp theo Luật Chứng khoán không quá khắt khe, do đó, tôi nghĩ sẽ không thiếu hụt nhà đầu tư cho các đợt phát hành chứng khoán riêng lẻ. Về lâu dài, quy định này giúp giảm bớt rủi ro cho nhà đầu tư, giảm bớt rủi ro cho tổ chức phát hành và các tổ chức tư vấn nên sẽ có lợi cho sự phát triển chung của thị trường”, ông Long nói.