Ảnh Internet
Ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM cho biết, cải cách doanh nghiệp nhà nước (DNNN) là nội dung quan trọng, là mục tiêu của quá trình cải cách, tái cơ cấu nền kinh tế Việt Nam.
Chính phủ, cơ quan chức năng và các đơn vị hữu quan đang dồn lực thực hiện mục tiêu này. Tuy nhiên, vấn đề cũng phụ thuộc vào kết quả phân tích, đánh giá và nhận diện những tồn tại, hạn chế; thậm chí là những thực tế vô lý còn tiếp diện trong hoạt động của đội ngũ DNNN để tìm cách khắc phục, xử lý trong thời gian tới một cách triệt để, sáng suốt.
Theo báo cáo của CIEM, hiện cả nước còn khoảng 800 DNNN, trong đó có 108 đơn vị chủ lực gồm các tập đoàn, tổng công ty lớn và nắm giữ phần lớn số vốn Nhà nước, nguồn lực vật chết để tồn tại, phát triển.
Các doanh nghiệp này được hưởng nhiều ưu đãi về cơ chế chính sách như: ưu tiên trong tiếp cận và sử dụng mặt bằng sản xuất kinh doanh, vay vốn, cấp vốn các ngân hàng trong nước cũng như sử dụng phần lớn các khoản vay nước ngoài của Chính phủ… Tổng số nợ phải trả của các DNNN lên đến 1,7 triệu tỷ đồng.
Từ những ưu đãi liên tục và mạnh mẽ nói trên, đến nay khu vực DNNN đang thống lĩnh hoặc chi phối nhiều lĩnh vực, ngành hàng quan trọng như: điện, nước, nhiên liệu, khoáng sản, viễn thông, đường sắt… Trong khi đó, doanh nghiệp tư nhân không có cơ hội hoặc không thể tham gia và cạnh tranh bình đẳng với DNNN vì thiếu nguồn lực, điều kiện hỗ trợ từ cấp vĩ mô.
Các chuyên gia nhận định, từ vị thế đuợc ưu đãi như vậy nên không ít đơn vị làm ăn kém hiệu quả, thiếu tinh thần tự giác và nhất là không làm tròn trách nhiệm về bảo toàn và phát triển vốn, về nghĩa vụ nộp thuế và trả nợ. Trên thực tế, nhiều DNNN đã được hỗ trợ khi gặp khó khăn và “giải cứu” khi mất khả năng thanh toán.
Hơn nữa, có trường hợp DNNN chưa tính đúng, tính đủ chi phí đã áp dụng giá bán sản phẩm không chính xác, không tuân thủ kỷ luật tài chính, thiếu trách nhiệm giải trình cũng như không phải chịu sức ép về lợi nhuận. Ngoài ra, một số đơn vị được giao làm nhiệm vụ công ích hoạt động kiểu “một mình, một sân” đã gây ra sự biến dạng thị trường và thiệt hại cho người tiêu dùng. Những vấn đề, thực tế trên gây tâm lý e ngại và bức xúc trong xã hội, làm lãng phí, dàn trải hoặc sai lệch trong phân bổ nguồn lực tổng hợp của nền kinh tế.
Ông Phạm Đức Trung, Phó trưởng ban Cải cách doanh nghiệp của CIEM nhấn mạnh, những thực tế trên cho thấy sự bất bình đẳng giữa DNNN và doanh nghiệp tư nhân và sự cần thiết phải áp đặt cơ chế, kỷ luật thị trường đối với các DNNN một cách đầy đủ, nghiêm túc để thúc đảy tiến trình cải cách cũng như tạo dựng, bảo đảm môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng thật sự.
CIEM đưa ra một số kiến nghị gồm: Cơ quan chức năng cần tiếp tục hoàn thiện thể chế kingh tế thị trường, trong đó thống nhất khôn khổ hoạt động giữa các doanh nghiệp, không phân biệt nguồn gốc sở hữu; xây dựng và nhất quán thực hiện chính sách chủ sở hữu nhà nước đối với DNNN; đề xuất Chính phủ thành lập một cơ quan chuyên trách thực hiện chức năng chủ sở hữu đối với DNNN; hoàn thiện khuôn khổ theo dõi, giám sát, đánh giá và công khai thông tin, minh bạch hóa hoạt động của DNNN…
Ông Nguyễn Đình Cung nhấn mạnh, đã đến lúc cần xem xét lại và đổi mới vai trò, chức năng của DNNN và buộc mỗi đơn vị phải tuân thủ nguyên tắc “lời ăn, lỗ chịu” trong kinh doanh. Nếu gây hậu quả, thất thoát vốn hoặc để doanh nghiệp rơi vào tình trạng thua lỗ, phá sản thì cá nhân người điều hành, đội ngũ lãnh đạo DNNN phải chịu sự trừng phạt của thị trường cũng như chịu trách nhiệm trước pháp luật.
