Bước mở chính sách
Gần 3 tháng trôi qua kể từ khi quy định về nới room cho NĐT nước ngoài tại Nghị định 60/2015 hướng dẫn Luật Chứng khoán có hiệu lực, ngoại trừ những phản ứng tâm lý tích cực ban đầu, đến nay, tác động của quy định này lên thị trường chưa mấy rõ nét, đặc biệt là trên phương diện cải thiện khả năng thu hút dòng vốn ngoại cho TTCK như kỳ vọng trước khi ban hành chính sách này.
Nguyên nhân của tình trạng trên chủ yếu là do các DN phải đợi nghị định hướng dẫn Luật Đầu tư ban hành, để làm rõ một số câu hỏi như: DN trong nước khi mở room dẫn đến NĐT nước ngoài sở hữu từ 51% vốn điều lệ trở lên có trở thành NĐT nước ngoài hay không? Do tỷ lệ sở hữu cổ phần của NĐT nước ngoài tại các DN niêm yết thường xuyên biến động, nên căn cứ vào đâu, thời điểm nào để xác định DN là NĐT trong nước hay nước ngoài? Tương ứng với đó, pháp luật trong lĩnh vực đầu tư, chứng khoán ứng xử với họ ra sao?
Theo Nghị định 118/2015, NĐT nước ngoài đầu tư theo hình thức góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp trong tổ chức kinh tế không phải thực hiện thủ tục cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư. Tổ chức kinh tế có NĐT nước ngoài đầu tư theo hình thức góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp thực hiện thủ tục đăng ký thay đổi thành viên, cổ đông tại Cơ quan đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật về DN và pháp luật khác tương ứng với từng loại hình tổ chức kinh tế, trừ các trường hợp: NĐT nước ngoài góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp vào tổ chức kinh tế kinh doanh ngành, nghề đầu tư có điều kiện đối với NĐT nước ngoài...
Những băn khoăn trên phần nào được giải tỏa với Nghị định 118/2015. Theo đó, khoản 5, Điều 45, Nghị định 118 quy định, khi đầu tư, giao dịch chứng khoán trên TTCK, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài là công ty đại chúng có cổ phiếu niêm yết hoặc đăng ký giao dịch trên sở GDCK và quỹ đại chúng chỉ thực hiện theo quy định của pháp luật chứng khoán về thủ tục đầu tư, tỷ lệ sở hữu vốn điều lệ, trừ trường hợp pháp luật và điều ước quốc tế về đầu tư có quy định khác về tỷ lệ sở hữu vốn điều lệ. Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư hướng dẫn thực hiện quy định này.
Đặc biệt, Nghị định 118 định rõ nguyên tắc áp dụng điều kiện đầu tư đối với NĐT nước ngoài. Theo đó, NĐT nước ngoài thực hiện hoạt động đầu tư thuộc các ngành nghề khác nhau phải đáp ứng toàn bộ điều kiện đầu tư đối với các ngành nghề đó. NĐT nước ngoài thuộc đối tượng áp dụng của các điều ước quốc tế về đầu tư có quy định khác nhau về điều kiện đầu tư được lựa chọn áp dụng điều kiện đầu tư quy định tại một trong các điều ước đó; trường hợp đã lựa chọn một điều ước quốc tế, thì NĐT nước ngoài thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định của điều ước quốc tế đó.
Đối với những ngành, phân ngành dịch vụ chưa cam kết, hoặc không được quy định tại Biểu cam kết của Việt Nam trong WTO và điều ước quốc tế về đầu tư khác mà pháp luật Việt Nam đã có quy định về điều kiện đầu tư đối với NĐT nước ngoài thì áp dụng quy định của pháp luật Việt Nam. NĐT nước ngoài thuộc vùng lãnh thổ không phải là thành viên WTO thực hiện hoạt động đầu tư tại Việt Nam được áp dụng điều kiện đầu tư như quy định đối với NĐT thuộc quốc gia, vùng lãnh thổ là thành viên WTO, trừ trường hợp pháp luật và điều ước quốc tế giữa Việt Nam và quốc gia, vùng lãnh thổ đó có quy định khác.
Đối với những ngành, phân ngành dịch vụ chưa cam kết, hoặc không được quy định tại Biểu cam kết của Việt Nam trong WTO và điều ước quốc tế về đầu tư khác mà pháp luật Việt Nam chưa có quy định về điều kiện đầu tư đối với NĐT nước ngoài, cơ quan đăng ký đầu tư lấy ý kiến Bộ Kế hoạch và Đầu tư và bộ quản lý ngành để xem xét, quyết định…
Liên quan đến quy định về công bố điều kiện đầu tư kinh doanh, Nghị định 118 quy định, Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với các bộ rà soát, tập hợp điều kiện đầu tư kinh doanh để công bố trên Cổng Thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp… Trong trường hợp điều kiện đầu tư kinh doanh có sự thay đổi theo quy định tại các luật, pháp lệnh, nghị định, trong thời hạn 5 ngày làm việc kể từ ngày các văn bản này được ban hành, các bộ gửi văn bản đến Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đề nghị cập nhật điều kiện đầu tư kinh doanh trên Cổng thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp.
Liên quan đến nội dung công bố điều kiện đầu tư đối với NĐT nước ngoài, Nghị định 118 quy định: Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan ngang bộ rà soát, tập hợp các ngành nghề và điều kiện đầu tư đối với nhà đầu tư nước ngoài theo quy định tại các luật, pháp lệnh, nghị định… để công bố trên Cổng thông tin quốc gia về đầu tư nước ngoài. Điều kiện đầu tư đối với nhà đầu tư nước ngoài được công bố gồm: ngành nghề đầu tư có điều kiện; căn cứ áp dụng điều kiện đầu tư; nội dung điều kiện đầu tư áp dụng đối với NĐT nước ngoài…
Hàng năm và theo yêu cầu quản lý của mình, các bộ có trách nhiệm rà soát, đánh giá tình hình thực hiện các quy định về ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và các điều kiện đầu tư kinh doanh thuộc phạm vi chức năng quản lý của mình. Trên cơ sở đó, các bộ gửi đề xuất cụ thể cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư để tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.
Với những nội dung trên, ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, điều kiện đầu tư đối với nhà đầu tư nước ngoài sẽ được cập nhật trên Cổng thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp, cổng thông tin quốc gia về đầu tư nước ngoài, trên cơ sở đó các doanh nghiệp xác định tỷ lệ nới room để áp dụng cho nhà đầu tư nước ngoài.
Chờ thêm hướng dẫn
Từ quy định tại khoản 5, Điều 45, Nghị định 118/2015/NĐ-CP, tới đây, khi Bộ Tài chính ban hành văn bản hướng dẫn sẽ xác định rõ khi nào là NĐT trong nước, khi nào được coi là NĐT nước ngoài, đi kèm với đó là thủ tục đầu tư, tỷ lệ sở hữu vốn điều lệ sẽ hoàn toàn chịu sự điều chỉnh của pháp luật chứng khoán. Các đối tượng doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài khác chịu sự điều chỉnh của pháp luật đầu tư.
Các quy định tại Nghị định 118 là bước tiến thứ hai tiếp sau bước tiến thứ nhất là Nghị định 60/2015/NĐ-CP được ban hành, nhằm phân định rõ hơn giữa hoạt động đầu tư trên TTCK và các hoạt động đầu tư trực tiếp theo quy định của Luật Đầu tư. Bước tiến thứ ba và cũng là để đảm bảo cho quy định nới room thực sự được triển khai trong thực tế, đó là văn bản hướng dẫn khoản 5, Điều 45 của Nghị định 118/2015 như trên.
Thực ra, trước thời điểm Nghị định 118 được ban hành, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) đã có những nỗ lực bước đầu nhằm chi tiết hóa hơn nữa quy định nới room. Tại dự thảo thông tư hướng dẫn giao dịch chứng khoán thay thế Thông tư 74/2011/TT-BTC của Bộ Tài chính, mà UBCK đưa ra lấy ý kiến các thành viên thị trường, đã đề xuất hướng quy định chi tiết về giao dịch của tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài.
Đến nay, trên cơ sở các nguyên tắc về phân định đối tượng điều chỉnh theo quy định của pháp luật chứng khoán và pháp luật đầu tư được minh định, UBCK đang tích cực tham mưu để Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư hướng dẫn thực hiện Nghị định 118 bằng việc hoàn thiện dự thảo thông tư hướng dẫn giao dịch chứng khoán thay thế Thông tư 74/2011, để Bộ Tài chính sớm ban hành. UBCK hy vọng sẽ đưa ra câu trả lời cụ thể cho những câu hỏi đang còn vướng mắc như nêu trên, để hiện thực hóa việc nới room như quyết sách của Chính phủ.
