Hôm nay, ngày 26/1, Hội nghị phổ biến hướng dẫn Luật Đầu tư công và lập kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 dành cho các tỉnh phía Nam sẽ được tổ chức tại TP.HCM. Đầu tuần sau, một hội nghị tương tự sẽ được triển khai tại Hà Nội dành cho các địa phương phía Bắc
Hai ngày trước, toàn bộ cán bộ Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã dành một buổi thảo luận tập trung về các nội dung chủ yếu của Luật Đầu tư công và tổ chức triển khai thực hiện tại các đơn vị của Bộ. Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh đích thân chủ trì thảo luận.
“Đây là phần việc phức tạp. Nếu không nghiên cứu và hiểu sâu, hiểu cặn kẽ, việc thực thi Luật Đầu tư công, nhất là những quy định mới để trả lại trật tự và tính kỷ luật trong hoạt động đầu tư công, sẽ rất khó, vì sẽ đụng chạm tới nhiều bộ, ngành, địa phương”, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư trao đổi thẳng thắn.
Vào năm 2011, khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị 1792/2011/CT-TTg về việc tăng cường quản lý đầu tư từ vốn ngân sách nhà nước và vốn trái phiếu Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã dành thời gian để đào tạo 500 cán bộ của mình. Vậy nhưng việc thực thi rất chật vật khi năm 2012, năm đầu tiên Bộ Kế hoạch và Đầu tư giao kế hoạch đầu tư chậm so với yêu cầu.
Nhưng lần này, cái khó mà Bộ trưởng Vinh đề cập lớn hơn rất nhiều. Đặc biệt là những thay đổi rất lớn trong tư duy về quản lý và xây dựng kế hoạch đầu tư công, từ việc lập, quyết định chủ trương đầu tư chương trình, dự án công; việc thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn sang việc chuyển từ kế hoạch đầu tư công ngắn hạn hàng năm sang kế hoạch đầu tư công trung hạn 5 năm.
“Những thay đổi về tư duy này sẽ chấm dứt tình trạng các vị lãnh đạo muốn ghi dấu ấn bằng dự án, bất kể có vốn hay không. Việc địa phương trình xin đầu tư nhân dịp có lãnh đạo cấp cao đến làm việc, lờ ý kiến của các bô, ngành cũng sẽ chấm dứt. Nhưng khó khăn trước mắt là việc từ ngày 1/1/2015, Luật Đầu tư công không chấp nhận bố trí kế hoạch đầu tư công để thanh toán nợ đọng xây dựng cơ bản phát sinh”, Bộ trưởng Vinh phân tích.
Xử lý nợ đọng xây dựng cơ bản
Cũng phải nói thêm, nợ xây dựng cơ bản đang làm khó các bô, ngành và nhất là các địa phương trong xây dựng kế hoạch trung hạn.
Tính đến 30/6/2014, tổng nợ xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách và vốn trái phiếu chính phủ được thống kê khoảng 44.590 tỷ đồng, trong đó, các địa phương đã gánh 35.453 tỷ đồng.
Một số địa phương đang là “con nợ” lớn như Hà Giang (khoảng hơn 3.800 tỷ đồng) nếu như tuân thủ nguyên tắc ưu tiên phân bổ vốn cho các dự án dở dang, vốn đối ứng cho các dự án ODA và trả nợ xây dựng cơ bản, có thể hết cơ hội cho các dự án mới.
Ông Nguyễn Tuấn, Phó Vụ trưởng Vụ kinh tế địa phương và lãnh thổ (Bộ Kế hoạch và Đầu tư ) cho rằng, nợ xây dựng cơ bản lớn cộng với nguyên tắc chỉ có những dự án có quyết định chủ trương đầu tư mới được xem xét đưa vào kế hoạch đầu tư trung hạn, thì năm 2016 có thể nhiều địa phương chỉ đủ thời gian xử lý các dự án tồn đọng.
Về vấn đề này, Bộ trưởng Vinh chỉ đạo, phải có hướng dẫn để các địa phương, bộ, ngành kê khai phân loại nợ, tìm nguyên nhân và có phương án xử lý trong kế hoạch đầu tư trung hạn 2016-2020.
“Có những khoản nợ địa phương phải tự xử lý do tự quyết định đầu tư, nhưng có những khoản nợ xuất phát từ tình trạng địa phương “vẽ” dự án với mức vốn rất thấp để lọt cửa vào kế hoạch đầu tư được duyệt, nhưng khi thực hiện, tổng mức đầu tư bị đội lên. Thực tiễn đang đẻ ra những khoản nợ rất phức tạp. Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ cùng với các địa phương kê khai, có thể phải trình Ủy ban Thường vụ quốc hội, Chính phủ có phương án xử lý”, ông Vinh nói.
Như vậy, khối lượng công việc chuẩn bị cho danh mục đầu tư trung hạn mà Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ phải hoàn tất trình Quốc hội vào tháng 10 tới sẽ đội lên rất lớn.
Nhất là khi nhiều công việc của năm 2015 sẽ không thể làm tuần tự như quy trình lập, thẩm định kế hoạch đầu tư trung hạn theo Luật Đầu tư công, do thời gian Luật có hiệu lực đã chậm quá nửa so với thời điểm bắt đầu lập kế hoạch cho giai đoạn sau (theo luật là trước ngày 31/3 của năm thứ 4 của kế hoạch đầu tư trung hạn giai đoạn trước).
Theo dự kiến, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ căn cứ vào số liệu tổng hợp về nguồn vốn đầu tư công của các ngành, địa phương đã được giao trong 5 năm qua (2011-2015) ở tất cả các nguồn vốn (ngân sách nhà nước, trái phiếu chính phủ, ODA – gồm cả nguồn vốn đối ứng trong nước, vốn dành cho các chương trình mục tiêu quốc gia, tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước…) để làm cơ sở thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn cho các dự án, chương trình sử dụng vốn ngân sách trung ương giai đoạn 2016-2020 mà Luật đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì thẩm định, bao gồm cả các dự án do các bộ, ngành, địa phương quản lý.
Bà Nguyễn Thị Phú Hà, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp kinh tế quốc dân, với nguyên tắc này, các bộ, ngành, địa phương trước khi gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ phải tổ chức thẩm định sơ bộ nguồn vốn và khả năng cân đối với với các chương trình, chương trình, dự án được giao quản lý. Bộ Kế hoạch và Đầu tư khi thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn sẽ phải trả lời có bố trí nguồn vốn hay không thay vì cách trả lời lâu nay là nhất trí về nguyên tắc và sẽ xem xét bố trí.
Tất nhiên, sẽ phải có những giải pháp hợp lý cho giai đoạn chuyển tiếp. Nhưng theo chỉ đạo của Bộ trưởng Bùi Quang Vinh, nguyên tắc là kiên quyết làm, thậm chí sẽ phải chấp nhận trả giá để đưa hoạt động đầu tư công vào kỷ luật.
“Không để tình trạng cứ làm dự án kiểu đặt chỗ như những năm trước. Đây là nền tảng cho sự bài bản, minh bạch cho kỳ xây dựng kế hoạch đầu tư trung hạn tiếp theo”, ông Vinh nói.
