Nhà đầu tư chưa sợ Ủy ban Chứng khoán

Lào và Campuchia là 2 nước xây dựng TTCK sau Việt Nam cả chục năm, mức độ phát triển TTCK còn thấp, nhưng Ủy ban Chứng khoán (UBCK) Lào có quyền điều tra, UBCK Campuchia được quyền dùng súng, tạm giam 24h, điều tra dân sự… Hiện UBCK Việt Nam có thẩm quyền thấp hơn nhiều UBCK các nước.

Hai tuần đầu năm 2015, UBCK ban hành 6 quyết định xử phạt vi phạm hành chính, trong đó có 3 quyết định xử phạt đối với cá nhân và 3 quyết định xử phạt đối với tổ chức. DN đầu tiên lĩnh án phạt năm 2015 là CTCK Phố Wall, với mức phạt 125 triệu đồng do cho khách hàng mua chứng khoán khi không có đủ tiền theo quy định. DN tiếp theo bị phạt là CTCP Dệt may Nha Trang, mức phạt 60 triệu đồng vì công bố thông tin không đúng thời hạn. Một tổ chức đầu tư nước ngoài - Asean Small Cap Fund bị phạt 60 triệu đồng, do không báo cáo khi có thay đổi về số lượng cổ phiếu vượt quá ngưỡng 1% cổ phiếu PHH.

3 cá nhân bị phạt do mắc lỗi liên quan đến giao dịch: hoặc là đã sử dụng các tài khoản khác nhau để giao dịch ngược chiều cùng một loại chứng khoán trong ngày giao dịch; hoặc là không báo cáo theo quy định khi thực hiện các giao dịch lớn với cổ phiếu FLC và GTN. Mức phạt cho 3 cá nhân này chỉ vài chục triệu đồng, trong khi hành vi giao dịch lớn không báo cáo, hành vi dùng nhiều tài khoản khác nhau để giao dịch ngược chiều một loại cổ phiếu là dấu hiệu ban đầu của hành vi thao túng, làm giá cổ phiếu - hành vi thuộc sự điều chỉnh của Luật Hình sự.

Trước đó, trong năm 2014, UBCK đã xử phạt 115 trường hợp vi phạm hành chính, với tổng số tiền phạt gần 10 tỷ đồng. Bên cạnh đó, UBCK cho biết đã phối hợp chặt chẽ và chuyển hồ sơ các vụ việc vi phạm có dấu hiệu hình sự, đơn thư tố giác tội phạm cho cơ quan công an.

Trong lịch sử phát triển TTCK, sai phạm đến mức bị khởi tố hình sự hiện mới chỉ có một số ít trường hợp. Những vụ việc khác có dấu hiệu vi phạm hình sự mà UBCK chuyển sang cơ quan công an vẫn đang được điều tra làm rõ, nhưng thực tế số vụ việc như vậy không nhiều.

Vấn đề là nghi vấn trên TTCK thì rất nhiều, nhưng để bắt lỗi vi phạm hành chính đã khó, chỉ ra những dấu hiệu vi phạm hình sự để có căn cứ chuyển vụ việc sang cơ quan công an còn khó hơn nhiều, do thẩm quyền điều tra của UBCK hiện rất hạn chế.

Muốn tìm mối liên hệ về sự thông đồng và dòng tiền giữa các đối tượng nghi vấn, UBCK phải sử dụng các biện pháp nghiệp vụ riêng, chứ không có quyền triệu tập, thẩm vấn, điều tra, yêu cầu cung cấp thông tin từ chính đối tượng nghi vấn và các cơ quan liên quan.

Ông Trần Văn Dũng, Chủ tịch Sở GDCK Hà Nội chia sẻ, ở cấp Sở, công tác giám sát thị trường là công việc thường xuyên, tất cả các giao dịch bất thường về khối lượng, giá, tần suất giao dịch… đều nằm trong tiêu chí giám sát của Sở. Những vụ việc có dấu hiệu vi phạm sẽ được Sở báo cáo lên UBCK để xem xét xử lý.

“UBCK đã có nhiều cố gắng và cải tiến về phương tiện kỹ thuật, về chất lượng nhân sự cho công tác giám sát, thanh tra TTCK, nhưng hạn chế hiện nay là UBCK Việt Nam có thẩm quyền thấp hơn nhiều UBCK các nước”, ông Dũng nói.

Hệ lụy của tình trạng này là DN thì sợ bị thanh tra hỏi (vì DN nào cũng phải giữ uy tín của mình), nhưng nhà đầu tư thì… không sợ, bởi hiện nay, UBCK chưa có quyền cưỡng chế triệu tập đối tượng nghi vấn sai phạm đến làm việc để làm rõ.

Theo ông Dũng, một trong những nguyên tắc cơ bản của các nước tham gia Hiệp hội Các UBCK quốc tế (IOSCO) là UBCK phải độc lập, phải có thẩm quyền điều tra, quyền yêu cầu cung cấp thông tin với các đối tượng, cơ quan liên quan khi phát hiện có dấu hiệu sai phạm. UBCK Việt Nam là thành viên của IOSCO từ nhiều năm nay, nên việc kiến nghị trao quyền điều tra ban đầu cho Cơ quan thanh tra UBCK là hợp lý, trên cơ sở phù hợp với thông lệ quốc tế và tạo sức ép buộc các chủ thể trên TTCK phải hoạt động lành mạnh hơn.