Được biết, thời gian gần đây, cơ quan BHXH ở một số địa phương như: Phú Yên, Vĩnh Long, Đồng Nai, TP. HCM, Đăk Nông… đã phát hiện tình trạng một số người lao động đem sổ BHXH đi cầm cố tại các hiệu cầm đồ. Sau đó, đề nghị cơ quan BHXH cấp lại sổ BHXH mới.
Lý giải về tình trạng này, ông Chu Minh Tộ, Phó Trưởng ban Sổ - thẻ BHXH Việt Nam cho biết, trong năm 2017, BHXH Việt Nam đã tiến hành trả sổ cho người lao động theo quy định. Từ sau khi người lao động quản lý sổ, đã xảy ra tình trạng cầm cố sổ BHXH. Đây là thỏa thuận dân sự tự phát của người lao động.
“Sau Tết, BHXH sẽ tiến hành khảo sát, đánh giá và từ đó tham mưu phương án quản lý sổ. Mặc dù chưa khảo sát cụ thể nhưng qua nắm tình hình thì các trường hợp cầm cố thường rơi vào những người lao động vừa nghỉ việc và có thể giải quyết quyền lợi 1 lần. Theo tôi, với người lao đông đang làm việc thì khó xảy ra bởi họ vẫn đang được doanh nghiệp đóng BHXH ”, ông Tộ nói và cho biết thêm, sau khi khảo sát đánh giá, BHXH Việt Nam sẽ có thảo luận đối với các cơ quan liên quan đặc biệt là Bộ Lao động thương binh và xã hội để xây dựng quy trình quản lý sổ.
Bên cạnh đó, ông Tộ chia sẻ thêm các quy định pháp luật hiện hành về sổ BHXH. Theo đó, Luật BHXH quy định người lao động có trách nhiệm bảo quản sổ BHXH, sổ này được cấp cho từng người lao động để theo dõi việc đóng, hưởng và là cơ sở để giải quyết các chế độ BHXH theo luật định.
Trường hợp người lao động bị mất sổ, hỏng sổ thì phải báo cơ quan BHXH để làm thủ tục cấp lại sổ. Trong đó không quy định về trường hợp cấp lại sổ khi người lao động đem sổ BHXH cầm cố.
Do đó, nếu người lao động mang sổ đi cầm cố, sau đó đề nghị cơ quan BHXH cấp lại sổ do bị mất, hỏng thì không thuộc đối tượng được cấp lại sổ BHXH theo quy định tại Quyết định số 1035/QĐ-BHXH ngày 01/10/2015 và Quyết định số 595/QĐ-BHXH ngày 14/4/2017 của Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam.
Trường hợp cầm cố rồi báo mất, hỏng để đề nghị cơ quan BHXH cấp lại sổ và bị phát hiện thì người lao động sẽ bị phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng theo quy định tại Khoản 1, Điều 27 Nghị định số 95/2013/NĐ-CP ngày 22/8/2013 của Chính phủ Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH, đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng đối với hành vi kê khai không đúng sự thật.
Đối với người cho vay nhận cầm cố bằng sổ BHXH, ông Chu Minh Tộ khẳng định sẽ không thể làm thủ tục để được giải quyết các chế độ. Ông Tộ dẫn chiếu quy định tại Điểm 2.2, Khoản 2, Điều 28 Quy định về hồ sơ và quy trình giải quyết hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.
Theo đó, khi giải quyết hưởng BHXH một lần phải kiểm tra, đối chiếu các yếu tố về nhân thân, số sổ, dữ liệu về quá trình đóng của người lao động đảm bảo không giải quyết hưởng trùng. Khi cơ quan BHXH giải quyết chế độ BHXH cho người lao động phải căn cứ trên dữ liệu về quá trình đóng BHXH của người lao động trên phần mềm nên chỉ giải quyết chế độ 1 lần, không thể giải quyết trùng lần nữa.
Pháp luật về BHXH không cho phép mua bán, chuyển nhượng thời gian người lao động tham gia. Tức là, người nào tham gia BHXH thì người đó hoặc thân nhân của họ mới được hưởng quyền lợi liên quan.
Nếu người lao động cầm cố sổ BHXH, sau đó được cơ quan BHXH cấp lại sổ thì người lao đông hoàn toàn có thể đem sổ được cấp lại đi giải quyết BHXH một lần. Khi đó người nhận cầm cố sổ BHXH sẽ không thể đem sổ nhận thế chấp đi giải quyết BHXH một lần dù có giấy ủy quyền.
Trường hợp người lao động tham gia BHXH nếu gặp rủi ro (trong thời gian chưa hưởng BHXH một lần mà qua đời) thì thân nhân của họ mới được hưởng chế độ tuất, người cầm cố sổ BHXH sẽ không được hưởng.
