Thu hẹp lĩnh vực đầu tư của Nhà nước
Dự thảo Đề án Cơ cấu lại đầu tư công giai đoạn 2017 - 2020 và một số định hướng đến năm 2025 lần đầu tiên được Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trình Chính phủ vào phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 11, diễn ra cuối tuần qua.
Mục tiêu của Dự thảo Đề án, theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng là chuyển đổi và hình thành cơ cấu đầu tư hợp lý, nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội của đầu tư công; thu hút tối đa và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực đầu tư phát triển; nâng cao chất lượng thể chế quản lý đầu tư công...
Trong đó, một trong những mục tiêu cụ thể đã được nhấn mạnh đó là chỉ rõ tỷ trọng vốn đầu tư nhà nước bình quân đạt khoảng 10-11% GDP, phấn đấu nâng tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư nhà nước lên trên 90%…
Như vậy, có thể thấy, cùng với việc đưa ra con số cụ thể về tỷ trọng vốn đầu tư nhà nước bình quân, định hướng thu hẹp lĩnh vực đầu tư của Nhà nước là rất rõ ràng, nhất là trong bối cảnh nguồn lực Nhà nước có hạn.
Theo lý giải của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tới đây, vốn ngân sách nhà nước và trái phiếu chính phủ sẽ được sử dụng tiết kiệm, hiệu quả, chỉ tập trung để hoàn thành và đẩy nhanh tiến độ thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia, dự án quan trọng quốc gia, các dự án trọng điểm, hoặc ưu tiên cho miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số...
“Không sử dụng ngân sách nhà nước đầu tư vào các lĩnh vực, dự án mà các thành phần kinh tế khác có thể đầu tư. Và nguyên tắc cần được quán triệt là sử dụng vốn ngân sách nhà nước như là vốn mồi để khai thác tối đa các nguồn vốn của các thành phần kinh tế khác thông qua các hình thức như PPP”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.
Trong khi đó, việc huy động và sử dụng nguồn vốn ODA phải gắn với quản lý hiệu quả nợ công, tiến tới giảm dần và chỉ lựa chọn những khoản vay, dự án thực sự hiệu quả để đầu tư.
Nguyên tắc đầu tư cần được quán triệt là sử dụng vốn ngân sách nhà nước như là vốn mồi để khai thác tối đa các nguồn vốn của các thành phần kinh tế khác thông qua các hình thức như PPP
- Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng
Vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước cũng sẽ được dành để tập trung đầu tư cho các dự án có khả năng thu hồi vốn trực tiếp của các thành phần kinh tế.
Còn vốn đầu tư của doanh nghiệp nhà nước chỉ tập trung đầu tư phát triển các ngành, lĩnh vực mà Nhà nước cần nắm giữ, bảo đảm đầu tư có hiệu quả, tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế khác cùng phát triển.
Mặc dù xác định tiếp tục đẩy mạnh cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước, song Dự thảo Đề án khẳng định, tiền thu được chỉ phục vụ mục đích “chi cho đầu tư phát triển, không sử dụng cho chi thường xuyên”.
Theo Dự thảo Đề án, việc cơ cấu lại tỷ trọng chi đầu tư phát triển trong tổng chi ngân sách nhà nước cũng sẽ được thực hiện, theo hướng phấn đấu đến năm 2020 tăng tỷ trọng chi đầu tư phát triển lên 30% tổng chi ngân sách nhà nước.
Hiện tại, tỷ trọng này rất thấp, muốn đầu tư hầu hết phải đi vay, nên đặt gánh nặng lên nợ công.
Và cơ hội để đầu tư tư nhân mở rộng
Dù đã nhiều lần được khẳng định, Nhà nước sẽ chỉ đầu tư những lĩnh vực mà tư nhân không làm được, song thực tế thời gian qua không hẳn như vậy.
Theo Dự thảo Đề án, việc cơ cấu lại tỷ trọng chi đầu tư phát triển trong tổng chi ngân sách nhà nước cũng sẽ được thực hiện, theo hướng phấn đấu đến năm 2020 tăng tỷ trọng chi đầu tư phát triển lên 30% tổng chi ngân sách nhà nước.
Nhưng ở Dự thảo Đề án Cơ cấu lại đầu tư công lần này, chủ trương đó đã được khẳng định một cách dứt khoát. Đó là từng bước giảm thiểu vai trò đầu tư trực tiếp của Nhà nước, vốn nhà nước chỉ là “vốn mồi”.
“Sẽ mở rộng tối đa phạm vi và cơ hội cho đầu tư tư nhân, nhất là tư nhân trong nước.
Khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư tư nhân tham gia phát triển hạ tầng, phát triển các ngành, các sản phẩm có lợi thế, có tiềm năng phát triển và các vùng kinh tế động lực, một số ngành nghề trong lĩnh vực xã hội, xử lý môi trường…”, Dự thảo Đề án nhấn mạnh.
Nguyên tắc và định hướng đã có, điều quan trọng là làm sao để thực sự mở rộng cơ hội cho đầu tư tư nhân.
Bởi thực tế, đây không phải là lần đầu tiên, chuyện “ưu tiên” cho khu vực tư nhân được nhắc tới. Nghiên cứu xây dựng khung pháp lý để bảo đảm môi trường cạnh tranh và quyền lợi của nhà đầu tư trong lĩnh vực đầu tư kinh doanh các dự án kết cấu hạ tầng; cũng như công khai các quy hoạch phát triển các ngành, lĩnh vực, danh mục các dự án cấp thiết để giới thiệu, xúc tiến và kêu gọi các nhà đầu tư trong và ngoài nước... đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất trong Dự thảo Đề án.
Dù xác định tiếp tục đẩy mạnh cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước, song Dự thảo Đề án khẳng định, tiền thu được chỉ phục vụ “chi cho đầu tư phát triển”.
Và một điểm nhấn quan trọng, Dự thảo Đề án xác định phải “tạo đột phá thu hút đầu tư theo hình thức PPP”. Thực tế sau một thời gian triển khai, dù đây là hình thức đầu tư được ưu tiên lựa chọn, song chưa nhiều dự án đầu tư theo mô hình này được thực hiện. Một số vướng mắc về cơ chế, chính sách pháp luật đang là rào cản để đầu tư tư nhân tiếp cận được các dự án PPP.
“Đầu tư theo hình thức PPP cần được tách biệt khỏi đầu tư công thông thường với hệ thống pháp luật riêng biệt.
Do vậy, cần hoàn thiện hệ thống quy phạm pháp luật về đầu tư theo hình thức PPP, đặc biệt là các giải pháp về cơ chế chính sách và các quy định pháp luật về nghĩa vụ, trách nhiệm và quyền lợi của chủ đầu tư, bảo đảm hài hòa giữa lợi ích của Nhà nước và doanh nghiệp đối với từng hình thức đầu tư cụ thể”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.
