Bộ Kế hoạch và Đầu tư vừa tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Cải cách thể chế kinh tế Việt Nam để hội nhập và phát triển giai đoạn 2015-2020” nhằm tập trung phân tích, làm rõ thực trạng kinh tế Việt Nam hiện nay, chỉ ra những ‘nguy cơ” tụt hậu so với các nước khác trong khu vực và trên thế giới… xác định những nút thắt thể chế; trên cơ sở đó, đề xuất những kiến nghị đổi mới tư duy phát triển, các giải pháp cải cách thể chế kinh tế trong thời gian tới.
Đánh giá về kết quả tiến trình cải cách được triển khai trong gần 30 năm qua, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh khẳng định Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu lớn trong phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, thực trạng kinh tế Việt Nam gần đây cho thấy những dư địa để phát triển nhờ cải cách từ năm 1986 đến nay đã cạn dần, đặc biệt từ năm 2008 đến nay.
Cũng theo Bộ trưởng Bùi Quang Vinh, nhiều rào cản lớn về thể chế kinh tế đã xuất hiện; thể chế kinh tế hiện hành có những khoảng cách, những khác biệt so với thể chế kinh tế của các nền kinh tế thị trường ở Châu Âu, Hoa Kỳ và với nhiều nước trong khu vực…
"Từ thực tế trên, đòi hỏi Việt Nam phải đẩy mạnh cải cách, đổi mới vai trò của Nhà nước và thị trường, nâng cấp thể chế kinh tế thị trường, tạo hệ thống động lực khuyến khích mới theo chuẩn mực kinh tế thị trường phổ biến và hiện đại, qua đó thực hiện phân bổ lại và sử dụng nguồn lực quốc gia hiệu quả hơn”, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh nhấn mạnh.
Cuộc hội thảo khoa học do Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức
Chỉ ra thực trạng phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam và nguy cơ tụt hậu, đại diện Tổng cục Thống kê, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, GDP bình quân đầu người của Việt Nam 2014 đạt 2.052 USD, gấp 21 lần năm 1990, nhưng chỉ tương đương mức GDP bình quân: Malaysia (năm 1988); Thái Lan (năm 1993); Indonesia (năm 2008); Philippine (năm 2010); Hàn Quốc (1982).
Xét trên giác độ GDP bình quân đầu người, Việt Nam đi sau Hàn Quốc khoảng 30-35 năm; sau Malaysia 25 năm; Thái Lan 20 năm; sau Indonesia và Philippines 5-7 năm.
Trước những nguy cơ tụt hậu của nền kinh tế, TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng, Viện Nghiên cứu Kinh tế Trung ương (CIEM) nhấn mạnh, không thể chần chừ cải cách thể chế để phát triển bởi cải cách là con đường sống duy nhất để Việt nam thoát khỏi sự tụt hậu ngày càng lớn so với khu vực và thế giới.
“Nếu tiếp tục coi kinh tế Nhà nước là chủ đạo, thì sở hữu toàn dân, mà thực chất là sở hữu nhà nước, sẽ phải tiếp tục chiếm ưu thế; chúng ta không thể kết thúc quá trình chuyển đổi từ kinh tế kế hoạch sang kinh tế thị trường đầy đủ, hiện đại. Bởi vì chuyển đổi sở hữu từ sở hữu toàn dân là chủ yếu sang sở hữu tư nhân là chủ yếu, nhất là sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất là một trụ cột cơ bản của chuyển đổi sang kinh tế thị trường; thị trường các yếu tố sản xuất hoặc không thể hình thành, hoặc không thể phát triển, nhiều sai lệnh, rủi ro cao, chi phí cao… không thể là công cụ phân bổ và sử dụng hợp lý, hiệu quả nguồn lực khan hiếm của xã hội”, ông Cung nhấn mạnh.
Đề xuất các giải pháp cải cách thể chế kinh tế trong thời gian tới, TS. Nguyễn Đình Cung cho rằng, cần cơ cấu lại ngân sách, nhất là chi ngân sách và nâng cao hiệu quả các khoản chi ngân sách; dành tỷ lệ cao hơn, với số vốn nhiều hơn cho đầu tư; đồng thời, tuyệt đối không bố trí vốn đầu tư của Nhà nước cho các dự án, công trình chưa cần thiết…
Bên cạnh đó, tiếp tục các giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; tập trung chủ yếu vào cải cách toàn diện các quy định về điều kiện kinh doanh, các quy định quản lý chuyên ngành xuất khẩu và nhập khẩu, các quy định về thủ tục hành chính liên quan đến đầu tư, đất đai, xây dựng và môi trường; tạo và củng cố thêm mức độ an toàn, giảm chi phí, giảm rủi ro và tạo thuận lợi cho đầu tư, kinh doanh…
Chuyển đổi sở hữu từ sở hữu toàn dân là chủ yếu sang sở hữu tư nhân là chủ yếu, nhất là sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất là một trụ cột cơ bản của chuyển đổi sang kinh tế thị trường
Ở góc độ khác, PGS.TS Bùi Tất Thắng, Viện Chiến lược phát triển nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phải đổi mới tư duy phát triển và đổi mới mô hình phát triển kinh tế.
"Đổi mới tư duy phát triển là sự thay đổi cách thức suy nghĩ, quan niệm, cách tiếp cận về mô hình phát triển. Theo đó, cần khuyến khích các doanh nghiệp thuộc mọi hình thức sở hữu tham gia cung cấp dịch vụ công dưới nhiều hình thức. Không phân biệt giữa đơn vị sự nghiệp công lập và ngoài công lập", ông Thắng khuyến nghị.
Giám đốc Trung tâm Thông tin và Dự báo Kinh tế xã hội quốc gia, bà Mai Thị Thu đề cập vấn đề đảm bảo bình đẳng trong cung ứng và khả năng tiếp cận tốt nhất của đối tượng hưởng thụ.
Theo bà Thu cần phân định rõ chức năng của Nhà nước và thị trường ở từng khâu của quá trình tổ chức cung ứng dịch vụ; đồng thời, cơ chế chính sách của Nhà nước phải được xây dựng lại, không theo loại hình đơn vị cung ứng, mà cần thống nhất.
