Không chỉ là dự án FDI có quy mô lớn nhất của tỉnh Nghệ An, Dự án Nhà máy sản xuất sắt xốp Kobelco còn là dự án sử dụng công nghệ cao nhằm sản xuất ra những sản phẩm đủ tiêu chuẩn xuất khẩu sang Nhật Bản và phục vụ nhu cầu trong nước. Chính vì vậy, UBND tỉnh Nghệ An rất nỗ lực tạo mọi điều kiện tốt nhất, kể cả việc trình văn bản kiến nghị với Chính phủ cho áp dụng một số cơ chế ưu đãi đặc biệt để chủ đầu tư quyết tâm thực hiện Dự án.
Tuy nhiên, ông Takashi Matsutani, Phó tổng giám đốc điều hành Công ty TNHH Thép Kobe cho biết: “Phải đảm bảo nguồn nguyên liệu cung cấp cho Nhà máy để sản xuất ổn định, thì chúng tôi mới tiến hành xây dựng Nhà máy. Kobe không thể bỏ ra 1 tỷ USD để xây dựng nhà máy, sau đó “đắp chiếu” nằm chờ nguyên liệu”.
Theo hồ sơ thiết kế, Dự án có công suất 2 triệu tấn/năm, vốn đầu tư 1 tỷ USD, sau khi vận hành sẽ sử dụng nguồn nguyên liệu quặng sắt từ mỏ sắt Thạch Khê (Hà Tĩnh) và than từ Quảng Ninh. Sản phẩm của Nhà máy là sắt xốp chất lượng cao với tỷ lệ sắt 96 - 97%, carbon 2,5 - 3%, chủ yếu xuất khẩu sang Nhật Bản và một phần phục vụ nhu cầu trong nước.
Sở dĩ nhà máy sản xuất sắt xốp Kobelco được khởi công từ năm 2010 là do trước đó, Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê (TIC) đã ra đời (năm 2007) với vốn điều lệ 2.400 tỷ đồng và những cam kết đảm bảo đúng tiến độ, dự kiến từ năm 2013 sẽ khai thác đại trà hàng triệu tấn quặng sắt mỗi năm cung cấp cho các nhà máy luyện thép trong nước và xuất khẩu. Thế nhưng, ngay khi biết được thông tin, năm 2010, các cổ đông của TIC đã không góp đủ 1.300 tỷ đồng theo cam kết, mà chỉ góp được 221,5 tỷ đồng, ngay lập tức, Tập đoàn Thép Kobe cho dừng việc xây dựng Nhà máy. Từ đó đến nay, số phận của Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê ngày càng mịt mờ, Dự án Nhà máy sản xuất sắt xốp Kobelco tại Nghệ An vốn phụ thuộc vào nguyên liệu của TIC cũng phải tạm dừng.
Tại cuộc đối thoại công - tư Việt - Nhật lần thứ 2 diễn ra đầu năm nay ở Hà Nội, ông Yukio Edano, Bộ trưởng Bộ Kinh tế - Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản đề nghị đối tác Việt Nam tạo điều kiện thuận lợi để 8 dự án FDI của Nhật Bản đầu tư vào Việt Nam, trong đó có Dự án Nhà máy sản xuất sắt xốp Kobelco đẩy nhanh tiến độ thực hiện.
Ông Takashi Matsutani, Phó tổng giám đốc điều hành Công ty TNHH Thép Kobe cũng kiến nghị Chính phủ và các cơ quan liên quan của Việt Nam chỉ đạo xúc tiến thực hiện việc để Kobe tham gia Dự án Khai thác mỏ sắt Thạch Khê tại Hà Tĩnh, nhằm mở ra một hướng đi khả thi cho cả hai công ty. Theo đại diện Kobe, tuy mỏ sắt Thạch Khê có trữ lượng lớn, nhưng quặng sắt ở đây lẫn nhiều tạp chất, đòi hỏi phải có kỹ thuật và công nghệ cao xử lý, Kobe hoàn toàn có thể giải quyết vấn đề này. Nếu được tham gia dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê, ngoài vấn đề hỗ trợ tài chính, Kobe sẽ hỗ trợ về công nghệ để dự án khai thác hiệu quả.
Ngày 18/2/2014, Bộ Công thương đã có Công văn 1144/BCT-CNNg yêu cầu Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam và TIC khẩn trương thực hiện thẩm định và phê duyệt Dự án trong tháng 2/2014 và yêu cầu các cổ đông nhanh chóng góp đủ vốn điều lệ 2.400 tỷ đồng. Công văn cũng nêu rõ, trong trường hợp các cổ đông không có khả năng góp vốn, đề nghị TIC xem xét việc góp vốn có sự tham gia của Tập đoàn Kobe Steel (Nhật Bản) như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, thời hạn thực hiện trong tháng 2/2014. Thế nhưng, đến nay, vấn đề trên vẫn chưa được các bên liên quan thực hiện. Điều đó cũng đồng nghĩa với việc dự án FDI tỷ đô ở Nghệ An tiếp tục phải “đắp chiếu” nằm chờ.
