Lỗ vẫn phải nộp thuế?
Theo nội dung Tờ trình về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật thuế, mà Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng trình bày tại Quốc hội ngày 3/11, Chính phủ trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung quy định tại Điều 13, 14 Luật thuế TNCN hiện hành theo hướng: cá nhân chuyển nhượng chứng khoán nộp thuế 0,1% trên giá bán chứng khoán từng lần chuyển nhượng… Dự thảo Nghị định hướng dẫn luật này quy định: thu nhập tính thuế từ chuyển nhượng chứng khoán được xác định bằng giá bán chứng khoán.
Với đề xuất trên nếu được Quốc hội thông qua, thay vì NĐT được lựa chọn một trong hai phương pháp như quy định hiện hành là: theo thuế suất 20% trên thu nhập năm (giá bán - giá mua và các chi phí liên quan); nộp thuế 0,1% trên giá bán từng lần nếu không xác định được giá vốn, các chi phí liên quan..., thì sẽ chỉ còn một phương pháp nộp thuế.
Điều đáng nói là nếu áp dụng theo phương án trên, một bất cập lớn nhất lâu nay mà NĐT phản ánh là đầu tư thua lỗ vẫn phải nộp thuế, tiếp tục tồn tại. Lý do là bởi thu nhập chịu thuế được xác định theo giá chuyển nhượng chứng khoán từng lần, chứ không theo đúng bản chất của nghiệp vụ thuế là xác định thu nhập trên cơ sở lấy giá bán - giá mua và các chi phí liên quan. Với cách đánh thuế này, dự thảo Luật dùng khái niệm thu nhập chịu thuế là không chính xác, thực chất đó là doanh thu bán chứng khoán.
Bất cập trên tồn tại từ khi Luật thuế TNCN được ban hành năm 2007 đến nay. Theo phản ánh của NĐT, cả trước và sau khi Luật thuế TNCN được sửa đổi, khi đầu tư thua lỗ, NĐT vẫn phải nộp thuế. Đây là nghịch lý khó chấp nhận, trái nguyên lý quan trọng nhất của nghiệp vụ thuế là đầu tư, kinh doanh có lãi mới phải đóng thuế. Bất cập này đang làm nản lòng NĐT, bởi thua lỗ nhưng vẫn phải đóng thuế, càng làm cho mức lỗ của họ thêm trầm trọng.
Khó thuyết phục
Theo Bộ Tài chính, việc đề xuất sửa đổi Luật thuế TNCN theo hướng trên là để minh bạch chính sách, tránh vướng mắc trong thực hiện và cải cách thủ tục hành chính.
Theo báo cáo tổng kết đánh giá thực hiện Luật thuế TNCN của Chính phủ, với quy định hiện hành, có thể áp dụng cả hai loại thuế suất 20% hoặc 0,1%, trong khi Luật chưa quy định cụ thể việc cá nhân được phép lựa chọn một trong hai loại thuế suất này, dẫn đến vướng mắc trong thực hiện khi cá nhân đã nộp thuế 0,1%, nhưng đến cuối năm có bắt buộc phải quyết toán lại theo thuế suất 20% nữa hay không?
Theo báo cáo của Chính phủ, nghiên cứu kinh nghiệm của các nước cho thấy, có quốc gia gộp chung thuế thu nhập trong lĩnh vực chứng khoán vào thu nhập từ tiền lương, tiền công và áp dụng theo biểu thuế lũy tiến chung (Thái Lan); có quốc gia tách ra đánh thuế riêng như Việt Nam, đây là phương thức phổ biến và trong những năm gần đây, nhiều quốc gia đã cải cách thuế TNCN theo hướng này. Cũng có một số nước áp dụng cả hai phương pháp: tính thuế trên thu nhập và tính trên giá trị giao dịch, song số lượng các quốc gia áp dụng phương thức này không nhiều. Phương pháp tính thuế dựa trên thu nhập vẫn là phương pháp phổ biến, được nhiều nước áp dụng (Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia...). Việc áp dụng cách thức tính thuế dựa trên giá trị giao dịch tuy có áp dụng ở một số quốc gia, song thường ít thấy…
Từ kinh nghiệm trên, rõ ràng cách đánh thuế TNCN đối với NĐT cá nhân tại Việt Nam đã được ban hành theo mô hình “không nhiều” ở các nước, khi cho phép áp dụng cả hai phương pháp tính thuế trên thu nhập và tính trên giá trị giao dịch. Tình trạng này tiếp tục lặp lại với phương án đang chờ Quốc hội thông qua, khi áp dụng cách thức tính thuế dựa trên giá trị giao dịch.
Tại cuộc đối thoại về chính sách thuế mới đây, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Hoàng Anh Tuấn cho biết, việc Bộ đề xuất áp dụng một phương pháp đánh thuế đối với NĐT cá nhân tham gia TTCK là nhằm tạo thuận lợi cho người nộp thuế.
Nếu việc sửa đổi Luật thuế TNCN theo hướng trên được thông qua và áp dụng từ 1/1/2015, thì việc thu thuế không có khác biệt gì so với hiện tại, nghĩa là sau mỗi lần bán chứng khoán, NĐT bị khấu trừ thuế với mức 0,1% trên giá bán chứng khoán từng lần, bất kể lỗ hay lãi. Với phương án đánh thuế mới, điểm khó nhất là xác định thu thập chịu thuế, để đảm bảo việc đánh thuế công bằng, có lãi mới thu thuế, tiếp tục được cơ quan quản lý “đẩy” cho người nộp thuế gánh chịu.
