Việc ban hành Luật Phí và lệ phí theo hướng quy định danh mục cụ thể các loại phí và chuyển sang thực hiện cơ chế giá dịch vụ theo quy luật thị trường đối với các dịch vụ không phải do cơ quan nhà nước thực hiện tới đây được kỳ vọng sẽ góp phần xóa bỏ vấn nạn này.
Bát nháo hàng nghìn khoản thu tại địa phương
Tại Hội thảo “Một số vấn đề trong dự thảo Luật Phí và lệ phí” mới đây, những con số được công bố về các loại phí tại địa phương khiến không ít người giật mình về tình trạng lạm thu phí và phí chồng phí. Tại danh mục ban hành kèm theo Pháp lệnh Phí và lệ phí hiện hành chỉ quy định tổng cộng 73 loại phí và 42 loại lệ phí.
Tuy nhiên, theo TS. Lê Xuân Trường đến từ Học viện Tài chính, trên thực tế, chỉ riêng trong danh mục Chính phủ quy định chi tiết đã lên tới hơn 300 loại với 171 khoản phí và 130 khoản lệ phí. Khi tới quy định của HĐND cấp địa phương thì con số này tiếp tục được nhân lên tới hàng nghìn khoản theo từng nơi cụ thể theo nhu cầu của từng địa bàn.
Điều đáng quan tâm là không chỉ riêng người dân và nhiều doanh nghiệp do chưa nắm rõ về quyền và nghĩa vụ của mình trong việc nộp phí và lệ phí, mà ngay cả đến cơ quan nhà nước trực tiếp quản lý là Bộ Tài chính cũng không thể biết tường tận được các địa phương có những khoản thu gì.
“Dường như các khoản thu được chính quyền địa phương tự đặt ra quá dễ dàng mà không người dân cũng như cơ quan nhà nước nào có thể nắm rõ được. Có tình trạng lạm thu này phần lớn cũng là do bản thân người dân còn hạn chế về hiểu biết quyền và nghĩa vụ của mình, khi bị thu và nộp phí chẳng ai thắc mắc là phải nộp những khoản này theo quy định nào, do cơ quan nào quy định”, TS. Vũ Sĩ Cường, Học viện Tài chính lý giải và cho biết, hiện cơ quan chức năng đang rà soát lại các khoản thu và yêu cầu các địa phương báo cáo chi tiết để sắp tới, trong Luật Phí và lệ phí sẽ liệt kê chi tiết danh mục các khoản thu chứ không chỉ một số khoản nhất định như hiện tại.
Giải pháp nào để xóa lạm thu?
Theo TS. Lê Xuân Trường, điểm nổi bật của dự Luật Phí và lệ phí so với Pháp lệnh Phí và lệ phí là xác định cụ thể về danh mục phí và lệ phí. Theo đó, dự thảo Luật đã bãi bỏ một số khoản phí để chuyển sang thực hiện cơ chế giá dịch vụ theo quy luật thị trường đối với các dịch vụ không phải do cơ quan nhà nước thực hiện mà do các tổ chức, cá nhân ngoài nhà nước thực hiện.
Trên cơ sở kế thừa danh mục phí và lệ phí của Pháp lệnh, dự thảo Luật đề xuất danh mục phí gồm 51 khoản, trong đó có 36 khoản kế thừa, bổ sung thêm 15 khoản; danh mục lệ phí gồm 39 khoản, gồm 30 khoản kế thừa và bổ sung 9 khoản. Các loại phí và lệ phí được đề xuất loại bỏ bao gồm học phí; viện phí; phí qua đò, qua phà; phí hoa tiêu, dẫn đường; phí kiểm định phương tiện vận tải; phí đường bộ qua trạm thu BOT…
Về số lượng, dự thảo Luật mới đang được Quốc hội cho ý kiến và chuẩn bị thông qua giảm 22 khoản phí và 3 khoản lệ phí.
Theo ông Trường, với cách chuyển đổi này, Dự thảo Luật Phí và lệ phí hướng đến thúc đẩy xã hội hoá trong cung cấp dịch vụ, giảm bao cấp của Nhà nước, từ đó tận dụng khai thác hiệu quả nguồn lực của xã hội để đầu tư cung cấp dịch vụ cho xã hội, thúc đẩy nâng cao chất lượng dịch vụ, tạo sự sẵn có của những dịch vụ mà không nhất thiết Nhà nước phải là người cung cấp, đảm bảo công bằng trong điều tiết thu nhập theo đúng quy tắc thị trường là ai hưởng người đó trả tiền.
“Cũng với cách thức quy định này, Dự thảo Luật Phí và lệ phí sẽ tạo ra khuôn khổ pháp lý đầy đủ và toàn diện để điều chỉnh các mối quan hệ về thu ngân sách trong cung cấp và sử dụng dịch vụ công; khắc phục triệt để tình trạng tuỳ tiện, tự phát trong tổ chức thu phí, lệ phí”, ông Trường nhấn mạnh. Tuy nhiên, vẫn còn một điểm, theo ông Trường, dự thảo cần nghiên cứu xem xét có hướng xử lý triệt để tình trạng một số khoản phí chưa phù hợp hoặc trùng lặp, gây khó khăn cho hoạt động sản xuất - kinh doanh.
Để xóa bỏ triệt để tình trạng phí chồng phí, TS. Trường đề xuất, nên bỏ hẳn khỏi danh mục khoản lệ phí cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà, tài sản gắn liền với đất, vì trong danh mục đã có quy định về lệ phí trước bạ có tính chất thu này.
Đồng thời cũng bỏ lệ phí phân bổ kho số viễn thông, tài nguyên internet vì đã có phí cấp tên miền địa chỉ sử dụng internet, phí sử dụng kho số viễn thông và phí hoạt động viễn thông trong danh mục. Việc bỏ khoản lệ phí này sẽ giúp giảm gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp và dân cư.
