Một vụ việc vừa được Vụ Thị trường châu Phi - Tây Á - Nam Á công bố là điển hình trong các trường hợp này. Vụ này cho biết, khoảng một tháng trước, một công ty tại Hà Nội đã nhờ Thương vụ Việt Nam tại Nigeria thẩm tra đối tác là Tổ chức Niger Delta Development Commission (NDDC). Thư ký của tổ chức này đưa ra thông tin về nhu cầu mua 350.000 tấn xi măng trong vòng 12 tháng để phục vụ việc xây cầu đường. Về thanh toán, NDDC đề nghị công ty Việt Nam cử đại diện sang Trung tâm thanh toán của NDDC đặt tại Nước Cộng hòa Ghana để ký kết và mở tài khoản trung gian tại Ngân hàng Barclays. Họ sẽ trả trước 50% tổng giá trị đơn hàng (11 triệu USD) vào tài khoản trung gian này. Ngay sau khi tiền được chuyển vào tài khoản của công ty Việt Nam thì tiền hoa hồng 800.000 USD cho người thư ký và các cộng sự khác của NDDC sẽ phải chuyển vào tài khoản cá nhân của người đó.
Theo NDDC, chứng từ cần có để ký hợp đồng gồm: hợp đồng mẫu, photo đăng ký kinh doanh, tài liệu chứng minh năng lực như vận đơn xuất hàng hoặc báo cáo sản lượng sản xuất hàng tháng trong các tháng gần đây, bản cam kết thực hiện hợp đồng. Chứng từ mở tài khoản ngân hàng gồm có: đơn mở tài khoản, thư ủy nhiệm, đăng ký kinh doanh, đăng ký địa chỉ kinh doanh, chứng minh thư nhân dân, hộ chiếu của giám đốc (2 bản) doanh nghiệp.
Quá trình ký kết hợp đồng, mở tài khoản và chuyển tiền vào tài khoản trung gian sẽ mất khoảng 2 ngày. Thời gian chuyển tiền về tài khoản tại Việt Nam mất khoảng 3 ngày tính từ ngày chuyển. Khi công ty Việt Nam cho biết, tiền chuyển về tài khoản của công ty ở Việt Nam có thể sẽ rất phức tạp thì NDDC đề xuất phương án, để chuyển tiền trực tiếp về ngân hàng tại Việt Nam và giảm thuế, công ty Việt Nam phải đăng ký với Phòng Công nghiệp và Thương mại Ghana (phí đăng ký 12.000 USD). Họ cũng đã gửi Cable Visa để giám đốc công ty Việt Nam sang Ghana làm việc trực tiếp.
Sau khi nhận được thư của doanh nghiệp Việt Nam nhờ xác minh NDDC, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Nigeria đã tìm hiểu qua các cơ quan chức năng tại Nigeria và Ghana. Câu trả lời sau đó rất rõ ràng: NDDC không có chức năng mua bán hàng hóa, việc nhập khẩu xi măng vào Nigeria phải có giấy phép nhập khẩu do đích thân Tổng thống nước này ký (giấy phép đặc biệt), mọi hàng hóa trước khi được nhập khẩu vào Nigeria phải có Giấy chứng nhận hợp chuẩn (SONCAP). Ngoài ra, ở Nigeria không có quy định thanh toán nào như NDDC đề xuất. Qua đó, Thương vụ Việt Nam tại Nigeria kết luận, đây là một vụ lừa đảo nhằm chiếm đoạt các loại phí, trước tiên là phí đăng ký tại Phòng Công nghiệp và Thương mại Ghana, nên đã đề nghị công ty Việt Nam chấm dứt giao dịch với đối tác Nigeria.
Không chỉ cơ quan quản lý cảnh báo doanh nghiệp thận trọng khi giao thương quốc tế, nhiều hiệp hội ngành hàng cũng nêu ra các trường hợp và thủ đoạn lừa đảo thương mại ngày càng tinh vi. Hiệp hội Thuỷ sản Việt Nam (VASEP) khuyến nghị doanh nghiệp thận trọng với phương thức bán hàng trả trước. Những vụ việc điển hình là Công ty Thương mại Transmex Pte Ltd, tại Singapore, đã gửi trước 11.000 USD tới Công ty Sociedad Comercial Seafood Trading Chile Ltd. để nhập khẩu một lô hàng thủy sản, nhưng sau đó, hàng không được chuyển đến. Công ty Breakers Fish Company Ltd ở Canada mua thủy sản của South Sea Company Ltd. có địa chỉ ở Santiago, Chile. Họ đã trả trước 75.000 đô - la Canada để nhập khẩu một lô cá hồi. Nhưng 6 tháng trôi qua, công ty này không nhận được hàng. Có doanh nghiệp bị lừa đã đệ đơn kiện kẻ lừa đảo lên tòa án nước sở tại. Nhưng dù đã có kết luận của tòa án, kẻ lừa đảo vẫn không trả tiền, trái lại còn thành lập doanh nghiệp khác để tiếp tục lừa đảo các doanh nhân ở nước ngoài. Những kẻ lừa đảo thường liên lạc với khách hàng tiềm năng, gửi hình ảnh và thông tin sản phẩm, sau đó gửi bản thỏa thuận, cam kết hàng sẽ được gửi sau khi khách hàng trả trước 1/3 giá trị lô hàng. Thậm chí, để đối tác tin vào giao dịch, nhiều thủ đoạn còn được các nhóm lừa đảo áp dụng như có hóa đơn thanh tra thủy sản, có vận đơn hàng không xác nhận đã chuyển lô hàng…
Trước tình trạng trên, một khuyến nghị không mới nhưng vẫn rất thời sự là: doanh nghiệp nên liên hệ đến các cơ quan thương vụ ở nước sở tại, các cơ quan quản lý chuyên trách trong nước để thẩm tra kỹ đối tác mới trước khi giao dịch.
