- A+
- A-
(ĐTCK) Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ mới đây đã yêu cầu Bộ Tài chính cần bảo đảm việc đưa thị trường chứng khoán phái sinh hoạt động từ đầu năm 2017. Trong khi ngành chứng khoán đang rất nỗ lực triển khai các hoạt động chuyên môn để thị trường khai trương đúng thời hạn, thì ở trong lòng thị trường, đa số nhà đầu tư hiện lơ mơ, “ngơ ngác” với chứng khoán phái sinh của Việt Nam.
- Đối với hoạt động tự doanh chứng khoán phái sinh: có vốn điều lệ, vốn chủ sở hữu từ 600 tỷ đồng trở lên.
- Đối với hoạt động môi giới chứng khoán phái sinh: có vốn điều lệ, vốn chủ sở hữu từ 800 tỷ đồng trở lên và được phép thực hiện hoạt động tự doanh chứng khoán phái sinh.
- Đối với hoạt động tư vấn chứng khoán phái sinh: có vốn chủ sở hữu, vốn điều lệ không thấp hơn vốn pháp định theo quy định pháp luật về chứng khoán (vốn pháp định theo quy định hiện hành là 10 tỷ đồng).
- Trường hợp đăng ký kinh doanh cả hoạt động tư vấn, môi giới và tự doanh chứng khoán phái sinh, vốn điều lệ, vốn chủ sở hữu của công ty chứng khoán phải đạt tối thiểu từ 800 tỷ đồng trở lên.
Ngoài ra, các công ty chứng khoán phải đáp ứng các yêu cầu về kết quả kinh doanh, tỷ lệ vốn khả dụng, quy trình nghiệp vụ theo hướng dẫn của Bộ Tài chính.
Các công ty chứng khoán đang tỏ ra sốt ruột, vì từ nay đến thời điểm mở cửa thị trường chứng khoán phái sinh không còn xa, nhưng kế hoạch đào tạo và cấp chứng chỉ hành nghề cho đội ngũ nhân sự tham gia thị trường chứng khoán phái sinh tại các công ty chứng khoán vẫn chưa được công bố.
Các công ty chứng khoán đề nghị, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cần triển khai việc này sớm để họ có phương án triển khai dần, tránh dồn việc cho công ty trong bối cảnh khối lượng công việc chuẩn bị tham gia thị trường chứng khoán phái sinh còn lớn.
Các loại chứng khoán phái sinh
1) Hợp đồng tương lai, xác nhận cam kết giữa các bên để thực hiện mua hoặc bán một số lượng tài sản cơ sở nhất định theo một mức giá đã được xác định vào một ngày đã được ấn định trước trong tương lai; hoặc thanh toán khoản chênh lệch giữa giá trị tài sản cơ sở đã xác định trước tại thời điểm giao kết hợp đồng và giá trị tài sản cơ sở tại một ngày được ấn định trước trong tương lai.
2) Quyền chọn niêm yết, xác nhận quyền của người mua và nghĩa vụ của người bán thực hiện một trong các giao dịch sau:
- Mua hoặc bán một số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá thực hiện đã được xác định, tại thời điểm trước hoặc vào một ngày đã được ấn định trước trong tương lai; hoặc thanh toán khoản chênh lệch giữa giá trị tài sản cơ sở đã xác định trước tại thời điểm giao kết hợp đồng và giá trị tài sản cơ sở tại thời điểm trước hoặc vào một ngày đã được ấn định trước trong tương lai.
- Mua hoặc bán một số lượng hợp đồng tương lai nhất định theo mức giá thực hiện đã được xác định, tại thời điểm trước hoặc vào một ngày đã được ấn định trước trong tương lai.
3) Hợp đồng kỳ hạn, xác nhận cam kết mua hoặc bán một số lượng tài sản cơ sở nhất định theo một mức giá đã được xác định vào một ngày đã được ấn định trước trong tương lai.
“TTCK phái sinh ư, chưa rõ là gì đâu bạn”
Ông Phạm Xuân Thu, nhà đầu tư tại Công ty Chứng khoán Đông Á cho biết, ông kỳ vọng TTCK phái sinh ra đời sẽ thu hút dòng tiền đầu tư mới, giúp TTCK hiện tại khởi sắc, nhưng cá nhân ông cũng như nhiều người trong nhóm của ông chưa hiểu gì về TTCK phái sinh.
Theo ông Thu, nhà đầu tư trên sàn đa phần giao dịch hướng theo dự báo thị trường, dựa trên các yếu tố vĩ mô hoặc các quyết sách lớn.
Chẳng hạn, quyết sách nới “room” của Chính phủ ra đời tháng 7/2015, TTCK trước và sau đó sôi động nhờ sự hào hứng đón nhận của nhà đầu tư.
“Cũng có lý do các công ty chứng khoán đã bàn thảo và đưa ra nhiều kịch bản, dự báo TTCK tích cực nếu thực hiện việc nới room, chúng tôi cứ mua theo kỳ vọng đó”, ông nói.
Trải qua 1 năm giao dịch với kỳ vọng của nhà đầu tư về diễn biến nới room, nhưng thực tế chỉ có vài doanh nghiệp thực hiện và dòng tiền ngoại không có sự tăng trưởng, ông Thu cho rằng, thị trường cần chính sách mới, cần sản phẩm mới, nhưng nhà đầu tư phải hiểu thấu để tránh kiểu kỳ vọng ảo. Mong rằng, nhà quản lý sẽ sớm tổ chức các khóa đào tạo TTCK phái sinh cho nhà đầu tư đại chúng, dù đây không phải là đối tượng tiềm năng tham gia TTCK phái sinh (thị trường định hình cho nhà đầu tư chuyên nghiệp), nhưng lại rất cần hiểu, cần biết để tiếp nhận thị trường mới một cách đúng đắn.
Ông Bùi Nguyên Khoa
Trưởng bộ phận Phân tích thị trường, Công ty Chứng khoán BIDV (BSC)
“Cần giới thiệu những sản phẩm tốt đến nhà đầu tư”
Cần thời gian để chứng khoán phái sinh đến được với nhà đầu tư bởi đây là một sản phẩm mới và khá phức tạp. Sản phẩm quỹ ETF từng được kỳ vọng nhiều, nhưng đến nay chưa thành công như mong đợi.
Để chứng khoán phái sinh đến gần với nhà đầu tư thì các tổ chức trung gian như công ty chứng khoán, ngân hàng đầu tư phải hoạt động tích cực, giới thiệu những sản phẩm tốt đến nhà đầu tư.
Đây là điều mà các công ty chứng khoán nhỏ khó thực hiện được. Với thị trường chứng khoán phái sinh, ban đầu các tổ chức lớn như các tập đoàn bảo hiểm, các quỹ đầu tư sẽ quan tâm tham gia bởi họ mong muốn có những sản phẩm để bảo vệ tài sản của khối này.
Sau đó, để lan tỏa đến với các nhà đầu tư khác thì cần có thời gian.
Ông Lê Công Thiện
Phó tổng giám đốc Công ty Chứng khoán TP. HCM (HSC)
“Lưu ý sự dịch chuyển của dòng tiền”
Sự thành công trong việc triển khai thị trường chứng khoán phái sinh ở giai đoạn đầu phụ thuộc vào hai yếu tố chính. Thứ nhất, nhu cầu dự phòng rủi ro và đầu cơ của sản phẩm phái sinh đủ lớn.
Thứ hai, sản phẩm phải được thiết kế hoàn chỉnh để tạo niềm tin của nhà đầu tư và thu hút dòng tiền.
Một vấn đề khác mà nhà điều hành thị trường chứng khoán nói riêng, thị trường tài chính nói chung cần chú ý đó là sẽ có sự dịch chuyển của dòng tiền từ thị trường cơ sở sang thị trường phái sinh do tỷ lệ đòn bẩy tài chính ở thị trường phái sinh cao hơn nhiều.
Hiện thị trường chứng khoán Việt Nam có thanh khoản ở mức trung bình thấp so với các thị trường trong khu vực có cùng quy mô. Lượng tiền tập trung cho việc đầy tư cổ phiếu không nhiều và chưa thấy có các giải pháp hữu hiệu để thu hút dòng tiền.
Các giải pháp giao dịch T+2, T+0 thực chất chỉ là phương pháp xoay vòng vốn nhanh, chứ lượng tiền mặt thực sự chảy vào thị trường vẫn đang ở mức thấp. Thị trường chứng khoán phái sinh mang lại sự cân bằng và sự phát triển của thị trường tài chính, nhưng nếu tình trạng dịch chuyển thanh khoản sang thị trường phái sinh xảy ra mạnh, thị trường chứng khoán cơ sở có thể sụt giảm thanh khoản, gây nên sự biến động khó lường về giá.
Ông Dan Svensson
Công ty Quản lý quỹ Dragon Capital
“Dự báo kịch bản thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam”
Một vài kịch bản chung có thể diễn ra cho thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam. Các kịch bản này phụ thuộc rất nhiều vào sự nhanh nhạy, nắm bắt cơ hội của Việt Nam.
Điều này yêu cầu sự thích ứng của bản thân thị trường cũng như sự ủng hộ và dẫn dắt một cách linh hoạt từ cơ quan quản lý.
Trong ngắn hạn, dưới 2 năm, hợp đồng tương lai trái phiếu, hợp đồng tương lai chỉ số và quyền chọn sẽ được triển khai. Trong đó, hợp đồng tương lai trái phiếu có thể sẽ ít được giao dịch.
Ngay cả thị trường Thái Lan và Malaysia cũng vẫn đang gặp phải vấn đề về thanh khoản cho hợp đồng tương lai trái phiếu. Hợp đồng tương lai chỉ số có nhiều cơ hội thành công hơn.
Thị trường cổ phiếu hiện đạt độ sâu cần thiết để giúp sản phẩm này hoạt động tốt. Quyền chọn nhiều khả năng sẽ hấp dẫn nhà đầu tư.
Trong trung hạn, từ 2 - 5 năm, cơ quan quản lý tập trung phát triển thị trường chứng khoán phái sinh, nhưng việc phát triển các công cụ phái sinh phi tập trung (OTC) để đáp ứng nhu cầu phòng vệ của khách hàng là điều không thể tránh khỏi.
Đến cuối giai đoạn này, Việt Nam có thể gần hơn đến vị trị hiện nay của thị trường Thái Lan và Malaysia, bởi các yếu tố như cơ sở nhà đầu tư dần được cải thiện, giúp cả thị trường tiền tệ và thị trường trái phiếu phát triển.
Trong dài hạn, từ 5 - 10 năm, Việt Nam sẽ đạt mức phát triển của thị trường Thái Lan và Malaysia hiện nay, nhưng vẫn chưa bằng Singapore và Hàn Quốc. Cơ sở nhà đầu tư tiếp tục được cải thiện bên cạnh việc phát triển thị trường tiền tệ và thị trường trái phiếu (sẽ thanh khoản và minh bạch hơn).
“TTCK phái sinh ư, chưa rõ là gì đâu bạn”
Ông Phạm Xuân Thu, nhà đầu tư tại Công ty Chứng khoán Đông Á cho biết, ông kỳ vọng TTCK phái sinh ra đời sẽ thu hút dòng tiền đầu tư mới, giúp TTCK hiện tại khởi sắc, nhưng cá nhân ông cũng như nhiều người trong nhóm của ông chưa hiểu gì về TTCK phái sinh.
Theo ông Thu, nhà đầu tư trên sàn đa phần giao dịch hướng theo dự báo thị trường, dựa trên các yếu tố vĩ mô hoặc các quyết sách lớn.
Chẳng hạn, quyết sách nới “room” của Chính phủ ra đời tháng 7/2015, TTCK trước và sau đó sôi động nhờ sự hào hứng đón nhận của nhà đầu tư.
“Cũng có lý do các công ty chứng khoán đã bàn thảo và đưa ra nhiều kịch bản, dự báo TTCK tích cực nếu thực hiện việc nới room, chúng tôi cứ mua theo kỳ vọng đó”, ông nói.
Trải qua 1 năm giao dịch với kỳ vọng của nhà đầu tư về diễn biến nới room, nhưng thực tế chỉ có vài doanh nghiệp thực hiện và dòng tiền ngoại không có sự tăng trưởng, ông Thu cho rằng, thị trường cần chính sách mới, cần sản phẩm mới, nhưng nhà đầu tư phải hiểu thấu để tránh kiểu kỳ vọng ảo. Mong rằng, nhà quản lý sẽ sớm tổ chức các khóa đào tạo TTCK phái sinh cho nhà đầu tư đại chúng, dù đây không phải là đối tượng tiềm năng tham gia TTCK phái sinh (thị trường định hình cho nhà đầu tư chuyên nghiệp), nhưng lại rất cần hiểu, cần biết để tiếp nhận thị trường mới một cách đúng đắn.
Ông Bùi Nguyên Khoa
Trưởng bộ phận Phân tích thị trường, Công ty Chứng khoán BIDV (BSC)
“Cần giới thiệu những sản phẩm tốt đến nhà đầu tư”
Cần thời gian để chứng khoán phái sinh đến được với nhà đầu tư bởi đây là một sản phẩm mới và khá phức tạp. Sản phẩm quỹ ETF từng được kỳ vọng nhiều, nhưng đến nay chưa thành công như mong đợi.
Để chứng khoán phái sinh đến gần với nhà đầu tư thì các tổ chức trung gian như công ty chứng khoán, ngân hàng đầu tư phải hoạt động tích cực, giới thiệu những sản phẩm tốt đến nhà đầu tư.
Đây là điều mà các công ty chứng khoán nhỏ khó thực hiện được. Với thị trường chứng khoán phái sinh, ban đầu các tổ chức lớn như các tập đoàn bảo hiểm, các quỹ đầu tư sẽ quan tâm tham gia bởi họ mong muốn có những sản phẩm để bảo vệ tài sản của khối này.
Sau đó, để lan tỏa đến với các nhà đầu tư khác thì cần có thời gian.
Ông Lê Công Thiện
Phó tổng giám đốc Công ty Chứng khoán TP. HCM (HSC)
“Lưu ý sự dịch chuyển của dòng tiền”
Sự thành công trong việc triển khai thị trường chứng khoán phái sinh ở giai đoạn đầu phụ thuộc vào hai yếu tố chính. Thứ nhất, nhu cầu dự phòng rủi ro và đầu cơ của sản phẩm phái sinh đủ lớn.
Thứ hai, sản phẩm phải được thiết kế hoàn chỉnh để tạo niềm tin của nhà đầu tư và thu hút dòng tiền.
Một vấn đề khác mà nhà điều hành thị trường chứng khoán nói riêng, thị trường tài chính nói chung cần chú ý đó là sẽ có sự dịch chuyển của dòng tiền từ thị trường cơ sở sang thị trường phái sinh do tỷ lệ đòn bẩy tài chính ở thị trường phái sinh cao hơn nhiều.
Hiện thị trường chứng khoán Việt Nam có thanh khoản ở mức trung bình thấp so với các thị trường trong khu vực có cùng quy mô. Lượng tiền tập trung cho việc đầy tư cổ phiếu không nhiều và chưa thấy có các giải pháp hữu hiệu để thu hút dòng tiền.
Các giải pháp giao dịch T+2, T+0 thực chất chỉ là phương pháp xoay vòng vốn nhanh, chứ lượng tiền mặt thực sự chảy vào thị trường vẫn đang ở mức thấp. Thị trường chứng khoán phái sinh mang lại sự cân bằng và sự phát triển của thị trường tài chính, nhưng nếu tình trạng dịch chuyển thanh khoản sang thị trường phái sinh xảy ra mạnh, thị trường chứng khoán cơ sở có thể sụt giảm thanh khoản, gây nên sự biến động khó lường về giá.
Ông Dan Svensson
Công ty Quản lý quỹ Dragon Capital
“Dự báo kịch bản thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam”
Một vài kịch bản chung có thể diễn ra cho thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam. Các kịch bản này phụ thuộc rất nhiều vào sự nhanh nhạy, nắm bắt cơ hội của Việt Nam.
Điều này yêu cầu sự thích ứng của bản thân thị trường cũng như sự ủng hộ và dẫn dắt một cách linh hoạt từ cơ quan quản lý.
Trong ngắn hạn, dưới 2 năm, hợp đồng tương lai trái phiếu, hợp đồng tương lai chỉ số và quyền chọn sẽ được triển khai. Trong đó, hợp đồng tương lai trái phiếu có thể sẽ ít được giao dịch.
Ngay cả thị trường Thái Lan và Malaysia cũng vẫn đang gặp phải vấn đề về thanh khoản cho hợp đồng tương lai trái phiếu. Hợp đồng tương lai chỉ số có nhiều cơ hội thành công hơn.
Thị trường cổ phiếu hiện đạt độ sâu cần thiết để giúp sản phẩm này hoạt động tốt. Quyền chọn nhiều khả năng sẽ hấp dẫn nhà đầu tư.
Trong trung hạn, từ 2 - 5 năm, cơ quan quản lý tập trung phát triển thị trường chứng khoán phái sinh, nhưng việc phát triển các công cụ phái sinh phi tập trung (OTC) để đáp ứng nhu cầu phòng vệ của khách hàng là điều không thể tránh khỏi.
Đến cuối giai đoạn này, Việt Nam có thể gần hơn đến vị trị hiện nay của thị trường Thái Lan và Malaysia, bởi các yếu tố như cơ sở nhà đầu tư dần được cải thiện, giúp cả thị trường tiền tệ và thị trường trái phiếu phát triển.
Trong dài hạn, từ 5 - 10 năm, Việt Nam sẽ đạt mức phát triển của thị trường Thái Lan và Malaysia hiện nay, nhưng vẫn chưa bằng Singapore và Hàn Quốc. Cơ sở nhà đầu tư tiếp tục được cải thiện bên cạnh việc phát triển thị trường tiền tệ và thị trường trái phiếu (sẽ thanh khoản và minh bạch hơn).
Các công ty chứng khoán đang tỏ ra sốt ruột, vì từ nay đến thời điểm mở cửa thị trường chứng khoán phái sinh không còn xa, nhưng kế hoạch đào tạo và cấp chứng chỉ hành nghề cho đội ngũ nhân sự tham gia thị trường chứng khoán phái sinh tại các công ty chứng khoán vẫn chưa được công bố.
Các công ty chứng khoán đề nghị, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cần triển khai việc này sớm để họ có phương án triển khai dần, tránh dồn việc cho công ty trong bối cảnh khối lượng công việc chuẩn bị tham gia thị trường chứng khoán phái sinh còn lớn.
Các loại chứng khoán phái sinh
1) Hợp đồng tương lai, xác nhận cam kết giữa các bên để thực hiện mua hoặc bán một số lượng tài sản cơ sở nhất định theo một mức giá đã được xác định vào một ngày đã được ấn định trước trong tương lai; hoặc thanh toán khoản chênh lệch giữa giá trị tài sản cơ sở đã xác định trước tại thời điểm giao kết hợp đồng và giá trị tài sản cơ sở tại một ngày được ấn định trước trong tương lai.
2) Quyền chọn niêm yết, xác nhận quyền của người mua và nghĩa vụ của người bán thực hiện một trong các giao dịch sau:
- Mua hoặc bán một số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá thực hiện đã được xác định, tại thời điểm trước hoặc vào một ngày đã được ấn định trước trong tương lai; hoặc thanh toán khoản chênh lệch giữa giá trị tài sản cơ sở đã xác định trước tại thời điểm giao kết hợp đồng và giá trị tài sản cơ sở tại thời điểm trước hoặc vào một ngày đã được ấn định trước trong tương lai.
- Mua hoặc bán một số lượng hợp đồng tương lai nhất định theo mức giá thực hiện đã được xác định, tại thời điểm trước hoặc vào một ngày đã được ấn định trước trong tương lai.
3) Hợp đồng kỳ hạn, xác nhận cam kết mua hoặc bán một số lượng tài sản cơ sở nhất định theo một mức giá đã được xác định vào một ngày đã được ấn định trước trong tương lai.